lipu "lipu lawa pi ken jan lon ma Mewika" la tenpo tu la ante li ni

tan lipu Wikipesija
Jump to navigation Jump to search
(jan:Tepo o, "lon" vs. "e" is an important distinction here actually: The whole point of the 9th Amendment is that it only documents existing rights, rather than creating them.)
(mi toki lon ante nanpa tu. kin mi toki lon toki lawa mute)
linja nanpa 7: linja nanpa 7:
Congress shall make no law respecting an establishment of religion, or prohibiting the free exercise thereof; or abridging the freedom of speech, or of the press; or the right of the people peaceably to assemble, and to petition the Government for a redress of grievances.
Congress shall make no law respecting an establishment of religion, or prohibiting the free exercise thereof; or abridging the freedom of speech, or of the press; or the right of the people peaceably to assemble, and to petition the Government for a redress of grievances.
-->
-->
<blockquote>[[kulupu lawa pi ma Mewika|kulupu lawa]] <!-- Congress --> o toki ala lon [[nasin sewi]], o ala ala e ken pi nasin sewi, e ken toki, e ken sitelen, e ken kulupu, e ken ni: jan li toki tawa lawa lon wile pona ona.</blockquote>
<blockquote>{{lipu li ala|kulupu pi pana lawa lon ma Mewika|kulupu pi pana lawa|U.S. Congress}} o toki ala lon [[nasin sewi]], o ala ala e ken pi nasin sewi, e ken toki, e ken sitelen, e ken kulupu, e ken ni: jan li toki tawa lawa lon wile pona ona.</blockquote>


=== ken nasin; lawa nasin ala ===
=== ken nasin; lawa nasin ala ===
kulupu lawa li ken ala lawa e nasin sewi, li ken ala pali e nasin sewi. kin jan o ken tawa e nasin sewi ale. taso lawa li ken toki lon sewi. toki suli pi ma Mewika li toki "mi pilin pona lon sewi" (toki Inli: "In God We Trust"). open pi kulupu lawa la jan sewi li toki sewi. kin lawa li ken toki pona lon nasin sewi mute. taso ona li ken ala toki pona lon nasin sewi wan taso.
kulupu pi pana lawa li ken ala lawa e nasin sewi, li ken ala pali e nasin sewi. kin jan o ken tawa e nasin sewi ale. taso lawa li ken toki lon sewi. toki suli pi ma Mewika li toki "mi pilin pona lon sewi" (toki Inli: "In God We Trust"). open pi kulupu lawa la jan sewi li toki sewi. kin lawa li ken toki pona lon nasin sewi mute. taso ona li ken ala toki pona lon nasin sewi wan taso.


