156
edits
l (sitelen ma) |
lNo edit summary |
||
(28 intermediate revisions by 5 users not shown) | |||
linja nanpa 3: | linja nanpa 3: | ||
| nimi ma=ma Loma | | nimi ma=ma Loma | ||
| nimi mama=Roma | | nimi mama=Roma | ||
| ma tomo lawa=[[ma tomo Loma]] | |||
| ma tomo lawa=ma tomo Loma | | ma suli=[[ma Elasija]] en [[ma Apika]] | ||
| ma suli=ma | | toki lawa=[[toki Lasina]] | ||
| toki lawa=toki Lasina | |||
| tenpo open=sike suno nanpa 753 BCE | | tenpo open=sike suno nanpa 753 BCE | ||
| tenpo pini=sike suno nanpa 1453 CE | | tenpo pini=sike suno nanpa 1453 CE | ||
| sitelen=[[File:Roman Empire | | sitelen=[[File:Roman Republic Empire map.gif|300px]]}} | ||
{{nimi ijo|'''ma Loma'''|Roma|toki Lasina}} li [[ma]] pi [[tenpo pini]]. jan pi ma Loma li [[toki Lasina]]. toki Lasina la nimi pi ma Loma li ''Imperium Romanum''. nimi lili li ''Roma''. | {{nimi ijo|'''ma Loma'''|Roma|toki Lasina}} li [[ma]] pi [[tenpo pini]]. jan pi ma Loma li [[toki Lasina]]. toki Lasina la nimi pi ma Loma li ''Imperium Romanum''. nimi lili li ''Roma''. | ||
tan ni la ma Loma li lon: [[ma tomo Loma]] li ma tomo lili pi [[kulupu jan Lasina]]. ma tomo Loma la [[kulupu jan Lasena]] en kulupu jan ante li utala. taso ma tomo Loma la kulupu jan Lasena li pakala e jan ante li kama lawa e jan ante. ma tomo Loma li kama suli mute li kama ma tomo lawa suli. ona li [[ma lawa suli|kama lawa ma mute]]. | tan ni la ma Loma li lon: [[ma tomo Loma]] li ma tomo lili pi [[kulupu jan Lasina]]. ma tomo Loma la [[kulupu jan Lasena]] en kulupu jan ante li utala. taso ma tomo Loma la kulupu jan Lasena li pakala e jan ante li kama lawa e jan ante. ma tomo Loma li kama suli mute li kama ma tomo lawa suli. ona li [[ma lawa suli|kama lawa ma mute]]. | ||
tenpo suli | ma Loma li jo e tenpo suli tu wan: tenpo nanpa wan la ma Loma pi {{nimi ijo|jan lawa wan|Regnum Romanum|toki Lasina}} li lon. tenpo nanpa tu la ma Loma pi {{nimi ijo|lawa kulupu|Senatus Populusque Romanus|toki Lasina}} li lon. tenpo nanpa tu wan la {{nimi ijo|ma suli Loma|Imperium Romanum|toki Lasina}} li lon. | ||
ma Loma li suli mute li wawa mute li lawa e ma mute pi [[ma Elopa]]. tenpo wawa la, ona li lawa e ma mute pi [[ma Elopa]] e ma lili pi [[ma Asija]] pi [[ma Apika]]. lawa ona li open alasa pi [[nasin sewi Kolisu]] la, nasin sewi Kolisu li tawa mute. | ma Loma li suli mute li wawa mute li lawa e ma mute pi [[ma Elopa]]. tenpo wawa la, ona li lawa e ma mute pi [[ma Elopa]] e ma lili pi [[ma Asija]] e ma lili pi [[ma Apika]]. lawa ona li open alasa pi [[nasin sewi Kolisu]] la, nasin sewi Kolisu li tawa mute. | ||
== tenpo pini == | == tenpo pini == | ||
