lipu "ma Pilipina" la tenpo tu la ante li ni

linja nanpa 34: linja nanpa 34:
tenpo sike 1521 la jan {{luka|nimi pi toki pona = Punaju Makajasi|nimi pi toki ante = Ferdinand Magellan}} li kama li pana e ma Pilipina tawa [[ma Epanja]] li moli lon utala {{luka|nimi pi toki ante = Mactan|nimi pi toki pona = Matan}}. tenpo sike 1565 la jan {{luka|nimi pi toki ante = Miguel Legazpi|nimi pi toki pona = Mike Lekapi}} li kama e lawa [[ma Epanja|Epanja]].   
tenpo sike 1521 la jan {{luka|nimi pi toki pona = Punaju Makajasi|nimi pi toki ante = Ferdinand Magellan}} li kama li pana e ma Pilipina tawa [[ma Epanja]] li moli lon utala {{luka|nimi pi toki ante = Mactan|nimi pi toki pona = Matan}}. tenpo sike 1565 la jan {{luka|nimi pi toki ante = Miguel Legazpi|nimi pi toki pona = Mike Lekapi}} li kama e lawa [[ma Epanja|Epanja]].   


ma Pilipina li anpa ma {{luka|nimi pi toki ante = New Spain|nimi pi toki pona = Nuwapanja}} li kama ma esun suli pi {{luka|nimi pi toki ante = west|nimi pi toki pona = lon suno weka}}. tomo tawa telo {{luka|nimi pi toki ante = Galleon|nimi pi toki pona = Kalejon}} Manila li pali. tenpo lon insa tenpo sike 1565-1815 la tenpo sike ale la ni li tawa ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Acapulco|nimi pi toki pona = Akapuko}} li tawa [[ma tomo Manila]].  
ma Pilipina li lon anpa ma {{luka|nimi pi toki ante = New Spain|nimi pi toki pona = Nuwapanja}} li kama ma esun suli pi {{luka|nimi pi toki ante = west|nimi pi toki pona = lon suno weka}}. tomo tawa telo {{luka|nimi pi toki ante = Galleon|nimi pi toki pona = Kalejon}} Manila li pali. tenpo lon insa tenpo sike 1565-1815 la tenpo sike ale la ni li tawa ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Acapulco|nimi pi toki pona = Akapuko}} li tawa [[ma tomo Manila]].  


tenpo lawa la [[ma Epanja]] li pini e utala mute. utala tawa [[ma Netelan]] en utala tawa [[nasin sewi Silami|jan Silami]] li lili mute e mani. [[ma Piten]] li lawa e ma tomo Manila lon insa tenpo sike 1762 en tenpo sike 1764 tan ni: [[ma Epanja]] li {{luka|nimi pi toki ante = allied|nimi pi toki pona = linja pona}} e [[ma Kanse]]. taso [[ma Epanja]] li lawa sin e ma Pilipina kin tan [https://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_of_Paris_(1763) lipu pi kama jo pi pona sama].  
[[ma Epanja]] li pini e utala mute. utala tawa [[ma Netelan]] en utala tawa [[nasin sewi Silami|jan Silami]] li {{luka|nimi pi toki ante = decrease|nimi pi toki pona = lili}} mute e mani. [[ma Piten]] li lawa e ma tomo Manila lon insa tenpo sike 1762-1764 tan ni: [[ma Epanja|''ma Epanja'']]'' li {{luka|nimi pi toki ante = allied|nimi pi toki pona = linja pona}} e [[ma Kanse]].'' taso [[ma Epanja]] li lawa sin e ma Pilipina kin tan [https://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_of_Paris_(1763) lipu pi kama jo pi pona sama].  


[[ma Mesiko]] li weka e lawa [[ma Epanja|Epanja]] la ma Pilipina li anpa ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Madrid|nimi pi toki pona = Mateli}}. ni li kama e ni: '''jan lawa li ike e wawa'''. [[ma Epanja]] li mama ala e ma Pilipina lon tenpo sike pi insa 1850 tan ni: [[ma Epanja]] ken ala mama e ma pi sinpin ante pi ma sike. utala tawa lawa li mute tan ike mani. taso [[ma Epanja]] li pini e ni mute.  
[[ma Mesiko]] li weka e lawa [[ma Epanja|Epanja]] la ma Pilipina li kama lon anpa ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Madrid|nimi pi toki pona = Mateli}}. ni li kama e ni: '''''jan lawa li ike e wawa'''''. [[ma Epanja]] li ken ala mama e ma Pilipina lon insa tenpo sike 1850''.''


