→tenpo pini pi ma Pilipina
linja nanpa 34: | linja nanpa 34: | ||
tenpo sike 1521 la jan {{luka|nimi pi toki pona = Punaju Makajasi|nimi pi toki ante = Ferdinand Magellan}} li kama li pana e ma Pilipina tawa [[ma Epanja]] li moli lon utala {{luka|nimi pi toki ante = Mactan|nimi pi toki pona = Matan}}. tenpo sike 1565 la jan {{luka|nimi pi toki ante = Miguel Legazpi|nimi pi toki pona = Mike Lekapi}} li kama e lawa [[ma Epanja|Epanja]]. | tenpo sike 1521 la jan {{luka|nimi pi toki pona = Punaju Makajasi|nimi pi toki ante = Ferdinand Magellan}} li kama li pana e ma Pilipina tawa [[ma Epanja]] li moli lon utala {{luka|nimi pi toki ante = Mactan|nimi pi toki pona = Matan}}. tenpo sike 1565 la jan {{luka|nimi pi toki ante = Miguel Legazpi|nimi pi toki pona = Mike Lekapi}} li kama e lawa [[ma Epanja|Epanja]]. | ||
ma Pilipina li anpa ma {{luka|nimi pi toki ante = New Spain|nimi pi toki pona = Nuwapanja}} li kama ma esun suli pi {{luka|nimi pi toki ante = west|nimi pi toki pona = lon suno weka}}. tomo tawa telo {{luka|nimi pi toki ante = Galleon|nimi pi toki pona = Kalejon}} Manila li pali. tenpo lon insa tenpo sike 1565-1815 la tenpo sike ale la ni li tawa ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Acapulco|nimi pi toki pona = Akapuko}} li tawa [[ma tomo Manila]]. | ma Pilipina li lon anpa ma {{luka|nimi pi toki ante = New Spain|nimi pi toki pona = Nuwapanja}} li kama ma esun suli pi {{luka|nimi pi toki ante = west|nimi pi toki pona = lon suno weka}}. tomo tawa telo {{luka|nimi pi toki ante = Galleon|nimi pi toki pona = Kalejon}} Manila li pali. tenpo lon insa tenpo sike 1565-1815 la tenpo sike ale la ni li tawa ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Acapulco|nimi pi toki pona = Akapuko}} li tawa [[ma tomo Manila]]. | ||
[[ma Epanja]] li pini e utala mute. utala tawa [[ma Netelan]] en utala tawa [[nasin sewi Silami|jan Silami]] li {{luka|nimi pi toki ante = decrease|nimi pi toki pona = lili}} mute e mani. [[ma Piten]] li lawa e ma tomo Manila lon insa tenpo sike 1762-1764 tan ni: [[ma Epanja|''ma Epanja'']]'' li {{luka|nimi pi toki ante = allied|nimi pi toki pona = linja pona}} e [[ma Kanse]].'' taso [[ma Epanja]] li lawa sin e ma Pilipina kin tan [https://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_of_Paris_(1763) lipu pi kama jo pi pona sama]. | |||
[[ma Mesiko]] li weka e lawa [[ma Epanja|Epanja]] la ma Pilipina li anpa ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Madrid|nimi pi toki pona = Mateli}}. ni li kama e ni: '''jan lawa li ike e wawa'''. [[ma Epanja]] li mama | [[ma Mesiko]] li weka e lawa [[ma Epanja|Epanja]] la ma Pilipina li kama lon anpa ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Madrid|nimi pi toki pona = Mateli}}. ni li kama e ni: '''''jan lawa li ike e wawa'''''. [[ma Epanja]] li ken ala mama e ma Pilipina lon insa tenpo sike 1850''.'' | ||
