|
|
(108 intermediate revisions by 16 users not shown) |
linja nanpa 1: |
linja nanpa 1: |
| {{ma taso|ma = ma Pilipina|ma2 = Pilipinas|len = 125px-Flag of the Philippines svg.png|kalama musi lawa = Lupang Hinirang|ma tomo lawa = [[ma tomo Manila]]|toki lawa = [[toki Pilipina]]|mani = [[mani Peso]]|sitelen = 85px-Coat of arms of Philippines.png|sitelen ma = LocationPhilippines.png}}'''ma Pilipina''' li [[ma]] lon [[ma Asija]]. | | {{poki sona ma |
| | |nimi ma= ma Pilipina |
| | |nimi mama= Pilipinas |
| | |ma= ma Asija |
| | |len ma=[[sitelen:Flag of the Philippines.svg|border|130px]] |
| | |sitelen lawa=[[File:Coat_of_arms_of_the_Philippines.svg|101x85px]] |
| | |toki lawa=[[toki Pilipina]], [[toki Inli]] |
| | |toki ante=[[toki Akan]], [[toki Iloko]], [[toki Ipana]], [[toki Ipatan]], [[toki Jakan]], [[toki Kalaja]], [[toki Kamajo]], [[toki Makintanaju]], [[toki Malanaju]], [[toki Pankasinan]], [[toki Panpanko]], [[toki Pikula]], [[toki Sanpali]], [[toki Sinupuwanon]], [[toki Suku]], [[toki Takalo]], [[toki Tapawenjo]] |
| | |nasin lawa= |
| | |ISO 3166=PH |
| | |mani=mani Peso |
| | |ma tomo lawa=[[ma tomo Manila]] |
| | |kalama musi ma= Lupang Hinirang <br> [[File:Lupang Hinirang instrumental.ogg]] |
| | |sitelen ma=[[File:PHL_orthographic.svg|200px]] |
| | |toki anpa pi sitelen ma= |
| | |ma suli=|mute jan la ma tomo suli=}}{{wile pali}} |
|
| |
|
| [[toki lawa]] pi ma Pilipina li [[toki Pilipina]] li [[toki Inli]]. taso ona li poka e toki ante mute. toki Pilipina luka tu wan lawa li toki {{luka|nimi pi toki ante = Tagalog|nimi pi toki pona = Takalo}} li toki {{luka|nimi pi toki ante = Cebuano|nimi pi toki pona = Sepuwano}} li toki {{luka|nimi pi toki ante = Ilocano|nimi pi toki pona = Ilokano}} li toki {{luka|nimi pi toki ante = Ilonggo|nimi pi toki pona = Ilonko}} li toki {{luka|nimi pi toki ante = Bicolano|nimi pi toki pona = Pikolano}} li toki {{luka|nimi pi toki ante = Waray|nimi pi toki pona = Walaje}} li toki {{luka|nimi pi toki ante = Pampango|nimi pi toki pona = Panpanko}} li toki {{luka|nimi pi toki ante = Pangasinense|nimi pi toki pona = Pankasinense}}.
| | '''ma Pilipina''' li [[ma]] lon [[ma Asija]]. '''ma Pilipina''' li jo e [[ma lon telo]] 7,641. kulupu pi ma Pilipina li ma Luson <!--Luzon--> li ma Pisaja <!--Visayas--> li ma Mintanaju <!--Mindanao-->. mute jan pi nanpa wan lon ma Pilipina li [[ma tomo Keson]]. |
|
| |
|
| [[Image:250px-Ph_regions_and_provinces2.png|left|thumb|133px]]toki Pilipina la nimi ona li ''Pilipinas''. toki Inli la nimi ona li ''Philippines''. | | [[toki lawa]] pi ma Pilipina li [[toki Pilipina]] <!--Filipino--> li [[toki Inli]]. taso ona li poka e toki ante mute. toki Pilipina luka tu wan lawa li toki Iloko <!--Ilocano--> li toki Ilonko <!--Ilonggo--> li toki Pankasinan <!--Pangasinense--> li toki Panpanko <!--Kapampangan--> li toki Pikula <!--Bicolano--> li [[toki Sinupuwanon]] <!--Cebuano--> li [[toki Takalo]] <!--Tagalog--> li toki Walaje <!--Waray-->. toki lili ante mute li lon kin. |
|
| |
|
| mani Pilipina li mani ''Peso''. | | toki Pilipina la nimi ona li ''Pilipinas''. toki Inli la nimi ona li ''Philippines''. mani Pilipina li mani ''Peso''. ma Pilipina li poka e [[telo suli]]. ma Pilipina li seli. [[ma tomo lawa]] pi ma Pilipina li [[ma tomo Manila]]. tenpo pini la [[ma Epanja]] en [[ma Mewika]] li lawa e ma Pilipina. |
|
| |
|
| ma Pilipina li poka e [[telo suli]]. ma Pilipina li seli. | | == tenpo pini pi ma Pilipina == |
| | [[sitelen:Extract from Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna.jpg|link=link=Special:FilePath/sitelen_pi_supa_kiwen_Lakuna.jpg|alt=|thumb|sitelen pi supa kiwen Lakuna Lakuna li sitelen pi tenpo suli nanpa wan lon ma Pilipina.]] |
| | tenpo open la jan Nekito <!--Negrito--> li kama lon ma Pilipina. jan Asonesija <!--Austronesia--> li kama kin tan [[ma Tawan]]. ona mute li pali e [[kulupu jan]] mute. toki Pilipina la ni li '''"''barangay"'''''. jan [[ma Sonko|Sonko]] en jan [[ma Palata|Palata]] en jan [[Alapi]] li tawa ma ni. ma ni li kama '''ma esun suli'''. |
|
| |
|
| [[ma tomo lawa]] pi ma Pilipina li [[ma tomo Manila]].