jan 3 pi pali sewi li moli tan ni: jan lawa li pilin sona e ni: ona mute li open e utala. pilin wawa Pilipina li kama. jan {{luka|nimi pi toki ante = José Rizal|nimi pi toki pona = Ose Lisala}} li pali e kulupu lipu ni: ona li toki utala tawa jan lawa. taso [[ma Epanja]] li '''moli e jan Lisala'''. jan {{luka|nimi pi toki pona = Antesa Ponipasijo|nimi pi toki ante = Andrés Bonifacio}} li open e '''kulupu utala pi sona pimeja'''. '''nimi ni li Katipunan'''. kulupu ni li open e '''utala pi lawa Pilipina'''. [[tenpo suno]] 12 pi [[tenpo mun]] 6 pi [[tenpo sike]] 1898 la ma Pilipina li weka e lawa Epanja lon [[ma tomo Kapite]]. tenpo sike 1898 la utala pi [[ma Epanja]] en [[ma Mewika]] li kama.   
{{luka|nimi pi toki ante = 3 priests|nimi pi toki pona = jan 3 pi pali sewi}} li moli tan ni: ''jan lawa li pilin sona e ni: ona mute li open e utala.'' {{luka|nimi pi toki ante = FIlipino nationalism|nimi pi toki pona = pilin wawa Pilipina}} li kama. jan {{luka|nimi pi toki ante = José Rizal|nimi pi toki pona = Ose Lisala}} li sitelen e ni: ''jan lawa li ike e wawa.'' taso [[ma Epanja]] li '''moli e jan Lisala'''. jan {{luka|nimi pi toki pona = Antesa Ponipasijo|nimi pi toki ante = Andrés Bonifacio}} li open e '''kulupu utala pi {{luka|nimi pi toki ante = secret|nimi pi toki pona = sona pimeja}}'''. '''nimi ni li Katipunan'''. kulupu ni li open e '''utala pi lawa Pilipina'''. [[tenpo suno]] 12 pi [[tenpo mun]] 6/1898 la ma Pilipina li weka e lawa Epanja lon [[ma tomo Kapite]]. tenpo sike 1898 la utala pi [[ma Epanja]] en [[ma Mewika]] li kama.   


=== '''tenpo pi lawa [[ma Mewika|Mewika]]''' ===
=== '''tenpo pi lawa [[ma Mewika|Mewika]]''' ===
[[ma Epanja]] li pana e ma Pilipina tawa [[ma Mewika]]. ma Pilipina en [[ma Mewika]] li utala. [[ma Mewika]] li moli e [[jan Pilipina]] mute. ma {{luka|nimi pi toki ante = Sulu|nimi pi toki pona = Suku}} li utala tawa [[ma Mewika]]. taso [[ma Mewika]] li lawa e ma {{luka|nimi pi toki ante = Sulu|nimi pi toki pona = Suku}}. [[ma Mewika]] li lawa ike e ma Pilipina la [[ma Mewika]] li pali e {{luka|nimi pi toki ante = propaganda|nimi pi toki pona = toki nasa pi ante sona}}.
[[ma Epanja]] li pana e ma Pilipina tawa [[ma Mewika]]. ma Pilipina en [[ma Mewika]] li utala. [[ma Mewika]] li moli e [[jan Pilipina]] mute. ma {{luka|nimi pi toki ante = Sulu|nimi pi toki pona = Suku}} li utala e [[ma Mewika]]. taso [[ma Mewika]] li lawa e ma {{luka|nimi pi toki ante = Sulu|nimi pi toki pona = Suku}}. [[ma Mewika]] li {{luka|nimi pi toki ante = corrupt|nimi pi toki pona = wawa ike}} e ma Pilipina la [[ma Mewika]] li pali e {{luka|nimi pi toki ante = propaganda|nimi pi toki pona = toki nasa pi ante sona}}.


[[ma Mewika]] li pana e ni tawa ma Pilipina: lawa lili. jan {{luka|nimi pi toki ante = Quezon|nimi pi toki pona = Keson}} li {{luka|nimi pi toki ante = decide|nimi pi toki pona = anu}} e {{luka|nimi pi toki ante = national language|nimi pi toki pona = toki lawa}}. [[meli|jan meli]] li {{luka|nimi pi toki ante = suffrage|nimi pi toki pona = ken anu e jan lawa kama}}.
[[ma Mewika]] li pana e ni tawa ma Pilipina: ''lawa lili.'' jan {{luka|nimi pi toki ante = Quezon|nimi pi toki pona = Keson}} li kama jan lawa li {{luka|nimi pi toki ante = decide|nimi pi toki pona = anu}} e {{luka|nimi pi toki ante = national language|nimi pi toki pona = toki lawa}}. [[meli|jan meli]] li {{luka|nimi pi toki ante = suffrage|nimi pi toki pona = ken anu e jan lawa kama}}.