jan 3 pi pali sewi li moli tan ni: jan lawa li pilin sona e ni: ona mute li open e utala. pilin wawa Pilipina li kama. jan {{luka|nimi pi toki ante = José Rizal|nimi pi toki pona = Ose Lisala}} li | {{luka|nimi pi toki ante = 3 priests|nimi pi toki pona = jan 3 pi pali sewi}} li moli tan ni: ''jan lawa li pilin sona e ni: ona mute li open e utala.'' {{luka|nimi pi toki ante = FIlipino nationalism|nimi pi toki pona = pilin wawa Pilipina}} li kama. jan {{luka|nimi pi toki ante = José Rizal|nimi pi toki pona = Ose Lisala}} li sitelen e ni: ''jan lawa li ike e wawa.'' taso [[ma Epanja]] li '''moli e jan Lisala'''. jan {{luka|nimi pi toki pona = Antesa Ponipasijo|nimi pi toki ante = Andrés Bonifacio}} li open e '''kulupu utala pi {{luka|nimi pi toki ante = secret|nimi pi toki pona = sona pimeja}}'''. '''nimi ni li Katipunan'''. kulupu ni li open e '''utala pi lawa Pilipina'''. [[tenpo suno]] 12 pi [[tenpo mun]] 6/1898 la ma Pilipina li weka e lawa Epanja lon [[ma tomo Kapite]]. tenpo sike 1898 la utala pi [[ma Epanja]] en [[ma Mewika]] li kama. | ||
=== '''tenpo pi lawa [[ma Mewika|Mewika]]''' === | === '''tenpo pi lawa [[ma Mewika|Mewika]]''' === | ||
[[ma Epanja]] li pana e ma Pilipina tawa [[ma Mewika]]. ma Pilipina en [[ma Mewika]] li utala. [[ma Mewika]] li moli e [[jan Pilipina]] mute. ma {{luka|nimi pi toki ante = Sulu|nimi pi toki pona = Suku}} li utala | [[ma Epanja]] li pana e ma Pilipina tawa [[ma Mewika]]. ma Pilipina en [[ma Mewika]] li utala. [[ma Mewika]] li moli e [[jan Pilipina]] mute. ma {{luka|nimi pi toki ante = Sulu|nimi pi toki pona = Suku}} li utala e [[ma Mewika]]. taso [[ma Mewika]] li lawa e ma {{luka|nimi pi toki ante = Sulu|nimi pi toki pona = Suku}}. [[ma Mewika]] li {{luka|nimi pi toki ante = corrupt|nimi pi toki pona = wawa ike}} e ma Pilipina la [[ma Mewika]] li pali e {{luka|nimi pi toki ante = propaganda|nimi pi toki pona = toki nasa pi ante sona}}. | ||
[[ma Mewika]] li pana e ni tawa ma Pilipina: lawa lili. jan {{luka|nimi pi toki ante = Quezon|nimi pi toki pona = Keson}} li {{luka|nimi pi toki ante = decide|nimi pi toki pona = anu}} e {{luka|nimi pi toki ante = national language|nimi pi toki pona = toki lawa}}. [[meli|jan meli]] li {{luka|nimi pi toki ante = suffrage|nimi pi toki pona = ken anu e jan lawa kama}}. | [[ma Mewika]] li pana e ni tawa ma Pilipina: ''lawa lili.'' jan {{luka|nimi pi toki ante = Quezon|nimi pi toki pona = Keson}} li kama jan lawa li {{luka|nimi pi toki ante = decide|nimi pi toki pona = anu}} e {{luka|nimi pi toki ante = national language|nimi pi toki pona = toki lawa}}. [[meli|jan meli]] li {{luka|nimi pi toki ante = suffrage|nimi pi toki pona = ken anu e jan lawa kama}}. | ||
=== '''[[utala suli pi nanpa tu]]''' === | === '''[[utala suli pi nanpa tu]]''' === | ||
[[ma Nijon]] li lawa e ma Pilipina. kulupu utala {{luka|nimi pi toki ante = Hukbalahap|nimi pi toki pona = Upalapa}} | [[ma Nijon]] li lawa e ma Pilipina. kulupu utala {{luka|nimi pi toki ante = Hukbalahap|nimi pi toki pona = Upalapa}} li utala e lawa Nijon. [[ma Nijon]] li pali e ike utala mute. tu ni li {{luka|nimi pi toki ante = Manila massacre|nimi pi toki pona = moli mute Manila}} li {{luka|nimi pi toki ante = Bataan Death March|nimi pi toki pona = tawa noka moli Patan}}. wawa utala Mewika li weka e lawa Nijon. | ||
=== '''tenpo pi lawa Pilipina''' === | === '''tenpo pi lawa Pilipina''' === | ||
jan {{luka|nimi pi toki ante = Ramon Magsaysay|nimi pi toki pona = Wamon Masasaje}} li pini e utala | jan {{luka|nimi pi toki ante = Ramon Magsaysay|nimi pi toki pona = Wamon Masasaje}} li pini e utala Upalapa li open e [[tomo Malakanjan|tomo {{luka|nimi pi toki ante = Malacañang|nimi pi toki pona = Malakanjan}}]] tawa jan ale. tenpo sike 1965 la jan {{luka|nimi pi toki ante = Ferdinand Marcos|nimi pi toki pona = Pesinan Mako}} li kama [[jan lawa]] Pilipina. | ||
