Latest revision |
Your text |
linja nanpa 1: |
linja nanpa 1: |
| {{kon ante|ma lawa suli pi tenpo pini|ma tomo|[[ma tomo Loma]]}}
| | [[File:Roman Empire Trajan 117AD.png|thumb|sitelen pi ma Loma lon tenpo sike 117. tenpo ni li tenpo wawa pi ma Loma]] |
| {{poki sona ma|
| |
| | nimi ma=ma Loma
| |
| | nimi mama=Roma
| |
| | ma tomo lawa=[[ma tomo Loma]]
| |
| | ma suli=[[ma Elasija]] en [[ma Apika]]
| |
| | toki lawa=[[toki Lasina]]
| |
| | tenpo open=sike suno nanpa 753 BCE
| |
| | tenpo pini=sike suno nanpa 1453 CE
| |
| | sitelen=[[File:Roman Republic Empire map.gif|300px]]}}
| |
| {{nimi ijo|'''ma Loma'''|Roma|toki Lasina}} li [[ma]] pi [[tenpo pini]]. jan pi ma Loma li [[toki Lasina]]. toki Lasina la nimi pi ma Loma li ''Imperium Romanum''. nimi lili li ''Roma''.
| |
|
| |
|
| tan ni la ma Loma li lon: [[ma tomo Loma]] li ma tomo lili pi [[kulupu jan Lasina]]. ma tomo Loma la [[kulupu jan Lasena]] en kulupu jan ante li utala. taso ma tomo Loma la kulupu jan Lasena li pakala e jan ante li kama lawa e jan ante. ma tomo Loma li kama suli mute li kama ma tomo lawa suli. ona li [[ma lawa suli|kama lawa ma mute]].
| | '''ma Loma''' li [[ma]] pi [[tenpo pini]]. jan pi ma Loma li toki e [[toki Lasina]]. toki Lasina la nimi pi ma Loma li ''Imperium Romanum''. nimi lili li ''Roma''. |
|
| |
|
| ma Loma li jo e tenpo suli tu wan: tenpo nanpa wan la ma Loma pi {{nimi ijo|jan lawa wan|Regnum Romanum|toki Lasina}} li lon. tenpo nanpa tu la ma Loma pi {{nimi ijo|lawa kulupu|Senatus Populusque Romanus|toki Lasina}} li lon. tenpo nanpa tu wan la {{nimi ijo|ma suli Loma|Imperium Romanum|toki Lasina}} li lon. | | ma Loma li kama tan ni: [[ma tomo Loma]] li ma tomo lili pi [[kulupu jan Lasina]]. [[kulupu jan Lasena]] en kulupu jan ante li utala e ona. taso ma tomo Loma li pakala e ona mute li kama lawa e ona mute. ma tomo Loma li kama suli mute li kama ma tomo lawa suli. |
|
| |
|
| ma Loma li suli mute li wawa mute li lawa e ma mute pi [[ma Elopa]]. tenpo wawa la, ona li lawa e ma mute pi [[ma Elopa]] e ma lili pi [[ma Asija]] e ma lili pi [[ma Apika]]. lawa ona li open alasa pi [[nasin sewi Kolisu]] la, nasin sewi Kolisu li tawa mute. | | ni li tenpo tu wan pi ma Loma. tenpo nanpa wan li ma pi lawa wan Loma (toki Lasina: ''Regnum Romanum''). tenpo nanpa tu li ma pi kulupu lawa Loma (toki Lasina: ''Senatus Populusque Romanus''). tenpo nanpa tu wan li ma suli Loma (toki Lasina: ''Imperium Romanum''). |
|
| |
|
| == tenpo pini ==
| | ma Loma li suli mute li jo e wawa mute li lawa e ma mute. tenpo wawa la, ona li lawa e ma mute pi [[ma Elopa]] e ma lili pi [[ma Asija]] en [[ma Apika]]. tenpo pi ona li kama pi [[nasin sewi Kolisu]] la, nasin sewi Kolisu li tawa mute. |
| [[sitelen:Roman Empire Trajan 117AD.png|thumb|tenpo suno sike 117 la ma Loma li suli mute ]] | |
|
| |
|
| === tenpo open ===
| | taso jan utala pi kulupu ante li pakala e ma Loma li tu e ona. tenpo ni la ma Loma li lon ala. taso tu pi ma Loma li kama ma mute pi tenpo ni. [[ma Epanja]] en [[ma Potuke]] en [[ma Italija]] en [[ma Kanse]] en [[ma Lomani]] en [[ma Kinla]] en ma ante li kama tan ona. |
| tenpo open la ma Loma li jo e jan lawa mute. tenpo pi jan lawa Loma li lon tenpo sike 753 BCE - 509 BCE. tawa toki pi tenpo pini, tenpo sike 753 BCE la [[jan Lomulu|jan lawa Lomulu]] li mama e [[ma tomo Loma]]. ona li jan lawa open Loma. tenpo sike nanpa 753 BCE 716 BCE la ona jan lawa pi ma Loma. [[jan Titi Liwi]] li toki e jan Romulus li weka lon kon.