=== ken toki ===
=== ken toki ===
tan ken ni la jan Mewika li ken toki lon pilin ona. lili la ona li ken ala toki ike:
tan ken ni la jan Mewika li ken toki lon pilin ona. lili la ona li ken ala toki ike:
* tawa lawa la ijo li ike. jan li ken ala toki e ni: "o pali e ona."
* tawa lawa la ijo li ike. jan li ken ala toki e ni: "o pali e ona." (o lukin e toki lawa {{nimi ijo|"jan Pantanpaka li utala e [[ma Owajo]]"|Brandenburg v. Ohio|toki Inli}}.)
* ijo li ala, li suli. jan li ken ala toki e ni: "ni li lon."
* ijo li ala, li suli. jan li ken ala toki e ni: "ni li lon."
* jan li ken ala toki lon ijo pi jaki mute a. taso tenpo ni la ijo mute li jaki ala tawa lawa.
* jan li ken ala toki lon ijo pi jaki mute a. (o lukin e toki lawa {{nimi ijo|"jan Mili li utala e [[ma Kaliponja]]"|Miller v. California|toki Inli}}.) taso tenpo ni la ijo mute li jaki ala tawa lawa.
* jan li ken ala sitelen unpa e jan lili.
* jan li ken ala sitelen unpa e jan lili. (o lukin e toki lawa {{nimi ijo|"[[ma Nujo]] li utala e jan Pepe"|New York v. Ferber|toki Inli}}.)
* jan li ken ala toki utala. taso ken la ni li ala lon tenpo ni. toki utala mute li ike ala tawa lawa.
* jan li ken ala toki utala. (o lukin e toki lawa {{nimi ijo|"jan Tapinki li utala e [[ma Nuwansa]]"|Chaplinsky v. New Hampshire|toki Inli}}. taso ken la ni li ala lon tenpo ni. toki utala mute li ike ala tawa lawa.
* jan li ken ala toki e ni: "kama la mi utala e sina."
* jan li ken ala toki e ni: "kama la mi utala e sina."
* jan li toki e ijo la, jan ante li ken ala sama e toki. taso jan li ken toki e ni: "sina ken sama e toki mi."
* jan li toki e ijo la, jan ante li ken ala sama e toki. taso jan li ken toki e ni: "sina ken sama e toki mi."
linja nanpa 28: linja nanpa 28:
-->
-->
<blockquote>[[kulupu utala]] li suli. kulupu o ken jo e ilo utala.</blockquote>
<blockquote>[[kulupu utala]] li suli. kulupu o ken jo e ilo utala.</blockquote>
{{lipu li ala|kulupu utala pi ma Mewika|ma Mewika li jo e kulupu utala.}} kin {{lipu li ala|kulupu utala awen pi ma Mewika|ma wan ona li jo e kulupu utala.}} tan ante ni la ona o ken jo e ilo utala.
kin jan mute li toki e ni: tan ante ni la kulupu o ken jo e ilo utala. pini la, lawa li toki ala e ni. taso {{lipu li ala|kulupu suli pi toki lawa lon ma Mewika|kulupu suli pi toki lawa|U.S. Supreme Court}} li toki e ni lon tenpo sike 2008 lon utala lawa {{nimi ijo|"[[ma tomo Sisi]] li utala e jan Ela"|D.C. v. Heller|toki Inli}}. taso lawa li ken weka e ken ni tan jan.
jan li pilin e ni: kulupu suli pi toki lawa li pali ike. jan ante li pilin e ni: ike la ona li pali lili. ona o pali suli. jan mute li utala toki lon ilo utala.


== ante nanpa tu wan ==
== ante nanpa tu wan ==

Revision as of 2021-05-16T12:07:25

Under construction icon-yellow.svg lipu ni li pini ala li wile e pali. sina ken pini e ona.
sitelen pi lipu lawa pi ken jan lon ma Mewika

tenpo sike 1787 la jan mama pi ma Mewika sin li pali e lawa lawa pi ma Mewika. taso lipu ni li toki lili taso lon ken jan. jan mute li pilin ike lon ni. ona li pali e lipu lawa pi ken jan (toki Inli: Bill of Rights) lon tenpo sike 1789. ona li kama lawa lon tenpo sike 1791. ante 10 li lon. ona li suli mute.

ante nanpa wan

kulupu pi pana lawa o toki ala lon nasin sewi, o ala ala e ken pi nasin sewi, e ken toki, e ken sitelen, e ken kulupu, e ken ni: jan li toki tawa lawa lon wile pona ona.

ken nasin; lawa nasin ala

kulupu pi pana lawa li ken ala lawa e nasin sewi, li ken ala pali e nasin sewi. kin jan o ken tawa e nasin sewi ale. taso lawa li ken toki lon sewi. toki suli pi ma Mewika li toki "mi pilin pona lon sewi" (toki Inli: "In God We Trust"). open pi kulupu lawa la jan sewi li toki sewi. kin lawa li ken toki pona lon nasin sewi mute. taso ona li ken ala toki pona lon nasin sewi wan taso.

ken toki

tan ken ni la jan Mewika li ken toki lon pilin ona. lili la ona li ken ala toki ike:

  • tawa lawa la ijo li ike. jan li ken ala toki e ni: "o pali e ona." (o lukin e toki lawa "jan Pantanpaka li utala e ma Owajo" (toki Inli: Brandenburg v. Ohio).)
  • ijo li ala, li suli. jan li ken ala toki e ni: "ni li lon."
  • jan li ken ala toki lon ijo pi jaki mute a. (o lukin e toki lawa "jan Mili li utala e ma Kaliponja" (toki Inli: Miller v. California).) taso tenpo ni la ijo mute li jaki ala tawa lawa.
  • jan li ken ala sitelen unpa e jan lili. (o lukin e toki lawa "ma Nujo li utala e jan Pepe" (toki Inli: New York v. Ferber).)
  • jan li ken ala toki utala. (o lukin e toki lawa "jan Tapinki li utala e ma Nuwansa" (toki Inli: Chaplinsky v. New Hampshire). taso ken la ni li ala lon tenpo ni. toki utala mute li ike ala tawa lawa.
  • jan li ken ala toki e ni: "kama la mi utala e sina."
  • jan li toki e ijo la, jan ante li ken ala sama e toki. taso jan li ken toki e ni: "sina ken sama e toki mi."
  • toki esun la jan li awen ken. taso wawa lawa li kama suli.

ante nanpa tu

kulupu utala li suli. kulupu o ken jo e ilo utala.

kulupu utala pi ma Mewika kin kulupu utala awen pi ma Mewika tan ante ni la ona o ken jo e ilo utala.

kin jan mute li toki e ni: tan ante ni la kulupu o ken jo e ilo utala. pini la, lawa li toki ala e ni. taso kulupu suli pi toki lawa li toki e ni lon tenpo sike 2008 lon utala lawa "ma tomo Sisi li utala e jan Ela" (toki Inli: D.C. v. Heller). taso lawa li ken weka e ken ni tan jan.

jan li pilin e ni: kulupu suli pi toki lawa li pali ike. jan ante li pilin e ni: ike la ona li pali lili. ona o pali suli. jan mute li utala toki lon ilo utala.

ante nanpa tu wan

tenpo pona la jan tomo o ken tomo ala e jan utala. tenpo utala la kulupu lawa li ken lawa e ni: "sina o tomo e ona."

ante nanpa tu tu

tan tan pona taso la jan lawa li ken poki anu lukin e jan, e tomo, e lipu, e ijo. ona li wile e lipu pi ken poki, anu e lipu pi ken lukin la, ona o toki sewi lon tan pona ona, lon ijo wile.

ante nanpa luka

lawa li wile moli e jan, anu li wile poki e jan la, kulupu kute (jury) o ken e ni. (taso jan li jan utala lon tenpo utala la, ni li ala.) moli en poki la lawa li ken ala alasa e jan lon tenpo tu, li ken ala lawa e ni: "sina o toki lon sina". kin alasa moli, anu alasa poki, anu alasa jo la nasin lawa o pona. kin lawa li wile e jo jan la, ona o pana e mani.

ante nanpa luka wan

alasa lawa (prosecution) la tenpo o ken lili. kulupu kute o jo e pilin pona. lawa li toki e ni: "pali ike li lon ma ni." pini la ona o tu e ma. jan pi kulupu kute o tan ma ni. jan o ken sona e ni: lawa li toki lon pali ike seme? ona o ken toki e ni tawa jan ante: "tan seme la sina toki e ni: sina pali ike?" ona o ken lawa e ni: jan pona one o kama, o toki pona lon ona. ona li wile e ni la, jan pi sona lawa o pona e ona.

ante nanpa luka tu

jan li wile e ijo suli la, ona o ken lawa e ni: "kulupu kute li lawa e kama." ma Mewika la kulupu lawa ante li wile ante e lawa pi kulupu kute la, ona o kute e lawa kulupu.

ante nanpa luka tu wan

jan poki li wile kama weka la, anu ona li pali ike lili la, lawa li ken ala toki e ni: "sina o pana e mani mute." lawa li pakala e jan la, pakala o nasa ala.

ante nanpa luka tu tu

lipu ni li toki lon ken jan. taso ken jan ante li lon.

ante nanpa luka luka

lawa lawa li pana ala e wawa tawa ma Mewika la, lawa lawa li weka ala e wawa tan ma lili la, ma lili anu jan li jo e wawa ni.