[[sitelen:Roman Empire Trajan 117AD.png|thumb|tenpo suno sike 117 la ma Loma li suli mute ]] | |||
=== tenpo open === | |||
tenpo open la ma Loma li jo e jan lawa mute. tenpo pi jan lawa Loma li lon tenpo sike 753 BCE - 509 BCE. tawa toki pi tenpo pini, tenpo sike 753 BCE la [[jan Lomulu|jan lawa Lomulu]] li mama e [[ma tomo Loma]]. ona li jan lawa open Loma. tenpo sike nanpa 753 BCE 716 BCE la ona jan lawa pi ma Loma. [[jan Titi Liwi]] li toki e jan Romulus li weka lon kon. | |||
ni li kulupu nimi pi jan lawa pi ma Loma. sona tan jan Titi Liwi<ref name=":0">[https://en.wikisource.org/wiki/From_the_Founding_of_the_City/Book_1 jan Liwi, ab urbe condita libri, I]</ref>. | |||
{| class="wikitable" | |||
|+ | |||
!nimi lon toki Lasina | |||
!nimi lon toki pona | |||
!tenpo lawa | |||
!sona | |||
|- | |||
|[[jan Lomulu|Romulus]] | |||
|[[jan Lomulu|Lomulu]] | |||
|c. 753 - 716 BCE | |||
|kama pi jan lawa pini la moli e jan sama ona, jan Lemu. | |||
|- | |||
|[[jan Numa Popilu|Numa Pompilius]] | |||
|[[jan Numa Popilu|Numa Ponpiliju]] | |||
|c. 716 - 672 BCE | |||
|mama pi nasin sewi mute. | |||
|- | |||
|Tullus Hostilius | |||
|Tulu Otiliju | |||
|c. 672 - 640 BCE | |||
|jan Tullus li utala tawa tomo Alba Longa. ma Loma li wawa. | |||
|- | |||
|Ancus Marcius | |||
|Anku Makiju | |||
|c. 640 - 616 BCE | |||
|jan Ancus li utala tawa kulupu Lasina. | |||
|- | |||
|Lucius Tarquinius Priscus | |||
|Lukiju Takiniju Piku | |||
|c. 616 - 578 BCE | |||
|ona tan ma Elulila (toki Lasina: ''Etruria''). ona li jan lili lili pi jan Numa. | |||
|- | |||
|Servius Tullius | |||
|Sewiju Tuliju | |||
|c. 578 - 534 BCE | |||
|jan Lucius Tarquinius Superbus li moli e ona. | |||
|- | |||
|Lucius Tarquinius Superbus | |||
|Luku Takinu Supepu | |||
|c. 534 - 509 BCE | |||
|ona li jan lawa pini pi ma Loma. | |||
|} | |||
=== tenpo pi kulupu lawa === | |||
tenpo sike 509 BCE la, jan Lucius Junius Brutus, mama pi lawa kulupu Loma<ref name=":0" />, li lon. tenpo pi kulupu lawa la jan tu li jan lawa pi ma Loma. tawa jan pi tenpo pini mute la, tenpo pi kulupu lawa li 509 BCE - 23 BCE. | |||
=== tenpo pi jan wan lawa === | |||
==== tenpo pi ma wan ==== | |||
tenpo suno sike 27 BCE la [[jan Okuse]] li kama e {{nimi ijo|jan pi nanpa wan|Princeps|toki Lasina}} pi ma Loma<ref>[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803100345995 oxford reference]</ref>. ni la tenpo open la tenpo pi jan wan lawa. jan kulupu pi jan Okuse li lawa e ma Loma tawa tenpo pi jan Newo, tenpo suno sike 68 CE. tenpo suno sike 293 la jan lawa Diocletian li open e {{nimi ijo|nasin lawa pi jan kulupu pi tu tu|τετραρχία|toki Elina}}. tenpo suno sike 324 la jan lawa Kotani li open e [[ma tomo Itanpu|ma tomo Kotasinopu]]. ona li pali ma tomo ni tawa ma tomo lawa pi ma Loma. tenpo pi jan lawa wan li lon tawa tenpo suno sike 395. | |||
