lipu "toki Epanja" la tenpo tu la ante li ni

tan lipu Wikipesija
Jump to navigation Jump to search
No edit summary
Tags: Visual edit Mobile edit Mobile web edit
(mi weka e pakala lili. mi la jan nanpa _ li ike tawa mi tawa sina tawa ona. kin la mi ante e nasa pi nimi pi)
linja nanpa 327: linja nanpa 327:
!tawa
!tawa
|-
|-
! rowspan="3" |jan pi nanpa wan
! rowspan="3" |mi
!mije
!mije
| rowspan="3" |yo
| rowspan="3" |yo
linja nanpa 344: linja nanpa 344:
|nuestre
|nuestre
|-
|-
! rowspan="3" |jan pi nanpa tu
! rowspan="3" |sina
!mije
!mije
| rowspan="3" |tú
| rowspan="3" |tú
linja nanpa 362: linja nanpa 362:
|vuestre
|vuestre
|-
|-
! rowspan="4" |jan pi nanpa san
! rowspan="4" |ona
!mije
!mije
| colspan="2" |él
| colspan="2" |él
linja nanpa 388: linja nanpa 388:
*toki tonsi li kepeken mute ala.
*toki tonsi li kepeken mute ala.


===jan pi nanpa tu tu===
===jan nanpa tu tu===
toki Epanja li jo e nasin pi jan kule. toki Epanja li ante tawa mije, tawa meli.
toki Epanja li jo e nasin pi jan kule. toki Epanja li ante tawa mije, tawa meli.
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
linja nanpa 424: linja nanpa 424:
|}
|}


*jan li kepeken e nimi poki pi jan kule sona ala.
*jan li kepeken nimi poki pi kule sona ala.
*toki tonsi li kepeken mute ala.
*toki tonsi li kepeken mute ala.



Revision as of 2022-12-01T11:21:51

Edit-clear.svg lipu ni li wile e pali tan ni: nasin toki li ike. sina ken pona e ona.
toki Epanja

español
castellano

kalama [espaˈɲol]

[kasteˈʎano] [kasteˈʝano] [kasteˈjano]

ma
kulupu toki Palata Elopa
nasin sitelen sitelen Lasina
nanpa toki
ISO 639-1 es
ISO 639-2 spa
ISO 639-3 spa

toki Epanja (toki Epanja: español) anu toki Katejano (toki Epanja: castellano) li toki pi kulupu toki Loma tan ma Epanja. jan pi ma Epanja en jan mute pi ma Amelika seli li kepeken ona. taso ona li toki suli pi ma ale.

nimi toki

nimi español lon kule laso en nimi castellano lon kule loje

nimi tu li lon. jan mute li kepeken nimi español. taso jan ante li kepeken nimi castellano. nimi español li tan nimi Hispaniola pi toki Lasina. nimi castellano li tan nimi pi ma lawa Kasija (toki Epanja: el reino de Castilla).

nimi pi toki pona li tan nimi ma España.

kulupu pi toki Epanja

kulupu pi toki Epanja li lon ma Epanja li lon ma mute pi ma Amelika seli. toki Epanja li kama tan toki Lasina. jan li sitelen e toki Epanja kepeken sitelen Lasina.

ma pi toki Epanja

toki Epanja li toki pi nanpa wan lon ma ni: toki Epanja pi ma Amelika:

toki Epanja pi ma Epanja:

ma ante mute li toki e ni kin. taso toki Epanja li toki lawa ala lon ma ante ni.

