2,710
edits
(Interwiki - warnfile Modifying:sr) |
l (ilo li ante e nimi pi nasin lipu tan "ijo:" tawa "sitelen:") |
||
(115 intermediate revisions by 35 users not shown) | |||
linja nanpa 1: | linja nanpa 1: | ||
{{wile pali}} | |||
{{poki sona ma|nimi ma=ma Mewika | |||
|nimi mama=United States of America | |||
|ma= | |||
|len ma=[[sitelen:Flag_of_the_United_States.svg|150px]] | |||
|sitelen lawa=[[sitelen:Greater_coat_of_arms_of_the_United_States.svg|100px]] | |||
|kalama musi ma=''The Star-Spangled Banner''<br>(len sitelen pi mun suno)<br>[[sitelen:"The Star-Spangled Banner" - Choral with band accompaniment - United States Army Field Band.oga]] | |||
|ma tomo lawa=[[ma tomo Wasinton]] | |||
|mute jan la ma tomo suli=[[ma tomo Nujo]] | |||
|toki lawa=ala (lon lipu lawa)<br>[[toki Inli]] (lon pali) | |||
|toki ante=[[toki Epanja]] | |||
|nasin lawa= | |||
|ISO 3166=US | |||
|ma suli=[[ma Amelika lete]] | |||
|sitelen ma=[[sitelen:USA_orthographic.svg|200px]] | |||
|jan lawa=[[jan So Patan]] | |||
|mani=[[mani Tala pi ma Mewika]] ($) (USD) | |||
}} | |||
{{kon ante|ma lawa|[[ma suli]]|[[ma Amelika]]}} | |||
{{nimi ijo|'''ma Mewika'''|United States of America|toki Inli}} anu {{nimi ijo|'''ma Juwese'''|USA}} li [[ma lawa]] suli lon [[ma Amelika]]. ona li lon poka pi [[ma Kanata]] pi [[ma Mesiko]] pi [[telo Alansi]] pi [[telo Pasipi]]. ona li jo e [[ma Mewika#ma lili|ma lili mute]] e ma tomo lawa wan e ma lili weka mute e ma lili mute pi [[kulupu nanpa wan pi ma Amelika|kulupu nanpa wan pi ma Mewika]]. [[ma tomo Sisi]] li ma tomo lawa. mute jan la [[ma tomo Nujo]] li nanpa wan. | |||
ma en kulupu en mani en wawa la ona li suli mute a. tenpo ni la, ona li [[ma wawa]] suli nanpa wan lon ma ali. jan pi ma Mewika ken anu e jan lawa pi ma Mewika. ma Mewika li wawa mute li lawa e ijo mute. kulupu mute en nasin mute li lon ma Mewika. jan mute li kama tawa ma Mewika tan ma ante.<ref>[https://www.britannica.com/place/United-States/Native-Americans#ref78004 People of the United States - Immigration] - ''[[lipu sona Pitanika|Encyclopedia Britannica]]''</ref> taso, jan li pali ante tawa jan pi kulupu ante. ike mute li kama tan ni. jan mute li jo e mani mute. taso jan mute li jo e mani lili.<ref>[https://www.upi.com/Top_News/US/2018/06/22/UN-report-With-40M-in-poverty-US-most-unequal-developed-nation/8671529664548/?spt=su U.N. report: With 40M in poverty, U.S. most unequal developed nation] - ''UPI.com''</ref> | |||
==nimi== | |||
toki Inli la, nimi suli pi ma Mewika li {{nimi ijo|"''United States of America''"|wan pi ma mute pi ma Mewika}}. taso toki Inli la, nimi lili pi ma Mewika li sama e {{nimi ijo|[[ma Amelika]]|America}}. ni li tan ni: nimi pi ma lawa Mewika li kama tan [[ma suli]] ona. tenpo mute la, jan li kepeken nimi lili lili tan sitelen open pi nimi suli pi ma Mewika: ''US'' anu ''USA''. nimi "Juwese" lon [[toki pona]] li kama tan nimi lili ni. | |||
