sina ante e lipu "jan Lejonato pi ma Winsi"

[[File:Francesco Melzi - Portrait of Leonardo.png|thumb|sona la, sitelen ni pi jan Lejonato li sitelen taso pi jan Lejonato tan tenpo ona li tan jan Panseko Mesi lon tenpo sike nanpa 1515-1518|alt=]]
{{nimi ijo|'''jan Lejonato pi ma Winsi'''|Leonardo di ser Piero da Vinci|toki Italija||ipa=}} li jan pi sona mute. ona li jan sona pi [[nasin nanpa]] mute li jan sitelen li jan pi sona pali li jan pi [[nasin sona]] li jan pi insa lawa mute li jan pali pi musi kiwen li jan sona pi pali tomo. tenpo wan la jan mute li sona e pali ona tan sitelen kule ona. taso tenpo ni la jan mute li sona kin e ona tan lipu ona. lipu la ona li sitelen li toki e ijo mute. ijo ni li sona sijelo li sona mun li sona kasi li sona pi lipu ma li sona sitelen li sona soweli pi tenpo pini suli. jan Lejonato li sona e mute la ni li sama kon pona pi tenpo pi wile sama tenpo pini. pali ona li wawa li suli tawa tenpo pini ni. [[jan Mikelanselo]] taso li suli sama ni. ona li kama sin lon tenpo sike nanpa 1452, li moli lon tenpo sike nanpa 1519.

ona li kama sin tan mama tu pi wan nasin olin ala lon [[ma tomo Winsi]] anu lon pona ona. ona li kama sona lon ma tomo Pilense lon poka pi jan sona sitelen suli Anteja Tan Welosijo. ona li open e pali sina lon ma tomo ni. taso ona li pali mute tawa jan Lutowiko Sosa lon ma tomo Milan. tenpo la ona li pali lon ma Pilense li pali lon ma Milan kin. tenpo lili la ona li pali lon [[ma tomo Loma]] kin. ma Loma la jan mute li wile pali sama ona li kama sona tan ona. jan lawa Pansi nanpa wan li wile la ona li awen lon [[ma Kanse]] kepeken tenpo sike tu wan li moli. tenpo ni li pini la jan li awen toki e ona e sona ona e pali ona e nasin ona e pilin ona.

sona pi tenpo pini la, jan Lejonato li jan musi pi suli mute. pali mute ona li kama weka lon tenpo. pali suli ona pi mute lili li awen. taso sama la, sitelen awen ona li sitelen pi suli mute tawa ma pi poka suno pini. sitelen suli ona nanpa wan li sitelen pi ''jan Mona Lisa''. jan li mute e sitelen la, sitelen pi ''moku nanpa pini'' li sitelen nanpa wan tawa sitelen pi nasin sewi. sitelen pi ''jan mije Wituwijano'' (Vitruvian) li suli kin tawa jan mute. tenpo sike nanpa 2017 la, sitelen pi ''jan pi awen pi ma ale'' (Salvator Mundi) li kama sitelen pi mani nanpa wan lon tenpo ale.