=== '''[[utala suli pi nanpa tu]]''' ===
=== '''[[utala suli pi nanpa tu]]''' ===
[[ma Nijon]] li lawa e ma Pilipina. kulupu utala {{luka|nimi pi toki ante = Hukbalahap|nimi pi toki pona = Upalapa}} li open tawa ni: ona li utala e lawa Nijon. [[ma Nijon]] li pali e ike utala mute. tu ni li {{luka|nimi pi toki ante = Manila massacre|nimi pi toki pona = moli mute Manila}} li {{luka|nimi pi toki ante = Bataan Death March|nimi pi toki pona = tawa noka moli Patan}}. wawa utala Mewika li weka e lawa Nijon.
[[ma Nijon]] li lawa e ma Pilipina. kulupu utala {{luka|nimi pi toki ante = Hukbalahap|nimi pi toki pona = Upalapa}} li utala e lawa Nijon. [[ma Nijon]] li pali e ike utala mute. tu ni li {{luka|nimi pi toki ante = Manila massacre|nimi pi toki pona = moli mute Manila}} li {{luka|nimi pi toki ante = Bataan Death March|nimi pi toki pona = tawa noka moli Patan}}. wawa utala Mewika li weka e lawa Nijon.


=== '''tenpo pi lawa Pilipina''' ===
=== '''tenpo pi lawa Pilipina''' ===
jan {{luka|nimi pi toki ante = Ramon Magsaysay|nimi pi toki pona = Wamon Masasaje}} li pini e utala lawa Upalapa li open e tomo {{luka|nimi pi toki ante = Malacañang|nimi pi toki pona = Malakanjan}} tawa jan ale. jan {{luka|nimi pi toki ante = Macapagal|nimi pi toki pona = Makapaka}} li tawa e tenpo suno pi weka lawa tan {{luka|nimi pi toki ante = July 4|nimi pi toki pona = tenpo suno 4 pi tenpo mun 7}} tawa {{luka|nimi pi toki ante = June 12|nimi pi toki pona = tenpo suno 12 pi tenpo mun 6}}. ona li toki e ni: ma lon suno kama pi ma {{luka|nimi pi toki ante = Sabah|nimi pi toki pona = Sapa}} li tawa ma Pilipina. tenpo sike 1965 la jan {{luka|nimi pi toki ante = Ferdinand Marcos|nimi pi toki pona = Pesinan Mako}} li kama [[jan lawa]] Pilipina.
jan {{luka|nimi pi toki ante = Ramon Magsaysay|nimi pi toki pona = Wamon Masasaje}} li pini e utala Upalapa li open e [[tomo Malakanjan|tomo {{luka|nimi pi toki ante = Malacañang|nimi pi toki pona = Malakanjan}}]] tawa jan ale. tenpo sike 1965 la jan {{luka|nimi pi toki ante = Ferdinand Marcos|nimi pi toki pona = Pesinan Mako}} li kama [[jan lawa]] Pilipina.


=== '''tenpo pi lawa Mako''' ===
=== '''tenpo pi lawa Mako''' ===
tenpo sike 4 pi nanpa wan la nanpa mani esun Pilipina li suli pi nanpa wan lon [[ma Asija]]. mani la ma Pilipina li kama suli. tenpo pi pini pi tenpo sike 4 la ijo li kama ike. ona en jan olin ona li ike e wawa e mani. ma Pilipina li anpa {{luka|nimi pi toki ante = martial law|nimi pi toki pona = nasin lawa utala}}. tenpo sike 1986 la jan Mako li tawa e {{luka|nimi pi toki ante = election|nimi pi toki pona = wile lawa kulupu}} lon tenpo lon. jan Mako li sewi. taso pini pi wile lawa kulupu ni li {{luka|nimi pi toki ante = false|nimi pi toki pona = lon ala}}. {{luka|nimi pi toki ante = revolution|nimi pi toki pona = kulupu pi wile pi ante lawa}} li tawa e jan Mako e jan poka ona tawa [[ma Awawi]] li kama lawa e jan {{luka|nimi pi toki ante = Corazon Aquino|nimi pi toki pona = Kolason Akino}}.  
tenpo sike 4 pi nanpa 1 la {{luka|nimi pi toki ante = GDP|nimi pi toki pona = mani pi ijo esun}} Pilipina li suli pi nanpa 1 lon [[ma Asija]]. mani la ma Pilipina li kama suli. tenpo pi pini pi tenpo sike 4 la ijo li kama ike. ona en jan olin ona li ike e wawa e mani. ma Pilipina li lon anpa {{luka|nimi pi toki ante = martial law|nimi pi toki pona = nasin lawa utala}}. tenpo sike 1986 la jan Mako li kama jan lawa kin. taso ni li {{luka|nimi pi toki ante = false|nimi pi toki pona = lon ala}}. {{luka|nimi pi toki ante = revolution|nimi pi toki pona = kulupu pi wile pi ante lawa}} li tawa e jan Mako e {{luka|nimi pi toki ante = follower|nimi pi toki pona = jan poka}} ona tawa [[ma Awawi]] li kama lawa e jan {{luka|nimi pi toki ante = Corazon Aquino|nimi pi toki pona = Kolason Akino}}.  


