sina ante e lipu "telo suli Paka"

{{nimi ijo|'''telo suli Paka'''|Байка́л|toki Lusi||ipa=|2b=Байгал далай|3b=toki Pula (ma Lusi)}} li [[telo suli]] lon [[ma Sipi]] lon [[ma Lusi]]. suli anpa ona li nanpa wan. suli ale ona li nanpa luka tu lon [[ma|ma ali]]<ref>{{tan sona|tan="Large Lakes of the World"|linja=https://www.factmonster.com/world/geography/large-lakes-world|kulupu toki=FactMonster|toki tan=toki Inli}}</ref>. ona li lon [[ma Asija]]. [[ma Iku]] pi ma Lusi en [[ma Pula]] pi ma Lusi li lon poka ona.

== sona ==

[[sitelen:Baikal.A2001296.0420.250m-NASA.jpg|left|thumb|154x154px|sitelen pi telo suli Paka tan sewi]]

sina lukin e telo suli ni tan sewi la, ona li sama linja pi suli mute. linja ona li [[suli Mete]] 636 000. poka ona li suli Mete 79 000. mute la suli anpa ona li lon poka pi suli Mete 744. suli mute la suli anpa ona li suli Mete 1 642. suli anpa ni la ona li nanpa wan tawa telo suli ante.<ref name=":0">{{tan sona|tan="Байкал"|linja=https://bigenc.ru/c/baikal-ed3308|jan=jan Шапоренко С. И. en jan Шимараев М. Н.|kulupu toki="Большая российская энциклопедия: научно-образовательный портал"|tenpo=tenpo suno 31, tenpo mun 3, tenpo sike 2023|toki tan=toki Lusi}}</ref>   

nasin telo 544 anu nasin telo 1 123 li pana e telo tawa sike telo Paka<ref>{{tan sona|tan="Байкал в вопросах и ответах"|linja=https://www.google.ru/books/edition/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_%D0%B2_%D0%B2%D0%BE%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%81%D0%B0%D1%85_%D0%B8_%D0%BE%D1%82/dW0KAQAAIAAJ?hl=ru&gbpv=0&bsq=%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%20%D0%B2%20%D0%B2%D0%BE%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%81%D0%B0%D1%85%20%D0%B8%20%D0%BE%D1%82%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%85|jan=jan Григорий Иванович Галазий|kipisi=56|kulupu toki="Восточно-Сибирское книжное изд-во"|tenpo=tenpo sike 1987|toki tan=toki Lusi}}</ref>. ona li jo e ma 22 lon telo. ma lon telo suli pi ona li {{nimi ijo|[[ma telo Akon]]|Ольхо́н|toki Lusi}}<ref name=":0" />.{{ike|seme}} jan li ken moku e telo pi telo suli Paka. telo pi telo suli Paka li lete li lukin.{{ike|ona li lukin e seme}} ona li kama [[lete#kiwen lete|telo kiwen]] lon [[tenpo lete]].  

jan sona mute li pilin e ni: telo suli Paka li tan tenpo sike weka 25 000 000―75 000 000. taso jan sona ante li pilin e ni: telo suli Paka li tan tenpo sike weka 110 000―78 000<ref>{{tan sona|tan="Возраст Байкала"|linja=https://cyberleninka.ru/article/n/vozrast-baykala-1|jan=jan Лопатин Д. В. en jan Томилов Б. В.|kulupu toki="Вестник СПбГУ. Науки о Земле"|tenpo=tenpo sike 2004|toki tan=toki Lusi}}</ref>.

[[kasi]] 1 100 li lon telo pi telo suli Paka. [[soweli]] 2 595 li lon telo ona. [[kala]] 61 li lon telo ona<ref name=":0" />.{{ike|nanpa ni li pana ala e sona pona}}

[[sitelen:Bajkalsjöns strand 2006. Skräp på stranden.jpg|thumb|225x225px|[[jaki]] jan li lon ma lon poka pi telo suli Paka]]

[[sitelen:Baikal-seal 4747-pho.jpg|left|thumb|216x216px|soweli kala pi telo suli Paka]]

{{nimi ijo|[[ma tomo Sewelopaka]]|Северобайка́льск|toki Lusi}} en {{nimi ijo|[[ma tomo Sutana]]|Слюдя́нка|toki Lusi}} en {{nimi ijo|[[ma tomo Paka]]|Байка́льск|toki Lusi}} en ma tomo ante mute li lon poka pi telo suli Paka.

tenpo pini la, ma tomo en tomo pali en ante li ike tawa telo suli Paka<ref name=":0" />. tenpo sike nanpa 1996 la, [[kulupu UNESCO]] li awen e ona<ref>{{tan sona|tan="Lake Baikal"|linja=https://whc.unesco.org/en/list/754|kulupu toki=whc.unesco.org|toki tan=toki Inli}}</ref>. tenpo sike nanpa 1999 la, ma Lusi li awen e ona<ref name=":0" />. taso ike li lon telo ona lon tenpo ni. soweli li kama moli tan ni<ref>{{tan sona|tan="Экологическая ситуация на Байкале – как сохранить жемчужину Сибири"|linja=https://ria.ru/20220902/baykal-1813922744.html|jan=jan Юлия Чичерина|kulupu toki="РИА Новости"|tenpo=tenpo suno 2, tenpo mun 9, tenpo sike 2022|toki tan=toki Lusi}}</ref>. jan li alasa e soweli kala e kala pi telo suli Paka. ni li ken ala<ref>{{tan sona|tan="Байкал в сетях браконьеров"|linja=https://archive.ph/20120911193226/www.rgo.ru/2010/07/bajkal-v-setyax-brakonerov/|jan=jan Наталья Первова|kulupu toki="Русское географическое общество"|toki tan=toki Lusi}}</ref>.

telo suli Paka li pona tawa jan. jan li tawa ona tan ni: jan li wile musi<ref name=":0" />.  

tenpo sike weka 12 000 la, jan li lon ma lon poka pi telo suli Paka. ona li sitelen lon kiwen li alasa e kala. tenpo sike weka 4 000 la, ona li pali e ilo kiwen<ref>{{tan sona|tan="Байкал. Истории сибирской старины"|jan=jan Станислав Гольдфарб|kipisi=7—9|kulupu toki="Издательские решения"|tenpo=tenpo sike 2019|toki tan=toki Lusi}}</ref>. [[tenpo sike ali]] nanpa 18{{ike|tenpo sike ali li seme}} la, jan Lusi li kama tawa telo suli Paka. jan sona mute li pali e [[sitelen ma]] ona li sona e ona<ref name=":0" />.