2,710
edits
l
ilo li ante e nimi pi nasin lipu tan "ijo:" tawa "sitelen:"
l (ilo li ante e nimi pi nasin lipu tan "ijo:" tawa "sitelen:") |
|||
| (One intermediate revision by one other user not shown) | |||
| linja nanpa 1: | linja nanpa 1: | ||
{{poki sona ma|nimi ma=ma Numesiko|nimi mama=New Mexico (toki Inli)<br> | {{poki sona ma|nimi ma=ma Numesiko|nimi mama=New Mexico (toki Inli)<br> | ||
Nuevo México (toki Epanja)<br> | Nuevo México (toki Epanja)<br> | ||
Yootó Hahoodzo (toki Napijo)|ma=ma lili|len ma=[[ | Yootó Hahoodzo (toki Napijo)|ma=ma lili|len ma=[[sitelen:Flag_of_New_Mexico.svg|150px]]|sitelen lawa=[[sitelen:Seal_of_New_Mexico.svg|100px]]|ma tomo lawa=ma tomo Santape|ma suli=[[ma Mewika]]|toki lawa=|toki ante=toki Inli<br>toki Epanja<br>toki Napijo<br>toki Keli<br>toki Siwi<br>toki Towa<br>toki Tewa|nasin lawa=|ISO 3166=|sitelen ma=[[sitelen:New_Mexico_in_United_States.svg|250px]]}} | ||
'''ma Numesiko''' li ma lili pi [[ma Mewika]]. ona li lon poka pi [[ma Ewisona]], li lon poka pi [[ma Kolowato]], li lon poka pi [[ma Okajoma]], li lon poka pi [[ma Tesa]], li lon poka pi [[ma Siwawa]], li lon poka pi [[ma Sonola]]. ma Siwawa en ma Sonola li lon ma Mesiko. [[ma tomo Santape]] li ma tomo lawa pi ma Numesiko. taso, [[ma tomo Apakuki]] li ma tomo pi suli nanpa wan lon ma Numesiko. | '''ma Numesiko''' anu '''ma Mesiko sin''' li ma lili pi [[ma Mewika]]. ona li lon poka pi [[ma Ewisona]], li lon poka pi [[ma Kolowato]], li lon poka pi [[ma Okajoma]], li lon poka pi [[ma Tesa]], li lon poka pi [[ma Siwawa]], li lon poka pi [[ma Sonola]]. ma Siwawa en ma Sonola li lon ma Mesiko. [[ma tomo Santape]] li ma tomo lawa pi ma Numesiko. taso, [[ma tomo Apakuki]] li ma tomo pi suli nanpa wan lon ma Numesiko. | ||
[[telo nasin Lijokan]] li tawa lon insa ma Numesiko. | [[telo nasin Lijokan]] li tawa lon insa ma Numesiko. | ||
== ma == | == ma == | ||
[[ | [[sitelen:Rio Grande River at Truth or Consequences NM.jpg|left|thumb|200x200px|telo nasin Lijokan lon [[ma tomo Tujokonsekense]] lon ma Numesiko]] | ||
[[telo nasin Lijokan]], en [[telo nasin Peko]] li nasin telo suli pi ma Numesiko. [[telo linja Sanwan]], en [[telo linja Kanasijan]], en [[telo linja Kila]] li telo linja ante lon ma Numesiko. ma awen lawa ni tu li lon ma Numesiko: [[ma awen Kapakawen]] en [[ma awen Wisan]]. | [[telo nasin Lijokan]], en [[telo nasin Peko]] li nasin telo suli pi ma Numesiko. [[telo linja Sanwan]], en [[telo linja Kanasijan]], en [[telo linja Kila]] li telo linja ante lon ma Numesiko. ma awen lawa ni tu li lon ma Numesiko: [[ma awen Kapakawen]] en [[ma awen Wisan]]. | ||
| linja nanpa 14: | linja nanpa 14: | ||
ma mute lon ma Numesiko li [[ma seli pi telo ala]]. taso, ma kasi en ma sewi li lon ona. | ma mute lon ma Numesiko li [[ma seli pi telo ala]]. taso, ma kasi en ma sewi li lon ona. | ||
[[ | [[sitelen:Shiprock.snodgrass3.jpg|thumb|350x350px|kiwen suli Sepitawi lon ma Napijo lon ma Numesiko.]] | ||