=== '''tenpo pi lawa Pilipina sin''' ===
=== '''tenpo pi lawa Pilipina sin''' ===
ni li ike tawa kama suli Pilipina: '''''suli la ma Pilipina li {{luka|nimi pi toki ante = debt|nimi pi toki pona = pana e mani mute}}. wawa ike li mute. jan mute li {{luka|nimi pi toki ante = communism|nimi pi toki pona = nasin pi sona lawa e sama pali}}. jan {{luka|nimi pi toki ante = Moro|nimi pi toki pona = Molo}} li utala. nena suli {{luka|nimi pi toki ante = Pinatubo|nimi pi toki pona = Pinatupo}} li pana e ko seli.'''''
ni mute li ike tawa kama suli Pilipina:''''' ma Pilipina li {{luka|nimi pi toki ante = need|nimi pi toki pona = wile}} {{luka|nimi pi toki ante = debt|nimi pi toki pona = pana e mani mute}}. wawa ike li mute. jan mute li {{luka|nimi pi toki ante = communism|nimi pi toki pona = nasin pi sona lawa e sama pali}}. jan {{luka|nimi pi toki ante = Moro|nimi pi toki pona = Molo}} li utala. nena suli {{luka|nimi pi toki ante = Pinatubo|nimi pi toki pona = Pinatupo}} li pana e ko seli.'''''


tenpo sike 2016 la jan {{luka|nimi pi toki ante = Rodrigo Duterte|nimi pi toki pona = Loliko Tutete}} li kama jan lawa. tenpo pini la ona li jan lawa pi ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Davao|nimi pi toki pona = Tapaju}}. ona li jan lawa Pilipina open pi nanpa wan tan ma {{luka|nimi pi toki ante = Mindanao|nimi pi toki pona = Mintanaju}}. ona li wawa e linja tawa [[ma Sonko]] e [[ma Losi]]. ona li open e kulupu utala tawa [[ilo nasa]]. kulupu pakala {{luka|nimi pi toki ante = Maute|nimi pi toki pona = Majute}} li utala lon ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Marawi|nimi pi toki pona = Malawi}}. taso utala ni li pini.{{lili}}
tenpo sike 2016 la jan {{luka|nimi pi toki ante = Rodrigo Duterte|nimi pi toki pona = Loliko Tutete}} li kama jan lawa. tenpo pini la ona li jan lawa pi ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Davao|nimi pi toki pona = Tapaju}}. ona li jan lawa Pilipina open pi nanpa wan tan [[ma Mintanaju|ma {{luka|nimi pi toki ante = Mindanao|nimi pi toki pona = Mintanaju}}]]. ona li wawa e {{luka|nimi pi toki ante = relation|nimi pi toki pona = linja}} tawa [[ma Sonko]] e [[ma Losi]]. ona li open e kulupu {{luka|nimi pi toki ante = against|nimi pi toki pona = utala tawa}} [[ilo nasa]]. {{luka|nimi pi toki ante = terrorist group|nimi pi toki pona = kulupu pakala}} {{luka|nimi pi toki ante = Maute|nimi pi toki pona = Majute}} li utala lon ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Marawi|nimi pi toki pona = Malawi}}. taso utala ni li pini lon tenpo suno 23/8/2020.{{lili}}
{{toki ante|
{{toki ante|
[[wikipedia:af:Filippyne|af]] -
[[wikipedia:af:Filippyne|af]] -
Anonymous user