jan Lejonato li sona mute e ilo la, ona li sitelen e ilo pi tawa sewi, e tomo utala tawa, e ilo pi mute suno, e ilo pi sona nanpa, e selo tu pi tomo telo tawa. ilo ona lili li kama lon awen ona, li ken lon tenpo ona. ken ala ni li tan ni: nasin pi pali kiwen nasin pi sona pali li open taso lon tenpo ona. taso ilo lili ona li kama, li sama suli ala tawa jan mute. ona li kama sona e sin suli mute tawa sona pi sijelo jan, tawa nasin pi sona pali, tawa sona ma, tawa sona pi nasin suno, tawa sona pi supa tawa, tawa sona pi tawa telo. taso ona li pana ala e sona ni tawa jan la, ni li ante ala e nasin sona lon tenpo pini.
==sitelen kule==
jan pi tenpo ni li sona mute e sona mute pi jan Lejonato. taso tenpo sike ale ale ale ale li pini lon moli ona la, jan li sona e sitelen ona taso. sitelen ona li suli, li wan taso lon sitelen ante tan ni: ona li kepeken nasin sin tawa kule lon lipu, li sona mute e lili mute pi sijelo jan, li sona mute e suno, e kasi, e ma, li wile sona e pilin tan tawa pi sinpin jan, e pilin tan tawa jan. ona li pana e sijelo jan tawa sitelen kepeken nasin sin, li tawa e sijelo tawa nasin musi. ona li ante e kule lon lipu kepeken ante lili taso. ni ale li kama lon pali suli ona ni: sitelen pi ''jan Mona Lisa'' en sitelen pi ''moku nanpa pini'' en sitelen pi ''meli lili pona lon kiwen.''
===sitelen open===
[[File:Leonardo Da Vinci - Annunciazione.jpeg|thumb|right|toki sewi suli (Annunciazione) li ken sitelen pini pi tenpo nanpa wan tan jan Lejonato]]
jan Lejonato en jan ona pi pana sona li pali e sitelen pi ''telo sewi li lon jan Jesu'' la, jan li kama sona e jan Lejonato. sitelen ante tu li tan tenpo sama. ona tu li sitelen pi toki sewi suli ni: sewi li toki e sin kama pi jan Jesu tawa jan Malija. 
[[File:Leonardo Da Vinci - Vergine delle Rocce (Louvre).jpg|thumb|upright=.75|left|sitelen ni pi ''meli lili pona lon kiwen'' li lon tomo pi sona awen lon ma tomo Paki]]
===sitelen lon tenpo pi poka pi sike nanpa 1480===

jan li wile e pali tu pi suli mute, e pali ante wan. pali suli tu li kama ala pini. pali ante li kepeken nasin sin suli, li kepeken tenpo mute, li wile e toki mute tawa kama pini, tawa mani.

sitelen suli nanpa wan li sitelen pi ''jan sewi Jelome lon ma soweli''.
sitelen suli nanpa tu li sitelen pi ''pilin pona tan jan lawa sewi''.
jan Lejonato li tawa ma tomo Milan, li wile pali tawa jan Lutowiko Sosa la, sitelen ni li kama pini ala.

[[File:Lady with an Ermine - Leonardo da Vinci - Google Art Project.jpg|thumb|upright=.75|right|sitelen pi ''meli lon poka soweli'']]
sitelen pi suli nanpa wan li sitelen pi ''meli lili pona lon kiwen''. sitelen ni la, kulupu mama pi jan Jesu li kama lon poka pi jan lili ante. jan lili ni li jan Son pi telo pi pona sewi. sewi jan pi suli ala li awen e ona. sitelen ni tu li sama, li lon. tenpo ni la, sitelen wan li lon ma tomo Paki. sitelen ante li lon ma tomo Lonton.

tenpo sama ni la, jan Lejonato li open e sitelen pi pona nanpa wan tawa tenpo sama ni. sitelen ni li sitelen pi ''meli lon poka soweli''. jan sona la, meli ni li jan Sesilija Kalelani (Cecilia Gallerani), li olin pi jan Lutowiko Sosa. tenpo sama ni la, sinpin jan li nasin wan lon sitelen. taso sitelen ni la, sinpin pi jan meli ni li tawa nasin ante. sona la, soweli walo li suli tawa jan meli anu suli tawa jan Lutowiko. jan Lutowiko li lon kulupu sewi pi soweli walo.
===sitelen lon tenpo pi poka pi sike nanpa 1490===
[[File:Última Cena - Da Vinci 5.jpg|thumb|left|sitelen pi ''moku nanpa pini'']]
sona pi jan mute la, sitelen pi ''mopu nanpa pini'' li sona nanpa wan. sitelen ni la, jan Jesu li pana e moku lon tenpo ona nanpa pini, li moku lon poka ona. tenpo pi toki sitelen la, jan Jesu li toki e ni: sina ale la, sina wan li kama ike e mi. toki ni la, jan pona pi jan Jesu li pilin nasa. 

pali li pini la, sitelen li kama pali suli. taso ona li kama pakala lon tenpo. tenpo sike mute mute mute mute mute li pini la, jan wan li toki e ni: ona li pakala ale. tenpo mute la, sitelen pi sama ni li kama tan ni: kule li lon kiwen pi telo lili, li kama telo ala la, sitelen en kule li awen lon tenpo mute. taso jan Lejonato li kepeken kule walo lon sinpin, li sitelen lon kule walo la, sitelen li ken kama pakala, li ken weka lili lon tenpo. 