kipisi pi [[ma Napijo]] li lon ma Numesiko. [[kiwen suli Sepitawi]] li lon ni. [[ma Jikalila]] en [[ma Natajote]] li ma pi [[kulupu Apase]] lon ma Numesiko. | kipisi pi [[ma Napijo]] li lon ma Numesiko. [[kiwen suli Sepitawi]] li lon ni. [[ma Jikalila]] en [[ma Natajote]] li ma pi [[kulupu Apase]] lon ma Numesiko. | ||
=== kipisi ma === | === kipisi ma === | ||
ma luka luka luka luka luka luka tu wan li kipisi ma pi ma Numesiko. mute jan la [[kipisi ma Penalilo]] li nanpa wan lon ma Numesiko. suli ma la [[kipisi ma Katon]] li nanpa wan. | ma luka luka luka luka luka luka tu wan li kipisi ma pi ma Numesiko. mute jan la [[kipisi ma Penalilo]] li nanpa wan lon ma Numesiko. suli ma la [[kipisi ma Katon]] li nanpa wan. | ||
[[ | [[sitelen:USA New Mexico location map.svg|thumb|394x394px|sitelen ma pi kipisi ma lon ma Numesiko.]] | ||
{| class="wikitable mw-collapsible" | {| class="wikitable mw-collapsible" | ||
|+ | |+ | ||
| linja nanpa 161: | linja nanpa 161: | ||
=== ma tomo === | === ma tomo === | ||
[[ | [[sitelen:Palace of the Governors, Santa Fe 1991.jpg|left|thumb|tomo suli pi jan lawa tan ma Numesiko. ona li tomo majuna lon ma tomo Santape.]] | ||
[[ | [[sitelen:Central Campus, Albuquerque, NM, USA - panoramio.jpg|thumb|tomo lon ma tomo Apakuki]] | ||
[[ma tomo Santape]] li ma tomo lawa pi ma Numesiko. ona li open lon sike suno nanpa 1610. ona li jo e tomo mute pi sitelen musi. tenpo pini la ona li pini pi nasin Santape. | [[ma tomo Santape]] li ma tomo lawa pi ma Numesiko. ona li open lon sike suno nanpa 1610. ona li jo e tomo mute pi sitelen musi. tenpo pini la ona li pini pi nasin Santape. | ||
| linja nanpa 171: | linja nanpa 171: | ||
== tenpo pini == | == tenpo pini == | ||
[[ | [[sitelen:Clovis Point.jpg|left|thumb|125x125px|kiwen alasa pi kulupu Koli]] | ||
[[tenpo lete suli]] la kulupu Koli li lon ma Numesiko. ona li pali e kiwen alasa mute. tenpo pini la jan sona tenpo pini li pilin e ni: [[kulupu nanpa wan pi ma Amelika]] la kulupu Koli li nanpa wan. taso, tenpo kama tawa ni la jan sona li alasa li lukin e kiwen lon tenpo pini tawa kulupu koli. tenpo lon la jan sona li sona e ni: tenpo pini pi kulupu Koli la kulupu ante li lon ma Amelika. | [[tenpo lete suli]] la kulupu Koli li lon ma Numesiko. ona li pali e kiwen alasa mute. tenpo pini la jan sona tenpo pini li pilin e ni: [[kulupu nanpa wan pi ma Amelika]] la kulupu Koli li nanpa wan. taso, tenpo kama tawa ni la jan sona li alasa li lukin e kiwen lon tenpo pini tawa kulupu koli. tenpo lon la jan sona li sona e ni: tenpo pini pi kulupu Koli la kulupu ante li lon ma Amelika. | ||
tenpo kama pi tenpo ni la [[kulupu Mokolon]] en [[kulupu Pelo majuna]] li lon ma Numesiko. kulupu tu ni li pali e ma tomo suli mute kepeken kiwen. kulupu tu li mama majuna pi kulupu Pelo. | tenpo kama pi tenpo ni la [[kulupu Mokolon]] en [[kulupu Pelo majuna]] li lon ma Numesiko. kulupu tu ni li pali e ma tomo suli mute kepeken kiwen. kulupu tu li mama majuna pi kulupu Pelo. | ||
[[ | [[sitelen:Po-Pay cvc 500h 1.jpg|thumb|250x250px|kiwen musi pi jan Pope. utala pi kulupu Pelo la ona li jan lawa.]] | ||