==== tenpo pi ma tu ==== | |||
tenpo suno sike 395 la jan lawa Theodosius I pi ma Loma li moli la ma Loma li tu la ma Loma tu li lon. tenpo suno sike 476 la ma Loma nanpa wan la [[jan Tosi]] li pakala li lawa e ma Loma nanpa wan, taso ma Loma pi nanpa tu lon. | |||
==== tenpo pi ma Loma nanpa tu ==== | |||
taso ma Loma nanpa tu li awen. tenpo pi lon sina la nimi sin pi ma Loma nanpa tu li [[ma Pasileja Loma]]. tenpo mute la ma Pasileja Loma li lon. taso tenpo sike 1453 la [[ma Tuki|jan Tuki]] li pakala li lawa e ma Pasileja Loma. | |||
== nasin sewi == | |||
[[sitelen:August Labicana Massimo Inv56230.jpg|thumb|300x300px|jan Okuse li jan sewi pi suli mute (''Pontifex Maximus'') lon ma Loma]] | |||
tan tenpo open pi ma Loma la [[nasin sewi]] lawa pi ma Loma li [[nasin sewi pi ma Loma|nasin sewi Loma]]. tenpo pi jan lawa Newo en jan lawa Tomitijan la, jan Loma li alasa e jan pi nasin sewi pi jan Jesu. tenpo pi jan lawa Konati la nasin sewi lawa pi ma Loma tawa [[nasin sewi pi jan Jesu]]. | |||
== tenpo ni == | |||
ma ni la tenpo pini la ma Loma pi tenpo pini li lawa: [[ma Epanja]] en [[ma Potuke]] en [[ma Italija]] en [[ma Kanse]] en [[ma Lominija]] en [[ma Kinla]] en [[ma Inli]] en ma ante. | ma ni la tenpo pini la ma Loma pi tenpo pini li lawa: [[ma Epanja]] en [[ma Potuke]] en [[ma Italija]] en [[ma Kanse]] en [[ma Lominija]] en [[ma Kinla]] en [[ma Inli]] en ma ante. | ||
== sitelen == | |||
<gallery> | |||
sitelen:Colosseo 2020.jpg|tomo Kolosemo anu tomo musi pi jan Flavia, tomo pi sona tan jan mute | |||
sitelen:Capitoline she-wolf Musei Capitolini MC1181.jpg|soweli meli li moku telo e jan Lomulu e jan Lemu | |||
sitelen:Capitoline Brutus Musei Capitolini MC1183 02.jpg|jan kiwen li sitelen e jan Luku Junu Putu, mama pi lawa kulupu pi ma Loma | |||
sitelen:Augustus of Prima Porta (inv. 2290).jpg|jan kiwen li sitelen e jan Okuse, jan nanpa wan pi ma Loma | |||
sitelen:Mosaic of Justinianus I - Basilica San Vitale (Ravenna).jpg|sitelen kiwen pi jan lawa Jusinija nanpa wan | |||
</gallery> | |||
== o lukin kin == | |||
* [[jan Okuse]] | |||
* [[jan Juliju Kesali]] | |||
* [[ma suli Loma sewi]] | |||
* [[tenpo linja pi tenpo pini pi ma Loma]] | |||
== tan sona == | |||
<references />{{lipu pona}} | |||
[[kulupu:ma Apika]] | [[kulupu:ma Apika]] | ||
[[kulupu:ma Asija]] | [[kulupu:ma Asija]] | ||
linja nanpa 29: | linja nanpa 112: | ||
[[kulupu:ma pi tenpo pini]] | [[kulupu:ma pi tenpo pini]] | ||
[[kulupu:ma Loma pi tenpo pini]] | [[kulupu:ma Loma pi tenpo pini]] | ||
[[kulupu:tenpo pini]] | |||
[[kulupu:lipu pona]] |
edits