===sitelen lon tenpo kama pi tenpo sike nanpa 1500===
[[File:Mona Lisa, by Leonardo da Vinci, from C2RMF retouched.jpg|thumb|right|sitelen pi ''jan Mona Lisa'']]
jan Lejonato li sitelen e utala pi ma Ankijali (Anghiari) lon ma tomo Pilense lon sinpin wan la, jan Mikelanselo li sitelen e utala pi ma Kasina (Cascina) lon sinpin pi poka ante. sitelen pi jan Lejonato li kama pakala lon tenpo lili la, jan li sona e sitelen ona tan ni taso: jan Lupen (Rubens) li sitelen e sitelen pi jan Lejonato.

jan mute li sona e sitelen pi jan Mona Lisa tan tenpo sama ni. sitelen ni li suli tawa sona jan lon ma ale lon tenpo ni. toki Italija la, nimi ona li ''La Gioconda''. kon pi nimi ni li ni: uta pi jan meli li kama lon sewi tan pilin pona.

nimi pi sitelen suli ante li ''meli pona en jan sin ona en jan sewi Ana''. ona la, jan mama Malija li jo e jan lili ona Jesu, li supa monsi lon jan mama ona Ana. jan Jesu li jo e soweli len lili. soweli ni li sitelen tawa tenpo kama pi jan Jesu.
==sitelen pi pimeja linja==
[[File:Leonardo self.jpg|thumb|left|ken la, jan Lejonato li sitelen e ona sama lon sitelen ni]]
jan Lejonato li sitelen linja mute, li pana e ona tawa lipu mute. sitelen kule mute la, sitelen linja mute li open ona. jan mute la, sitelen ni suli li sitelen pi ''jan mije Wituwijano''tawa sona sijelo, li sitelen pi ''lawa pi sewi jan lili'', li sitelen pi ''meli lili pona lon kiwen'', li sitelen pi ''kasi Suno Pelejen'' (Star Of Bethlehem), li sitelen pi nimi ''meli pona en jan lili en jan sewi Ane en jan sewi Son pi telo sewi''. 

jan Lejonato li sitelen e tomo sewi, e nasin pi pali ona. jan li pali ala e tomo ni. 
==lipu==
[[File:Leonardo da Vinci - Studies of the foetus in the womb.jpg|thumb|right|jan Lejonato li sitelen e sijelo pi kama jan sin lon insa sijelo]]
jan Lejonato li pana e sona mute lon lipu. nanpa pi sitelen toki en nanpa pi sitelen linja li 13000 tawa ni. ona li lukin e ale lon poka ona la, ona li pana e ni lon lipu. lipu ni la, ona li wile sona e mute, li wile pali e mute. lipu li nimi kin e ijo pi musi ala, li nimi e nimi moku kin, e mani wile tan jan ante kin. ante la, lipu la, ilo sin li sama luka waso, li ken e tawa noka lon telo. ona li sitelen linja e open nasin pi sitelen kule, e lili ijo, e len, e sinpin jan, e pilin lon sinpin jan, e soweli, e jan sin, e tu pi sijelo jan, e kasi, e sijelo pi kiwen ma, e telo pi nasin sike, e ilo utala suli, e ilo pi tawa sewi, e nasin pi pali tomo.

lipu mute ni li lon lipu suli wan ala lon tenpo open. jan Lejonato li moli la, jan ona pi kama sona li kama jo e ona. jan Lejonato li wile la, lipu li kama lon sona jan. taso lipu li mute, li toki nasa la, ni li pali suli mute. jan pi kama sona li moli la, jan lili ona li moli la, lipu li kama lon jan mute. 