==tenpo pini== | |||
[[sitelen:Declaration of Independence (1819), by John Trumbull.jpg|thumb|250px|mama pi ma Mewika li sitelen e [[toki pi lawa sin]].]] | |||
tenpo pi pini mute la kulupu nanpa wan pi ma Amelika li kama lon ma Amelika tan [[ma Sipi]]<!--Siberia-->. tenpo pi pini lili la kulupu [[ma Elopa|Elopa]] li kama. ma mute pi ma Elopa li wile lanpan ma lon ma Amelika. [[ma Juke]] li pali e ma sin lon ma Amelika lon poka pi [[telo Alansi]]. ni li ma Mewika sin. taso jan pi kama tawa ma Mewika la ma Juke li lawa ike e ma sin. kulupu Mewika li wile weka tan ma Juke li [[utala pi ante suli pi ma Mewika|utala e ona]]. tenpo sike 1776 la, jan pi ma Mewika li toki e ni: ona li lawa e ma ona. [[mama pi ma Mewika]] li pali e [[lipu lawa suli pi ma Mewika|lipu lawa suli]] e [[lawa pi ken jan lon ma Mewika|lawa pi ken jan]]. | |||
kulupu Mewika li kama suli li tawa e [[telo Pasipi]] li weka e kulupu Mewika Insijan tan tomo ona. tenpo sike 1861 la, ma Mewika li kama tu. ni li tan ni: jan li ken [[jo jan|poki e jan ante]]. jan mute li pilin ike tawa ni. taso jan mute li pilin pona tawa ni. kulupu tu li utala. ma pi poki ala li anpa e ma poki. jan li ken ala poki e jan. taso lawa li awen ken e poki jan li awen ken e lawa pi pali ona. | |||
ma Mewika li utala lon [[utala suli nanpa wan]]. tenpo open pi [[utala suli nanpa tu]] la ma Mewika li utala ala. taso [[ma Nijon]] li pakala e ma tomo utala ona Pearl Harbor. tan ni la, ma Mewika li utala e ma Nijon e [[ma Tosi]] e [[ma Italija]]. ma Mewika en ma ante li anpa e ma Nijon e ma Tosi e ma Italija. | |||
kulupu Mewika li pilin ike mute tawa [[ma Sesesele]]. [[utala lete]] la ona li utala e ona. taso ona li kepeken ala ilo utala. ona li lawa e ma ante. ma ni li utala ilo. ma Mewika li utala lon [[ma Anku]] li lon [[ma Wije]] tan ni. jan pi ma Mewika li tawa [[kon mun]] tawa [[mun mi]]. kulupu utala pi ma Mewika li kama suli mute li kama wawa mute li utala e ma ante. utala lete li pini lon tenpo sike nanpa 1991 tan ni: ma Sesesele li pakala. | |||
==nasin lawa== | |||
ma Mewika li jo e [[kulupu pi nasin lawa|kulupu suli tu pi nasin lawa]]. ona li {{nimi ijo|[[kulupu Temoka]]|Democratic Party}} li {{nimi ijo|[[kulupu Wepupikan]]|Republican Party}}. jan lawa pi ma Mewika li [[jan So Paten]]. jan So Paten li jan pi kulupu Democrat. tenpo pini la [[jan Tana Tun]] li jan lawa. jan Tana Tun li jan pi kulupu Republican. | |||
==esun en mani== | |||
