Latest revision |
Your text |
linja nanpa 1: |
linja nanpa 1: |
| '''kulupu pi ilo sona''' li kulupu suli pi [[ilo sona]]. ilo tu li lon kulupu ilo ni la, ona li ken toki li ken pana e sona. | | '''linluwi''' li kulupu suli pi [[ilo sona]]. ilo tu li lon linluwi la, ona li ken toki li ken pana e sona. |
| | |
| == tenpo pini ==
| |
| tenpo sike nanpa 1969 la, kulupu utala lawa pi [[ma Mewika]] li pali e {{nimi ijo|kulupu Apane|ARPANET}}. kulupu ni li linja e ilo sona pi {{nimi ijo|kulupu Pentakon|Pentagon}}, e ilo sona pi tomo sona pi ma Mewika.<ref>https://www.thoughtco.com/arpanet-the-worlds-first-internet-4072558 (toki Inli)</ref> tenpo pini kama la, ilo sona pi tomo sona ante li kama tawa kulupu Apane. tenpo sike nanpa 1973 la, tomo sona pi ma ante li kama tawa ona.
| |
| | |
| jan {{nimi ijo|Lope Kan|Robert Kahn}} en {{nimi ijo|jan Winton So|Vinton Cerf}} li pali e nasin pi toki ilo "TCP/IP".<ref>https://www.livinginternet.com/i/ii.htm (toki Inli)</ref> nasin ni la, ilo sona li ken toki tawa ilo sona ante. taso, ilo ala li lawa e ale. linja wan li pakala la, ilo sona li kepeken e linja ante. toki insa li ni: ma ante li pana e ilo moli suli tawa ilo sona suli wan la, kulupu li pakala ala.
| |
| | |
| tenpo sike nanpa 1983 la, ilo sona pi kulupu utala Mewika li weka tan kulupu Apane, li pali e {{nimi ijo|kulupu Mine|MILNET}} tan ni: kulupu utala Mewika li wile awen e sona ona.
| |
| | |
| tenpo sike nanpa 1990 la, pali Apane li pini. taso, kulupu Apane li awen, li kama pi ilo ale. kulupu ala li lawa e kulupu ni. kulupu ale li ken linja tawa ona.
| |
| | |
| [[sitelen musi tan kulupu pi ilo sona|sitelen musi]] li suli mute tawa kulupu pi ilo sona.
| |
| | |
| == nasin linja pi kulupu ilo ==
| |
| kama mute la, kulupu sona anu kulupu esun li ken linja e ilo sona tawa kulupu. nasin mute li lon:
| |
| | |
| * nasin pi linja kalama. linja kalama pi [[ilo toki]] li ken pana e kalama, e sona nanpa. ilo li ken pali e ni: o ante e sona nanpa tawa kalama, o pana e kalama tawa linja, o kama jo e kalama tan linja, o ante e ona tawa sona nanpa, o pana e ona tawa ilo sona. tenpo pini la, ilo sona mute li kepeken e nasin ni. taso, nasin ni li ken pana e sona lili lon tenpo wan. nasin ante li ken pana e sona mute. <!-- dial-up and also ADSL, I guess -->
| |
| * nasin pi linja sona. linja sona li ken pana e sona nanpa tawa ilo ante. <!-- Ethernet -->
| |
| * {{nimi ijo|nasin Wapa|Wi-Fi}} pi linja ala. ilo Wapa li ken pana e sona kepeken wawa kon. taso, ilo ni li wile lon ma poka pi ilo sona. <!-- Wi-Fi -->
| |
| * nasin pi ilo toki pi linja ala. kulupu pi ilo toki li ken pana e sona nanpa, li ken kama jo e sona nanpa kepeken wawa kon pi ilo toki. <!-- mobile connectivity -->
| |
| | |
| sin la, nasin ante li lon. kulupu jan li ken linja e ilo sona ona, li ken pali e kulupu sona. ilo wan anu ilo mute pi kulupu ni li linja tawa kulupu suli la, ale kulupu li ken linja tawa kulupu suli. <!-- mesh networking -->
| |
| | |
| == nasin toki pi kulupu ilo ==
| |
| | |
| nasin toki mute li lon kulupu ilo. ona li pali e pali ante, li pona tawa ijo ante. ni li nasin suli pi kulupu ilo: <!-- some fundamental protocols -->
| |
| | |
| * nasin "DNS" pi nimi nasin. kulupu ilo la, ilo sona ale li jo e {{nimi ijo|nanpa nasin Api|IP}}. taso, nanpa li ike tawa sona jan. nasin "DNS" la, ilo sona li ken jo e nimi nasin.
| |
| | |
| * nasin "HTTP" pi lipu kon. nasin ni la, ilo sona li ken pana e lipu kon tawa jan. lipu kon ni li ken jo e sitelen, e kalama, e sitelen tawa, e ilo lili. tenpo ni la, ilo kon mute li kepeken e nasin "HTTP" anu ante ona.
| |
| | |
| * lipu tawa linja (''email'') pi toki sitelen. ilo sona suli li ken pana e poki sitelen tawa jan. jan li ken pali e sitelen, e pana e ona tawa poki sitelen pi jan ante. nasin ni li tan nasin tu: nasin "SMTP" la, jan li ken pana e sitelen tawa jan ante. nasin "POP3" anu nasin "IMAP" la, jan li ken kama jo e sitelen tan jan ante.
| |
| | |
| * nasin "IRC" toki pi jan mute. jan li ken kama tawa tomo toki, li ken toki tawa jan ante.
| |
| | |
| sin la, kulupu li ken pali e nasin toki sin.
| |
| | |
| == toki pona la nimi pi kulupu ilo ==
| |
| | |
| toki pona la nimi mute li ken toki e kulupu ilo ni.
| |
| | |
| * ilo li lon kulupu la nimi li ken '''kulupu ilo''' li ken '''kulupu pi ilo sona'''.
| |
| * linja en kulupu li suli mute ala tawa toki la jan mute li toki e '''ilo''' taso, sama ni: ''mi toki tawa jan pi ma ante kepeken ilo.''
| |
| * nimi sin li lon tawa ijo ni: kulupu ijo li wan kepeken linja. ni li [[nimi:linluwi|'''linluwi''']]. jan li kepeken nimi ni lon tenpo mute ala.
| |
| | |
| [[Category:kulupu pi ilo sona]]
| |
| [[Category:ijo]]
| |
| [[Category:ilo sona]]
| |