sitelen toki mute pi jan Lejonato li open lon poka pi pini sitelen, li pini lon poka pi open sitelen. ken la, jan Lejonato li kepeken luka ona pi poka open la, nasin toki ni li pali pona tawa ona. 
==nasin sona en ilo sin==
[[File:De divina proportione - Vigintisex Basium Planum Vacuum.jpg|thumb|right|sijelo pi nasin nanpa li jo e supa mute tu tu. supa ona luka luka luka tu wan li kepeken poka tu tu sama. supa ona luka tu wan li kepeken poka tu wan sama.]]
nasin sona la, jan Lejonato li lukin taso, li toki e sona tan, li sitelen e sona tan lukin. ona li alasa ala e sona kepeken ante pali pi kama sona anu toki pi kon ken. ona li sona ala e toki Lasina, e nasin nanpa tan tomo sona la, sona pi jan Lejonato li suli ala tawa jan sona lon tenpo ona. ona li kama sona e toki Lasina tan ona sama taso, li kama sona e nasin nanpa tan jan Luka Pasijoli (Luca Pacioli). ona li sitelen e sijelo pi nasin nanpa tawa lipu pi jan Luka. ona li kama sona e nasin suno lon nena Monte Losa (Monte Rosa). sona pi soweli pi tenpo pini suli li open la, toki sona ona li suli, li toki e kiwen pi soweli moli.
===sona pi sijelo jan===
[[File:Studies of the Arm showing the Movements made by the Biceps.jpg|thumb|left|sitelen sona pi kiwen pi insa luka]]
jan Lejonato li open e kama sona pi sijelo jan lon tenpo pi jan sona ona Welosijo (Verroccio). jan Welosijo li wile e ni: jan ona pi kama sona li kama sona mute e sijelo. selo en insa ala sijelo la, jan Lejonato li kama jan sona suli kepeken tenpo lili, li sitelen mute e ko sijelo pi wawa tawa, e ijo sijelo ante tawa lukin. 

jan Lejonato li kama jan musi suli la, ona li ken tu e sijelo tawa sona lon ma tomo Pilense, lon ma tomo Milan kin, lon ma tomo Loma kin. ona li pali e sitelen 240, li pana e nimi 13 000 tawa lipu sona. jan musi ante en jan sona ante li pana kin e sitelen e nimi tawa lipu ni. 

sitelen sijelo pi jan Lejonato li pana e kiwen sijelo, e ko insa pi wawa tawa. jan Lejonato li kama sona e kiwen sijelo ale, e wawa pi ko sijelo tawa. ona li sitelen e pilin, e nasin pi telo loje, e insa unpa, e insa ante. sijelo pi kama jan sin li lon insa sijelo la, ona li pana e sitelen sona lon tenpo open pi sitelen sona. sitelen ona en nimi ona li tawa jan sona la, ni li ken ante e nasin sona sijelo lon tenpo sama ni. taso ni li kama ala.

jan Lejonato li lukin mute e tenpo lon sijelo, e pilin lon sinpin. pilin ike pi wile utala li suli tawa ona. sijelo jan li ante mute, li kama ike jaki la, ona li sitelen mute e jan. ona li kama sona, li sitelen e sijelo pi soweli mute. ona li tu e sijelo mani, e sijelo waso, e sijelo pi soweli pi sama jan, e soweli suli wawa, e akesi ko, li lukin e sama ni pi sijelo jan.

