lipu "ma Mewika" la tenpo tu la ante li ni

7,303 bytes added en  2023-01-26
l
ilo li ante e nimi pi nasin lipu tan "ijo:" tawa "sitelen:"
(Interwiki - warnfile Modifying:sr)
l (ilo li ante e nimi pi nasin lipu tan "ijo:" tawa "sitelen:")
(115 intermediate revisions by 35 users not shown)
linja nanpa 1: linja nanpa 1:
{{wile pali}}
{{poki sona ma|nimi ma=ma Mewika
|nimi mama=United States of America
|ma=
|len ma=[[sitelen:Flag_of_the_United_States.svg|150px]]
|sitelen lawa=[[sitelen:Greater_coat_of_arms_of_the_United_States.svg|100px]]
|kalama musi ma=''The Star-Spangled Banner''<br>(len sitelen pi mun suno)<br>[[sitelen:"The Star-Spangled Banner" - Choral with band accompaniment - United States Army Field Band.oga]]
|ma tomo lawa=[[ma tomo Wasinton]]
|mute jan la ma tomo suli=[[ma tomo Nujo]]
|toki lawa=ala (lon lipu lawa)<br>[[toki Inli]] (lon pali)
|toki ante=[[toki Epanja]]
|nasin lawa=
|ISO 3166=US
|ma suli=[[ma Amelika lete]]
|sitelen ma=[[sitelen:USA_orthographic.svg|200px]]
|jan lawa=[[jan So Patan]]
|mani=[[mani Tala pi ma Mewika]] ($) (USD)
}}
{{kon ante|ma lawa|[[ma suli]]|[[ma Amelika]]}}
{{nimi ijo|'''ma Mewika'''|United States of America|toki Inli}} anu {{nimi ijo|'''ma Juwese'''|USA}} li [[ma lawa]] suli lon [[ma Amelika]]. ona li lon poka pi [[ma Kanata]] pi [[ma Mesiko]] pi [[telo Alansi]] pi [[telo Pasipi]]. ona li jo e [[ma Mewika#ma lili|ma lili mute]] e ma tomo lawa wan e ma lili weka mute e ma lili mute pi [[kulupu nanpa wan pi ma Amelika|kulupu nanpa wan pi ma Mewika]]. [[ma tomo Sisi]] li ma tomo lawa. mute jan la [[ma tomo Nujo]] li nanpa wan.