| |
|
| |
|
| ni li kulupu nimi pi jan lawa pi ma Loma. sona tan jan Titi Liwi<ref name=":0">[https://en.wikisource.org/wiki/From_the_Founding_of_the_City/Book_1 jan Liwi, ab urbe condita libri, I]</ref>.
| | {{toki ante| |
| {| class="wikitable" | | [[wikipedia:ca:Imperi romà|ca]]- |
| |+ | | [[wikipedia:cy:Yr Ymerodraeth Rufeinig|cy]]- |
| !nimi lon toki Lasina
| | [[wikipedia:da:Romerriget|da]]- |
| !nimi lon toki pona
| | [[wikipedia:de:Römisches Reich|de]]- |
| !tenpo lawa
| | [[wikipedia:en:Roman Empire|en]]- |
| !sona
| | [[wikipedia:es:Imperio Romano|es]]- |
| |- | | [[wikipedia:eo:Romia imperio|eo]]- |
| |[[jan Lomulu|Romulus]]
| | [[wikipedia:fr:Empire romain|fr]]- |
| |[[jan Lomulu|Lomulu]]
| | [[wikipedia:fy:Romeinen|fy]]- |
| |c. 753 - 716 BCE | | [[wikipedia:hr:Rimsko Carstvo|hr]]- |
| |kama pi jan lawa pini la moli e jan sama ona, jan Lemu. | | [[wikipedia:it:Impero romano|it]]- |
| |- | | [[wikipedia:la:Imperium Romanum|la]]- |
| |[[jan Numa Popilu|Numa Pompilius]]
| | [[wikipedia:lt:Romos imperija|lt]]- |
| |[[jan Numa Popilu|Numa Ponpiliju]]
| | [[wikipedia:lb:Réimescht Räich|lb]]- |
| |c. 716 - 672 BCE | | [[wikipedia:nl:Romeinse Rijk|nl]]- |
| |mama pi nasin sewi mute. | | [[wikipedia:ja:ローマ帝国|ja]]- |
| |- | | [[wikipedia:ko:로마 제국|ko]]- |
| |Tullus Hostilius | | [[wikipedia:nds:Römsche Riek|nds]]- |
| |Tulu Otiliju | | [[wikipedia:pl:Cesarstwo rzymskie|pl]]- |
| |c. 672 - 640 BCE | | [[wikipedia:pt:Império Romano|pt]]- |
| |jan Tullus li utala tawa tomo Alba Longa. ma Loma li wawa. | | [[wikipedia:ro:Imperiul Roman|ro]]- |
| |- | | [[wikipedia:simple:Roman Empire|simple]]- |
| |Ancus Marcius | | [[wikipedia:sk:Staroveký Rím|sk]]- |
| |Anku Makiju | | [[wikipedia:sl:Rimski imperij|sl]]- |
| |c. 640 - 616 BCE | | [[wikipedia:sq:Perandoria Romake|sq]]- |
| |jan Ancus li utala tawa kulupu Lasina. | | [[wikipedia:fi:Rooman valtakunta|fi]]- |
| |- | | [[wikipedia:sv:Romerska riket|sv]]- |
| |Lucius Tarquinius Priscus | | [[wikipedia:zh:羅馬帝國|zh]] |
| |Lukiju Takiniju Piku
| | }} |
| |c. 616 - 578 BCE
| |
| |ona tan ma Elulila (toki Lasina: ''Etruria''). ona li jan lili lili pi jan Numa.
| |
| |- | |
| |Servius Tullius | |
| |Sewiju Tuliju
| |
| |c. 578 - 534 BCE
| |
| |jan Lucius Tarquinius Superbus li moli e ona.
| |
| |- | |
| |Lucius Tarquinius Superbus | |
| |Luku Takinu Supepu
| |
| |c. 534 - 509 BCE
| |
| |ona li jan lawa pini pi ma Loma. | |
| |}
| |
|
| |
|
| === tenpo pi kulupu lawa ===
| |
| tenpo sike 509 BCE la, jan Lucius Junius Brutus, mama pi lawa kulupu Loma<ref name=":0" />, li lon. tenpo pi kulupu lawa la jan tu li jan lawa pi ma Loma. tawa jan pi tenpo pini mute la, tenpo pi kulupu lawa li 509 BCE - 23 BCE.