kalama

kalama open pi toki Epanja
kalama open
sinpin monsi
sewi i u
insa e o
anpa a
kalama pini
selo tu kiwen nena uta monsi nena sewi kiwen sewi ko
nena m n ɲ
pini p b~β t d~ð ʝ~j k g~ɣ
kon tawa f θ~s* s (ʃ) x~h
kon poka l ʎ~j*
pini lili ɾ
sijelo tawa r
  • kalama ni li ken ante lon toki kule
  • ʎ en ʝ li kin kama tan lon. lon ma Epanja sewi, ni li ʎ lon ma Epanja sewi taso ʝ lon toki nasin Epanja. sina ken lukin e ni tan toki "Vaya valla" (leko a), lon ante ma, ʎ li wan tawa ʝ. ʝ li ɟʝ tan open nimi taso ʝ tan open nimi ala, lon ma Epanja sewi (en toki nasin Epanja?). ni li ʝ anu j lon ma Epanja anpa. lon ma Amelika li kama tan ma Mesiko ʒ tawa ma Ankensina ʃ. kin, j li ken e ante kalama, sina ken lukin e ni tan toki ante ya, ia (tenpo ni, kalama pi utala noka).
  • kalama b d g li kama tawa β ð ɣ lon meso kalama lili. kin, βw en ɣw li ken wan tawa w anu ante ni (o ken lukin tan huevo, bueno en agua, ni li toki tan webo, weno, agua anu güebo, güeno, agüa lon ma Epanja anpa en ma Amelika lon tenpo mute.

sitelen pi toki Epanja

toki Epanja li sitelen kepeken toki Lasina. sitelen Lasina ale li lon ala toki Epanja: sitelen W en sitelen K li lon nimi pi ma ante taso.

A B V C CH D E F G GU H I J K L LL M N Ñ O P QU CU/QU R RR/R S T U W X Y Z
ä b~β k θ~s d~ð e f g~ɣ x~h g gw ala h i~j x~h k l ʎ~j m n ɲ o p k kw ɾ r s t u~w w ks s x~h ʃ ʝ~j θ~s

sitelen pi toki Epanja:

A B C D E F G H I
a be ce de e efe ge hache i
J K L M N Ñ O P Q
jota ka ele eme ene eñe o pe cu
R S T U V W X Y Z
erre ese te u uve/ve uve doble/doble ve equis i griega/ye zeta

sitelen kule

toki Epanja li jo e 6 sitelen pi jo e sitelen kule:

á é í ó ú ü

pini sitelen li jo e sitelen kule Sijelesin (Diéresis) anu sitelen kule pi sike tu. ni li kepeken tan ante e [g] e [gw]

o lukin e ni:

[θe] ce "cerca" poka.

[ke] que "querido" mije

[kwe] cue "cuerda" len linja.

[xe] ɡe "generar" mama.

[ɡe] ɡue "guerra" utala.

[ɡwe] ɡüe "cigüeña" jan sin waso.

tan k, jan li ken ante tan c en q, taso g li jo ala e ante sitelen, taso c, c li jo e q. ni li nasin tan ü.

open luka lo jo e sitelen kule Sinte ("Tilde") anu sitelen kule sewi ("acento agudo"). sitelen kule sewi li kepeken tan sona e wawa toki.

wawa toki

nimi li jo e wan toki ilo nanpa pi li namako wawa tan ale ante.

nimi li ken e wawa Akuta e wawa Jana e wawa Etukula. wawa Akuta li jo e wawa tan toki ilo nanpa pini, wawa Jana li jo e wawa tan toki ilo nanpa pi wan weka pini. wawa Etukula li jo e wawa tan toki ilo nanpa pi tu weka pini, wawa li ken lon tan toki ilo nanpa pi namako tu pi weka pino, taso ni li sama tan wawa Etukula.

Wawa Etukula li jo e sitelen kule Sinte lon tenpo ale.

nimi pi ni li pini tan kalama lili, tan n, tan s la ni li jo e sitelen kule Sinte lon tenpo pi ni li wawa Akuta.

taso nimi pi ni li pini tan kalama suli ante n, ante s la ni lo jo e sitelen kule Sinte lon tenpo pi ni li wawa Akuta.