sike suno nanpa 1540 la [[jan Pansiko Pake Tekolonato]] tan [[ma Epanja]] li tawa lon ma Numesiko tan ni: ona li alasa e "ma tomo luka tu pi kiwen mani". ma tomo ni li lon ala. taso, jan mute tan ma Epanja li alasa e ma tomo ni. | sike suno nanpa 1540 la [[jan Pansiko Pake Tekolonato]] tan [[ma Epanja]] li tawa lon ma Numesiko tan ni: ona li alasa e "ma tomo luka tu pi kiwen mani". ma tomo ni li lon ala. taso, jan mute tan ma Epanja li alasa e ma tomo ni. | ||
| linja nanpa 203: | linja nanpa 203: | ||
=== tenpo lawa pi ma Mewika === | === tenpo lawa pi ma Mewika === | ||
[[utala kipisi pi ma Mewika]] la ma Sikisi li alasa anpa e ma Numesiko. ona li anpa e kipisi pi ma Numesiko, li open e [[ma lawa Ewisona pi ma Sikisi]]. taso, kulupu utala pi ma Mewika li anpa e kulupu utala pi ma Sikisi. sike suno nanpa 1863 la kulupu lawa pi ma Mewika li weka e ma Ewisona tan ma Numesiko. | [[utala kipisi pi ma Mewika]] la ma Sikisi li alasa anpa e ma Numesiko. ona li anpa e kipisi pi ma Numesiko, li open e [[ma lawa Ewisona pi ma Sikisi]]. taso, kulupu utala pi ma Mewika li anpa e kulupu utala pi ma Sikisi. sike suno nanpa 1863 la kulupu lawa pi ma Mewika li weka e ma Ewisona tan ma Numesiko. | ||
[[ | [[sitelen:Geronimo (Goyathlay), a Chiricahua Apache, full-length, kneeling with rifle, 1887 - NARA - 530880.jpg|left|thumb|jan lawa Kojale pi kulupu Apase]] | ||
sike suno nanpa 1864 la kulupu lawa pi ma Mewika li weka tan [[ma Napijo]] e [[kulupu Napijo|jan Napijo]] tawa tomo awen lon ma Numesiko. jan Napijo mute li moli. taso tenpo kama tawa ni la kulupu Napijo li tawa [[ma Napijo]]. | sike suno nanpa 1864 la kulupu lawa pi ma Mewika li weka tan [[ma Napijo]] e [[kulupu Napijo|jan Napijo]] tawa tomo awen lon ma Numesiko. jan Napijo mute li moli. taso tenpo kama tawa ni la kulupu Napijo li tawa [[ma Napijo]]. | ||
| linja nanpa 215: | linja nanpa 215: | ||
=== kulupu Pelo === | === kulupu Pelo === | ||
[[ | [[sitelen:Flag of Zia Pueblo.svg|thumb|len pi kulupu Sija. sitelen ni li sitelen pi ma Numesiko.]] | ||
[[kulupu Pelo]] li tan ma Numesiko. ona li pali e ma tomo suli. ni li ma tomo pi kulupu Pelo: | [[kulupu Pelo]] li tan ma Numesiko. ona li pali e ma tomo suli. ni li ma tomo pi kulupu Pelo: | ||
| linja nanpa 245: | linja nanpa 245: | ||
== musi kulupu == | == musi kulupu == | ||
[[ | [[sitelen:Ristras and sacks, Hatch NM.jpg|thumb|300x300px|kili pi namako seli lon ma tomo lili Tasi]] | ||
=== musi moku === | === musi moku === | ||
| linja nanpa 254: | linja nanpa 254: | ||
== nasin lawa == | == nasin lawa == | ||
[[ | [[sitelen:New Mexico Presidential Election Results 2020.svg|left|thumb|sitelen ma ni li pana e sona ni: sike suno nanpa 2020 la wile jan pi kipisi ma ni la jan lawa nanpa wan pi ma Mewika o tan kulupu loje anu kulupu laso?]] | ||
kulupu lawa pi ma Numesiko la [[kulupu lawa Temoka]] li wawa. kulupu lawa Wepulikan li wawa lili lon ma Numesiko. | kulupu lawa pi ma Numesiko la [[kulupu lawa Temoka]] li wawa. kulupu lawa Wepulikan li wawa lili lon ma Numesiko. | ||