ma en kulupu en mani en wawa la ona li suli mute a. tenpo ni la, ona li [[ma wawa]] suli nanpa wan lon ma ali. jan pi ma Mewika ken anu e jan lawa pi ma Mewika. ma Mewika li wawa mute li lawa e ijo mute. kulupu mute en nasin mute li lon ma Mewika. jan mute li kama tawa ma Mewika tan ma ante.<ref>[https://www.britannica.com/place/United-States/Native-Americans#ref78004 People of the United States - Immigration] - ''[[lipu sona Pitanika|Encyclopedia Britannica]]''</ref> taso, jan li pali ante tawa jan pi kulupu ante. ike mute li kama tan ni. jan mute li jo e mani mute. taso jan mute li jo e mani lili.<ref>[https://www.upi.com/Top_News/US/2018/06/22/UN-report-With-40M-in-poverty-US-most-unequal-developed-nation/8671529664548/?spt=su U.N. report: With 40M in poverty, U.S. most unequal developed nation] - ''UPI.com''</ref>
==nimi==
toki Inli la, nimi suli pi ma Mewika li {{nimi ijo|"''United States of America''"|wan pi ma mute pi ma Mewika}}. taso toki Inli la, nimi lili pi ma Mewika li sama e {{nimi ijo|[[ma Amelika]]|America}}. ni li tan ni: nimi pi ma lawa Mewika li kama tan [[ma suli]] ona. tenpo mute la, jan li kepeken nimi lili lili tan sitelen open pi nimi suli pi ma Mewika: ''US'' anu ''USA''. nimi "Juwese" lon [[toki pona]] li kama tan nimi lili ni.
==tenpo pini==
[[sitelen:Declaration of Independence (1819), by John Trumbull.jpg|thumb|250px|mama pi ma Mewika li sitelen e [[toki pi lawa sin]].]]
tenpo pi pini mute la kulupu nanpa wan pi ma Amelika li kama lon ma Amelika tan [[ma Sipi]]<!--Siberia-->. tenpo pi pini lili la kulupu [[ma Elopa|Elopa]] li kama. ma mute pi ma Elopa li wile lanpan ma lon ma Amelika. [[ma Juke]] li pali e ma sin lon ma Amelika lon poka pi [[telo Alansi]]. ni li ma Mewika sin. taso jan pi kama tawa ma Mewika la ma Juke li lawa ike e ma sin. kulupu Mewika li wile weka tan ma Juke li [[utala pi ante suli pi ma Mewika|utala e ona]]. tenpo sike 1776 la, jan pi ma Mewika li toki e ni: ona li lawa e ma ona. [[mama pi ma Mewika]] li pali e [[lipu lawa suli pi ma Mewika|lipu lawa suli]] e [[lawa pi ken jan lon ma Mewika|lawa pi ken jan]].
kulupu Mewika li kama suli li tawa e [[telo Pasipi]] li weka e kulupu Mewika Insijan tan tomo ona. tenpo sike 1861 la, ma Mewika li kama tu. ni li tan ni: jan li ken [[jo jan|poki e jan ante]]. jan mute li pilin ike tawa ni. taso jan mute li pilin pona tawa ni. kulupu tu li utala. ma pi poki ala li anpa e ma poki. jan li ken ala poki e jan. taso lawa li awen ken e poki jan li awen ken e lawa pi pali ona.
ma Mewika li utala lon [[utala suli nanpa wan]]. tenpo open pi [[utala suli nanpa tu]] la ma Mewika li utala ala. taso [[ma Nijon]] li pakala e ma tomo utala ona Pearl Harbor. tan ni la, ma Mewika li utala e ma Nijon e [[ma Tosi]] e [[ma Italija]]. ma Mewika en ma ante li anpa e ma Nijon e ma Tosi e ma Italija.
kulupu Mewika li pilin ike mute tawa [[ma Sesesele]]. [[utala lete]] la ona li utala e ona. taso ona li kepeken ala ilo utala. ona li lawa e ma ante. ma ni li utala ilo. ma Mewika li utala lon [[ma Anku]] li lon [[ma Wije]] tan ni. jan pi ma Mewika li tawa [[kon mun]] tawa [[mun mi]]. kulupu utala pi ma Mewika li kama suli mute li kama wawa mute li utala e ma ante. utala lete li pini lon tenpo sike nanpa 1991 tan ni: ma Sesesele li pakala.
==nasin lawa==
ma Mewika li jo e [[kulupu pi nasin lawa|kulupu suli tu pi nasin lawa]]. ona li {{nimi ijo|[[kulupu Temoka]]|Democratic Party}} li {{nimi ijo|[[kulupu Wepupikan]]|Republican Party}}. jan lawa pi ma Mewika li [[jan So Paten]]. jan So Paten li jan pi kulupu Democrat. tenpo pini la [[jan Tana Tun]] li jan lawa. jan Tana Tun li jan pi kulupu Republican.
==esun en mani==
[[mani Tala pi ma Mewika]] (nimi pi [[toki Inli]]: ''Dollar''; sitelen: $; nimi pi [[kulupu ISO|ISO]]-4217: USD) li mani suli taso lon ma Mewika. lipu lawa pi sike mani pi tenpo sike 1792 li pali e mani pi ma Mewika. sina kipisi e mani pi ma Mewika la, ona li pali e mani lili pi ma Mewika ([[toki Inli]]: ''Cent''). mani lili 100 pi ma Mewika li lon mani 1 pi ma Mewika . lipu lawa ni li kin pali e nasin pi pali e sike mani pi mani pi ma Mewika. lipu pi mani pi ma Mewika li tan kulupu mani suli pi ma Mewika. tenpo meso la, nimi ona li monsi laso ([[toki Inli]]: ''Greenback'') tan ni: ona li laso mute.
[[sitelen:United States one dollar bill, obverse.jpg|thumb|lipu mani wan pi mani Mewika]]
==jan==
ma Mewika li jo e jan mute. kulupu nanpa wan pi ma Mewika li lon ma Mewika tan tenpo pini suli. jan pi selo walo li kama sona e ma Amelika la jan pi selo walo en jan pi selo pimeja li kama. jan mute li kama tan [[ma Elopa]]. toki Inli li toki nanpa wan pi ma Mewika. jan mute mute lon ma Mewika li alasa e [[nasin sewi Kolisu]].
==ma==
=== ma lili ===
ma Mewika li jo e ma lili mute:
*[[ma Ajowa]] (IA)
*[[ma Akanso]] (AR)
*[[ma Alaka]] (AK)
*[[ma Alapama]] (AL)
*[[ma Atajo]] (ID)
*[[ma Awawi]] (HI)
*[[ma Ewisona]] (AZ)
*[[ma Ilino]] (IL)
*[[ma Insijena]] (IN)
*[[ma Juta]] (UT)
*[[ma Kaliponija]] (CA)
*[[ma Kanesika]] (CT)
*[[ma Kense]] (KS)
*[[ma Kentaki]] (KY)
*[[ma Kolowato]] (CO)
*[[ma Lowita]] (FL)
*[[ma Luwisijena]] (LA)
*[[ma Masasusi]] (MA)
*[[ma Men]] (ME)
*[[ma Mewilan]] (MD)
*[[ma Minisota]] (MN)
*[[ma Misikin]] (MI)
*[[ma Misisipi]] (MS)
*[[ma Misuwi]] (MO)
*[[ma Montana]] (MT)
*[[ma Nepaka]] (NE)
*[[ma Niwata]] (NV)
*[[ma Nokewalana]] (NC)
*[[ma Notakota]] (ND)
*[[ma lili Nujo]] (NY)
*[[ma Numesiko]] (NM)
*[[ma Nusesi]] (NJ)
*[[ma Nuwanse]] (NH)
*[[ma Okajoma]] (OK)
*[[ma Otalan]] (RI)
*[[ma Owajo]] (OH)
*[[ma Owekan|ma Okan]] (OR)
*[[ma Pensiwenja]] (PA)
*[[ma Sakewalana]] (SC)
*[[ma Satakota]] (SD)
*[[ma Sosa]] (GA)
*[[ma Telawe]] (DE)
*[[ma Tenesi]] (TN)
*[[ma Tesa]] (TX)
*[[ma Wajomin]] (WY)
*[[ma Wasinton]] (WA)
*[[ma Wemon]] (VT)
*[[ma Wesinja]] (VA)
*[[ma Wewesinja]] (WV)
*[[ma Wikansen]] (WI)
=== ma ante ===
*[[ma tomo Wasinton|ma Sisi (ma tomo Wasinton)]] (DC)
*[[ma Kawan]] (GU)
*[[ma Petoliko]] (PR)
==tan sona==
<references/>
[[kulupu:ma Mewika|*]]
[[kulupu:lipu ni li lon lipu Panton kin la o lukin]]
{{ma Mewika}}
2,710

edits