| |
|
| |
|
| === tenpo pi jan wan lawa ===
| |
|
| |
| ==== tenpo pi ma wan ====
| |
| tenpo suno sike 27 BCE la [[jan Okuse]] li kama e {{nimi ijo|jan pi nanpa wan|Princeps|toki Lasina}} pi ma Loma<ref>[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803100345995 oxford reference]</ref>. ni la tenpo open la tenpo pi jan wan lawa. jan kulupu pi jan Okuse li lawa e ma Loma tawa tenpo pi jan Newo, tenpo suno sike 68 CE. tenpo suno sike 293 la jan lawa Diocletian li open e {{nimi ijo|nasin lawa pi jan kulupu pi tu tu|τετραρχία|toki Elina}}. tenpo suno sike 324 la jan lawa Kotani li open e [[ma tomo Itanpu|ma tomo Kotasinopu]]. ona li pali ma tomo ni tawa ma tomo lawa pi ma Loma. tenpo pi jan lawa wan li lon tawa tenpo suno sike 395.
| |
|
| |
| ==== tenpo pi ma tu ====
| |
| tenpo suno sike 395 la jan lawa Theodosius I pi ma Loma li moli la ma Loma li tu la ma Loma tu li lon. tenpo suno sike 476 la ma Loma nanpa wan la [[jan Tosi]] li pakala li lawa e ma Loma nanpa wan, taso ma Loma pi nanpa tu lon.
| |
|
| |
| ==== tenpo pi ma Loma nanpa tu ====
| |
| taso ma Loma nanpa tu li awen. tenpo pi lon sina la nimi sin pi ma Loma nanpa tu li [[ma Pasileja Loma]]. tenpo mute la ma Pasileja Loma li lon. taso tenpo sike 1453 la [[ma Tuki|jan Tuki]] li pakala li lawa e ma Pasileja Loma.
| |
|
| |
| == nasin sewi ==
| |
| [[sitelen:August Labicana Massimo Inv56230.jpg|thumb|300x300px|jan Okuse li jan sewi pi suli mute (''Pontifex Maximus'') lon ma Loma]]
| |
| tan tenpo open pi ma Loma la [[nasin sewi]] lawa pi ma Loma li [[nasin sewi pi ma Loma|nasin sewi Loma]]. tenpo pi jan lawa Newo en jan lawa Tomitijan la, jan Loma li alasa e jan pi nasin sewi pi jan Jesu. tenpo pi jan lawa Konati la nasin sewi lawa pi ma Loma tawa [[nasin sewi pi jan Jesu]].
| |
|
| |
| == tenpo ni ==
| |
| ma ni la tenpo pini la ma Loma pi tenpo pini li lawa: [[ma Epanja]] en [[ma Potuke]] en [[ma Italija]] en [[ma Kanse]] en [[ma Lominija]] en [[ma Kinla]] en [[ma Inli]] en ma ante.
| |
|
| |
| == sitelen ==
| |
| <gallery>
| |
| sitelen:Colosseo 2020.jpg|tomo Kolosemo anu tomo musi pi jan Flavia, tomo pi sona tan jan mute
| |
| sitelen:Capitoline she-wolf Musei Capitolini MC1181.jpg|soweli meli li moku telo e jan Lomulu e jan Lemu
| |
| sitelen:Capitoline Brutus Musei Capitolini MC1183 02.jpg|jan kiwen li sitelen e jan Luku Junu Putu, mama pi lawa kulupu pi ma Loma
| |
| sitelen:Augustus of Prima Porta (inv. 2290).jpg|jan kiwen li sitelen e jan Okuse, jan nanpa wan pi ma Loma
| |
| sitelen:Mosaic of Justinianus I - Basilica San Vitale (Ravenna).jpg|sitelen kiwen pi jan lawa Jusinija nanpa wan
| |
| </gallery>
| |
|
| |
| == o lukin kin ==
| |
|
| |
| * [[jan Okuse]]
| |
| * [[jan Juliju Kesali]]
| |
| * [[ma suli Loma sewi]]
| |
| * [[tenpo linja pi tenpo pini pi ma Loma]]
| |
|
| |
| == tan sona ==
| |
| <references />{{lipu pona}}
| |
| [[kulupu:ma Apika]]
| |
| [[kulupu:ma Asija]]
| |
| [[kulupu:ma Elopa]]
| |
| [[kulupu:ma Italija]]
| |
| [[kulupu:ma pi tenpo pini]] | | [[kulupu:ma pi tenpo pini]] |
| [[kulupu:ma Loma pi tenpo pini]]
| | [[kulupu:lipu ni li tan lipu Panton la o lukin]] |
| [[kulupu:tenpo pini]]
| |
| [[kulupu:lipu pona]] | |