nimi poki

wan mute
kin kin ala kin kin ala
tan tawa jo tawa tan tawa jo tawa
mi mije yo mi me nosotros nuestro nos
meli nosotras nuestra
tonsi* nosotres nuestre
sina mije ti tu te vosotros vuestro os
meli vosotras vuestra
tonsi* vosotres vuestre
ona mije él su le ellos sus les
jan* ello ellos
tonsi* elle elles
meli ella la ellas las
  • toki tonsi li kepeken mute ala.

jan nanpa tu tu

toki Epanja li jo e nasin pi jan kule. toki Epanja li ante tawa mije, tawa meli.

selo selo ala
wan mute wan mute
meli la las una unas
tonsi* le les une unes
mije el los un unos
jan* lo uno
  • jan li kepeken nimi poki pi kule sona ala.
  • toki tonsi li kepeken mute ala.

nimi selo sona

nimi pi toki Epanja li jo e sona tan ni li wan taso ni li namako tan wan (mute, luka...)

ale nimi li wan, ni li namako tan wan la sina jo e tu nasin:

nimi ni li pini tan kalama lili la sina pana e "-s" tan nimi ni.

nimi ni li pini tan kalama suli la sina pana e "-es" tan nimi ni.

taso ale ala nimi li pona, nimi pi mute lili li kepeken ala e nasin ni.

"casa" tomo "color" kule "robot" ilo jan
wan casa color robot
mute casa-s color-es robot-s

ale nimi pi toki Epanja li jo e toki kulupu, ni li ken e toki mije, taso toki meli.

mute nimi li jo e wan toki kulupu, taso mute lili ken jo e sona pi toki kulupu

kin, nimi pilin o sona e toki kulupu.

nimi li pini tan kalama lili:

toki mije li pini e "-o" tan wan, e "-os" tan mute.

toki meli li pini e "-a" tan wan, e "-as" tan mute.

toki tonsi li pini e "-e" tan wan, e "-es" tan mute, taso toki tonsi li kepeken mute ala.

nimi li pini tan kalama suli:

toki mije li pini e ala tan wan, e "-es" tan mute.

toki tonsi li pini e "-e" tan wan, e kin "-es" tan mute, taso toki tonsi li kepeken mute ala.

taso ale ala nimi li pona, nimi pi mute lili li kepeken ala e nasin ni.

"amigo" jan pona "bailador" jan pi kama musi "actor" jan pi pali sama
mije meli tonsi mije meli tonsi mije meli tonsi
wan amig-o amig-a amigu-e bailador bailador-a bailador-e actor actriz actor-e
mute amig-os amig-as amigu-es bailador-es bailador-as bailador-es actor-es actric-es actor-es

nimi pali

nimi pali li ken jo e san pini.

nimi lili* + (kalama lili kin) - (nasa pini) - (jan pini).

jan pini
tenpo ni pini
wan wan -o -é/í
tu -s -ste
san -
mute wan -mos
tu -is -stéis
san -n -ron
  • tenpo pini pi wan pi jan pi nanpa wan: é li mama tan majuna áí* tan kalama lili kin á en í

nimi pali li pana tawa sina lon selo awen. selo awen li pini tan -r, taso san kulupu pali li lon:

  • pali kulupu pi nanpa wan: selo awen li pini tan -ar (amar: li olin)
  • pali kulupu pi nanpa tu: selo awen li pini tan -er (comer: li moku)
  • pali kulupu pi nanpa san: selo awen li pini tan -ir (vivir: li pilin)

nimi lili li mama tan sina li weka e -ar e -er e -ir (amar: am-, comer: com-, vivir: viv-)

pali pi tenpo ni

nimi lili (- kalama lili kin) + jan pini pi tenpo ni

amar comer vivir
Yo am-o com-o viv-o
am-a-s com-e-s viv-e-s
Él / Ella am-a com-e viv-e
Nosotr@s am-a-mos com-e-mos viv-i-mos
Vosotr@s am-á-is com-é-is viv-ís
Ell@s am-a-n com-e-n viv-e-n