[[mani Tala pi ma Mewika]] (nimi pi [[toki Inli]]: ''Dollar''; sitelen: $; nimi pi [[kulupu ISO|ISO]]-4217: USD) li mani suli taso lon ma Mewika. lipu lawa pi sike mani pi tenpo sike 1792 li pali e mani pi ma Mewika. sina kipisi e mani pi ma Mewika la, ona li pali e mani lili pi ma Mewika ([[toki Inli]]: ''Cent''). mani lili 100 pi ma Mewika li lon mani 1 pi ma Mewika . lipu lawa ni li kin pali e nasin pi pali e sike mani pi mani pi ma Mewika. lipu pi mani pi ma Mewika li tan kulupu mani suli pi ma Mewika. tenpo meso la, nimi ona li monsi laso ([[toki Inli]]: ''Greenback'') tan ni: ona li laso mute. | |||
[[sitelen:United States one dollar bill, obverse.jpg|thumb|lipu mani wan pi mani Mewika]] | |||
==jan== | |||
ma Mewika li jo e jan mute. kulupu nanpa wan pi ma Mewika li lon ma Mewika tan tenpo pini suli. jan pi selo walo li kama sona e ma Amelika la jan pi selo walo en jan pi selo pimeja li kama. jan mute li kama tan [[ma Elopa]]. toki Inli li toki nanpa wan pi ma Mewika. jan mute mute lon ma Mewika li alasa e [[nasin sewi Kolisu]]. | |||
==ma== | |||
=== ma lili === | |||
ma Mewika li jo e ma lili mute: | |||
*[[ma Ajowa]] (IA) | |||
*[[ma Akanso]] (AR) | |||
*[[ma Alaka]] (AK) | |||
*[[ma Alapama]] (AL) | |||
*[[ma Atajo]] (ID) | |||
*[[ma Awawi]] (HI) | |||
*[[ma Ewisona]] (AZ) | |||
*[[ma Ilino]] (IL) | |||
*[[ma Insijena]] (IN) | |||
*[[ma Juta]] (UT) | |||
*[[ma Kaliponija]] (CA) | |||
*[[ma Kanesika]] (CT) | |||
*[[ma Kense]] (KS) | |||
*[[ma Kentaki]] (KY) | |||
*[[ma Kolowato]] (CO) | |||
*[[ma Lowita]] (FL) | |||
*[[ma Luwisijena]] (LA) | |||
*[[ma Masasusi]] (MA) | |||
*[[ma Men]] (ME) | |||
*[[ma Mewilan]] (MD) | |||
*[[ma Minisota]] (MN) | |||
*[[ma Misikin]] (MI) | |||
*[[ma Misisipi]] (MS) | |||
*[[ma Misuwi]] (MO) | |||
*[[ma Montana]] (MT) | |||
*[[ma Nepaka]] (NE) | |||
*[[ma Niwata]] (NV) | |||
*[[ma Nokewalana]] (NC) | |||
*[[ma Notakota]] (ND) | |||
*[[ma lili Nujo]] (NY) | |||
*[[ma Numesiko]] (NM) | |||
*[[ma Nusesi]] (NJ) | |||
*[[ma Nuwanse]] (NH) | |||
*[[ma Okajoma]] (OK) | |||
*[[ma Otalan]] (RI) | |||
*[[ma Owajo]] (OH) | |||
*[[ma Owekan|ma Okan]] (OR) | |||
*[[ma Pensiwenja]] (PA) | |||
*[[ma Sakewalana]] (SC) | |||
*[[ma Satakota]] (SD) | |||
*[[ma Sosa]] (GA) | |||
*[[ma Telawe]] (DE) | |||
*[[ma Tenesi]] (TN) | |||
*[[ma Tesa]] (TX) | |||
*[[ma Wajomin]] (WY) | |||
*[[ma Wasinton]] (WA) | |||
*[[ma Wemon]] (VT) | |||
*[[ma Wesinja]] (VA) | |||
*[[ma Wewesinja]] (WV) | |||
*[[ma Wikansen]] (WI) | |||
=== ma ante === | |||
*[[ma tomo Wasinton|ma Sisi (ma tomo Wasinton)]] (DC) | |||
*[[ma Kawan]] (GU) | |||
*[[ma Petoliko]] (PR) | |||
==tan sona== | |||
<references/> | |||
[[kulupu:ma Mewika|*]] | |||
[[kulupu:lipu ni li lon lipu Panton kin la o lukin]] | |||
{{ma Mewika}} |