=== '''tenpo pi lawa Mako''' === | === '''tenpo pi lawa Mako''' === | ||
tenpo sike 4 pi nanpa | tenpo sike 4 pi nanpa 1 la {{luka|nimi pi toki ante = GDP|nimi pi toki pona = mani pi ijo esun}} Pilipina li suli pi nanpa 1 lon [[ma Asija]]. mani la ma Pilipina li kama suli. tenpo pi pini pi tenpo sike 4 la ijo li kama ike. ona en jan olin ona li ike e wawa e mani. ma Pilipina li lon anpa {{luka|nimi pi toki ante = martial law|nimi pi toki pona = nasin lawa utala}}. tenpo sike 1986 la jan Mako li kama jan lawa kin. taso ni li {{luka|nimi pi toki ante = false|nimi pi toki pona = lon ala}}. {{luka|nimi pi toki ante = revolution|nimi pi toki pona = kulupu pi wile pi ante lawa}} li tawa e jan Mako e {{luka|nimi pi toki ante = follower|nimi pi toki pona = jan poka}} ona tawa [[ma Awawi]] li kama lawa e jan {{luka|nimi pi toki ante = Corazon Aquino|nimi pi toki pona = Kolason Akino}}. | ||
=== '''tenpo pi lawa Pilipina sin''' === | === '''tenpo pi lawa Pilipina sin''' === | ||
ni li ike tawa kama suli Pilipina: ''''' | ni mute li ike tawa kama suli Pilipina:''''' ma Pilipina li {{luka|nimi pi toki ante = need|nimi pi toki pona = wile}} {{luka|nimi pi toki ante = debt|nimi pi toki pona = pana e mani mute}}. wawa ike li mute. jan mute li {{luka|nimi pi toki ante = communism|nimi pi toki pona = nasin pi sona lawa e sama pali}}. jan {{luka|nimi pi toki ante = Moro|nimi pi toki pona = Molo}} li utala. nena suli {{luka|nimi pi toki ante = Pinatubo|nimi pi toki pona = Pinatupo}} li pana e ko seli.''''' | ||
tenpo sike 2016 la jan {{luka|nimi pi toki ante = Rodrigo Duterte|nimi pi toki pona = Loliko Tutete}} li kama jan lawa. tenpo pini la ona li jan lawa pi ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Davao|nimi pi toki pona = Tapaju}}. ona li jan lawa Pilipina open pi nanpa wan tan ma {{luka|nimi pi toki ante = Mindanao|nimi pi toki pona = Mintanaju}}. ona li wawa e linja tawa [[ma Sonko]] e [[ma Losi]]. ona li open e kulupu utala tawa [[ilo nasa]]. kulupu pakala {{luka|nimi pi toki ante = Maute|nimi pi toki pona = Majute}} li utala lon ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Marawi|nimi pi toki pona = Malawi}}. taso utala ni li pini.{{lili}} | tenpo sike 2016 la jan {{luka|nimi pi toki ante = Rodrigo Duterte|nimi pi toki pona = Loliko Tutete}} li kama jan lawa. tenpo pini la ona li jan lawa pi ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Davao|nimi pi toki pona = Tapaju}}. ona li jan lawa Pilipina open pi nanpa wan tan [[ma Mintanaju|ma {{luka|nimi pi toki ante = Mindanao|nimi pi toki pona = Mintanaju}}]]. ona li wawa e {{luka|nimi pi toki ante = relation|nimi pi toki pona = linja}} tawa [[ma Sonko]] e [[ma Losi]]. ona li open e kulupu {{luka|nimi pi toki ante = against|nimi pi toki pona = utala tawa}} [[ilo nasa]]. {{luka|nimi pi toki ante = terrorist group|nimi pi toki pona = kulupu pakala}} {{luka|nimi pi toki ante = Maute|nimi pi toki pona = Majute}} li utala lon ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Marawi|nimi pi toki pona = Malawi}}. taso utala ni li pini lon tenpo suno 23/8/2020.{{lili}} | ||
{{toki ante| | {{toki ante| | ||
[[wikipedia:af:Filippyne|af]] - | [[wikipedia:af:Filippyne|af]] - |