pali pi tenpo kama

nimi lili + kalama lili kin + nasa pini (r(e)) + jan pini pi tenpo ni (taso wan pi jan nanpa wan (-o) li kama tawa -é en wan pi jan nanpa san li kama tawa -á en -n li kama tawa -an)

amar comer vivir
Yo am-a-r-é com-e-r-é viv-i-re
am-a-r-as com-e-r-as viv-i-r-as
Él / Ella am-a-r-á com-e-r-á viv-i-r-á
Nosotr@s am-a-re-mos com-e-re-mos viv-i-re-mos
Vosotr@s am-a-ré-is com-e-re-is viv-i-re-ís
Ell@s am-a-r-an com-e-r-an viv-i-r-an

pali pi tenpo pini

toki Epanja li jo e tu pali pi tenpo pini.

pali pi tempo pini kama wan

pali pi tenpo pini ni li kepeken lon tenpo pi pali ni li lon lon tempo pini taso lon tenpo ni pali ni li lon ala anu pali ni li pali lon tenpo pini lili:

Yo amaba a Juan: mi olin e ona Kuwan (taso lon tenpo ni mi olin ala e ona)

pali ni li tan pali kulupu nanpa wan la: nimi lili + nasa pini (ab) + kalama lili kin (a) + jan pini pi tenpo ni (taso -é li kama tawa -a)

pali ni li tan kulupu nanpa wan ala la: nimi lili + nasa pini (ía) + jan pini pi tempo ni (taso wan pi jan nanpa wan li ala (-))

amar comer vivir
Yo am-ab-a com-ía viv-ía
am-ab-a-s com-ía-s viv-ía-s
Él / Ella am-ab-a com-ía viv-ía
Nosotr@s am-ab-a-mos com-ía-mos viv-ía-mos
Vosotr@s am-áb-a-is com-ía-is viv-ía-is
Ell@s am-ab-a-n com-ía-n viv-ía-n

pali pi tenpo pini awen wan

pali pi tenpo pini ni li kepeken lon tenpo pi pali ni li pali lon tenpo pini mute:

Yo amé a Juan: mi olin e ona Kuwan lon tenpo pini (lon tenpo ni, ni li ken lon li ken ala)

nimi lili (+ kalama lili kin) + jan pini pi tenpo pini

amar comer vivir
Yo am-é com-í viv-í
am-a-ste com-i-ste viv-i-ste
Él / Ella am-ó com-i-ó viv-i-ó
Nosotr@s am-a-mos com-i-mos viv-i-mos
Vosotr@s am-a-steis com-i-steis viv-i-steis
Ell@s am-a-ron com-ie-ron viv-íe-ron

pali pi tenpo ken

pali pi tenpo ken li kepeken lon tenpi pi pali ni li ken pali la pali ante li pali:

nimi lili + kalama lili kin + nasa pini (ría) + jan pini pi tenpo ni (-é/í liu kama tawa ala (-))

amar comer vivir
Yo am-a-ría com-e-ría viv-i-ría
am-a-ría-s com-e-ría-s viv-i-ría-s
Él / Ella am-a-ría com-e-ría viv-i-ría
Nosotr@s am-a-ría-mos com-e-ría-mos viv-i-ría-mos
Vosotr@s am-a-ría-is com-e-ría-is viv-i-ría-is
Ell@s am-a-ría-n com-e-ría-n viv-i-ría-n

kalama lili meso tawa

mute lili pali li kama e kalama lili e anu o tawa ie anu ue lon mute selo pi pali pi tenpo ni

(wan pi jan nanpa wan en tu, wan en mute pi jan nanpa san)

pali pi tenpo ni pali pi tenpo kama
wan pi jan nanpa wan mute pi jan nanpa wan wan pi jan nanpa wan mute pi jan nanpa wan
-KLMT Vender (Yo) vendo (Nosotros) vendemos (Yo) venderé (Nosotros) venderemos
+KLMT Perder (Yo) pierdo (Nosotros) perdemos (Yo) perderé (Nosotros) perderemos
-KLMT Orar (Yo) oro (Nosotros) oramos (Yo) oraré (Nosotros) oraremos
+KLMT Morir (Yo) muero (Nosotros) morimos (Yo) moriré (Nosotros) moriremos

selo pi jan ala

selo pi jan ala li jo ala e jan pini. ni li san:

selo awen

selo awen li kepeken tawa lon sina wile toki e pali weka jan, lon tenpo mute ni li kepeken lon kulupu pali:

Se está empezando a dormir: ona li open lape, lon la: ona li open e lape

nimi pali + kalama lili (a anu e anu i) + r

kulupu pali pini pali
wan -a-r amar
tu -e-r comer
san -i-r vivir

selo pini

selo pini li kepeken tan kama tenpo:

nimi pali + kalama lili (a anu i) + do

kulupu pali pini pali
wan -a-do amado
tu -i-do comido
san vivido

selo tawa

nimi pali + kalama lili (a anu ie) + ndo

kulupu pali pini pali
wan -a-ndo amando
tu -ie-ndo comiendo
san viviendo

pali pi tenpo wile

pali pi tenpo wile 1

nimi lili + e/a + jan pini pi tenpo ni.

amar comer vivir
Yo am-e com-a viv-a
am-e-s com-a-s viv-a-s
Él / Ella am-e com-a viv-a
Nosotr@s am-e-mos com-a-mos viv-a-mos
Vosotr@s am-é-is com-á-is viv-á-is
Ell@s am-e-n com-a-n viv-a-n

pali pi tenpo wile 2

nimi lili + a/ie + ra/se + jan pini pi tenpo ni.

amar comer vivir
Yo am-a-ra/se com-ie-ra/se viv-ie-ra/se
am-a-ra/se-s com-ie-ra/se-s viv-ie-ra/se-s
Él / Ella am-a-ra/se com-ie-ra/se viv-ie-ra/se
Nosotr@s am-a-ra/se-mos com-ie-ra/se-mos viv-ie-ra/se-mos
Vosotr@s am-á-ra/se-is com-ié-ra/se-is viv-ié-ra/se-is
Ell@s am-a-ra/se-n com-ie-ra/se-n viv-ie-ra/se-n

pali kama tenpo

pali Haber + selo pini

sina li ken mama e pali kama tenpo tan tenpo ale, sina wile pali e pali Haber lon tenpo pi wile sina.

tenpo ni > kama tenpo ni. tenpo kama > kama tenpo kama. tenpo pini pi kama wan > kama tenpo pini pi kama wan. tenpo pini pi awen wan > kama tenpo pini pi awen wan.

tenpo ni tempo kama tenpo pino pi kama wan tempo pini pi awen wan
Yo he habré había hube
has habras habías hubiste
Él / Ella ha habra había hubo
Nosotr@s hemos habremos habíamos hubimos
Vosotr@s habéis habréis habíais hubisteis
Ell@s han habran habían hubieron

nimi pi toki Epanja

  • toki! = ¡Hola!
  • mi tawa. / tawa pona. = Adiós.
  • mi wile e ___. = (Yo) Quiero ___.
  • mute seme? = ¿Cuánto?
  • tomo telo li lon seme? = ¿Dónde está el baño?
  • sina sona ala sona e toki pona? = ¿Habla usted toki pona?
  • mi sona ala. = No sé.
  • nimi sina li seme? = ¿Cómo te llamas?
  • nimi mi li ____. = Mi nombre es ____. / Me llamo ____.
  • mi wile moku. = Tengo hambre.
  • mi = yo
  • sina = tú
  • ona = él / ella / elle (mije la ona li nimi él. meli la ona li nimi ella. tonsi la ona li nimi elle. sina ken lukin namako tan nimi poki)
  • mi pona lukin! = Soy guapo/guapa/guape (sina mije la o kepeken nimi guapo. sina meli la o kepeken nimi guapa. sina tonsi la o kepeken nimi guape. sina ken lukin namako tan nimi selo sona)