jan Lejonato li tu e sijelo, li sitelen, li toki e ko sijelo tawa, e linja pilin, e nasin pi telo loje la, ni li pona tawa sona sijelo, li pona tawa sona pi nasin tawa. ona li wile sona e tan pilin, e nasin pilin. sona sijelo pi tenpo pimeja li toki e nasin sijelo tu tu taso la, ni li ken ala pona tawa sona sijelo pi jan Lejonato. ona li kama sona e ni: nasin sijelo ni tu tu li lon ala lawa jan, li lon ala pilin, li lon ala insa pi weka jaki. kama sona ona la, pilin li lawa e nasin pi telo loje lon sijelo. nasin pi telo loje li kama selo ike la, ona li kama jan sona nanpa open. insa pi weka jaki li jo ala e selo pona, li kama jo e selo ike la, ona li kama jan sona nanpa open kin. lupa li lon insa lawa la, ona li pali e sijelo sama kepeken ko pipi pi kasi suwi. lupa pi nasin suli li lon insa pilin la, ona li pali e sijelo sama kepeken kiwen lukin pi len ala. ni la, ona li pana e telo e lili pan lon ona. ona li kama sona e tawa ni la, ona li kama sona e tawa pi telo loje sijelo.
===sona pi nasin pali en ilo sin===
sona ilo pi jan Lejonato li pona kin tawa jan. ona li kama sona, li sitelen e ilo sama nasin pi sona sijelo, li sitelen e ilo sin. sitelen pi tenpo ni li pana e wan ilo ale lon poka ilo la, jan Lejonato li kama jan nanpa open tawa sitelen pi sama ni. sitelen ilo li lon lipu ona 5 000. ona li kama tan ma tomo Milan tawa ma tomo Wenesija (Venezia)la,ona li kama e ilo sin tawa ma tomo ni. ona li pali e sinpin awen pi tawa ken tawa utala. ona li sona sitelen e nasin sin tawa nasin telo suli. jan lawa Luwi nanpa luka luka tu (Louis XII) la, ona li nasin sitelen e nasin telo sin. lipu pi jan Lejonato li jo e ilo sin ken, e ilo sin nasa, e ilo sin pi ken ala. ilo ni li ilo pi kalama musi, li ilo jan utala, li ilo pi sewi pi telo anpa, li ilo tawa, li selo pi nasin sin tawa ilo alasa utala suli, li ilo alasa utala suli kepeken kon telo seli.

tawa waso li musi suli tawa jan Lejonato, li kama e sitelen mute ona pi tawa waso, e ilo pi tawa sewi kin. ilo wan ni li tawa sama luka waso. ilo ante li tawa kepeken lipu tawa lon nasin sike. sitelen tawa pi nimi ''ilo tan lawa pi jan Lejonato'' (Leonardo's Dream Machines) la, jan li pali e ilo tan sitelen ilo pi jan Lejonato. len pi awen sewi en ilo alasa utala wawa pi palisa tawa li kama tan ni. ilo mute ni li pali pona. ilo ante mute ni li pali pi pona ala.

jan Make Wanten Peke (Marc Van Den Broek) li lukin e ilo sin mute pi jan Lejonato. ilo sama li lon tenpo pini suli pi jan Lejonato. ni la, ilo pi jan Lejonato li ken tan ilo pi tenpo pini. jan Lejonato li sin e ilo sama ni: ona li wan e pali mute lon ilo wan, li namako e pali ilo, li pana e ilo tawa pali pona sin.

lipu pi jan Lejonato la, ona li toki e lawa pi supa tawa. lawa ni la, supa wan li tawa lon supa ante la, ni li pali, li kama e seli, li weka e wawa. lawa ni la, jan Lejonato li jan sona nanpa wan. ona li lukin e tawa pi pini ala. ona la, tawa ni li ken ala. taso ona li pana ala e sona tawa jan ante la, tenpo sike ale ale li pini la, jan Kijome Amonton (Guillaume Amontons) li kama sona sin e lawa ni.

== pilin pi jan Lejonato ==

=== ona li olin ala olin kule? ===
ken la jan Lejonato li olin kule. lon lipu jan ona la ona li sitelen e ni: unpa mije meli li ike a.<ref>{{tan sona|linja=https://www.bartleby.com/lit-hub/leonardo-da-vinci/i-22/#txt12|jan=jan Sigmund Freud}}</ref> tenpo sin ni la, jan ante li alasa e ken pi olin kule ona tan ni: ona li lon poka pi jan ante pi olin kule. tenpo ona la lawa pi ma Italija li ken ala e olin kule. pona la lawa li kama ala poki ike e ona.

== tan sona ==

{{DEFAULTSORT:Lejonato pi ma Winsi}}
[[kulupu:jan]]
[[kulupu:jan pi ma Italija]]
[[kulupu:jan pi sitelen kule]]
[[kulupu:jan sona]]
[[kulupu:tan lipu Wikipedia]]