| | === tenpo pi lawa [[ma Epanja|Epanja]]=== |
|
| |
|
| tenpo pini la [[ma Mewika]] en [[ma Epanja]] li lawa e ma Pilipina. | | tenpo sike 1521 la jan Punaju Makajasi <!--Ferdinand Magellan--> li kama li pana e ma Pilipina tawa [[ma Epanja]] li moli lon utala Matan <!--Mactan-->. tenpo sike 1565 la jan Mike Lekapi <!--Miguel Legazpi--> li kama e lawa pi ma Epanja. |
|
| |
|
| jan Pilipina li lon ma ale.
| | ma Pilipina li lon anpa ma Nowepanja <!--New Spain|Nuwapanja-->. |
|
| |
|
| =='''toki pi toki Pilipina'''==
| | [[ma Mesiko]] li weka e lawa pi [[ma Epanja]] la ma Pilipina li kama lon anpa [[ma tomo Mateli]]. jan lawa Epanja li kama ike e wawa ona. ma Epanja li ken ala mama e ma Pilipina lon insa tenpo sike 1850. |
|
| |
|
| ''Kumusta!'' - toki! | | jan mute pi pali sewi li moli. pilin wawa Pilipina li kama. jan Ose Lisala <!--José Rizal--> li sitelen e ni: ''jan lawa li ike e wawa.'' taso [[ma Epanja]] li '''moli e jan Lisala'''. jan Antesa Ponipasijo <!--Andrés Bonifacio--> li open e '''kulupu utala pi sona pimeja'''. '''nimi ni li Katipunan'''. kulupu ni li open e '''utala pi lawa Pilipina'''. [[tenpo suno]] 12 pi [[tenpo mun]] 6/1898 la ma Pilipina li weka e lawa Epanja lon [[ma tomo Kapite]]. tenpo sike 1898 la utala pi [[ma Epanja]] en [[ma Mewika]] li kama. |
|
| |
|
| ''Kumusta ka?'' - pilin sina li seme?
| | === tenpo pi lawa [[ma Mewika|Mewika]]=== |
| | [[ma Epanja]] li pana e ma Pilipina tawa [[ma Mewika]]. ma Pilipina en [[ma Mewika]] li utala. [[ma Mewika]] li moli e [[jan Pilipina]] mute. ma Sulu li utala e [[ma Mewika]]. taso [[ma Mewika]] li kama lawa e ma Sulu. [[ma Mewika]] li wawa ike e ma Pilipina la [[ma Mewika]] li pali e toki nasa pi ante sona. |
|
| |
|
| ''Mabuhay!'' - o kama pona! o ale suli! ale li lon.
| | [[ma Mewika]] li pana e lawa lili tawa ma Pilipina. jan Quezon <!--Keson--> li kama jan lawa li ken e toki lawa. [[meli]] li ken pana e wile pi jan lawa kama}}. |
|
| |
|
| ''Salamat!'' - (pana li lon la o toki e ni.)
| | ===[[utala suli pi nanpa tu]]=== |
| | [[ma Nijon]] li lawa e ma Pilipina. kulupu utala Upalapa <!--Hukbalahap--> li utala e lawa Nijon. [[ma Nijon]] li pali e ike utala mute. ni tu li moli suli pi [[ma tomo Manila|ma Manila]] li tawa noka moli Patan <!--Bataan Death March-->. wawa utala Mewika li weka e lawa Nijon. |
|
| |
|
| ''Paalam na!'' anu ''Adyos'' - mi tawa! tawa pona!
| | === tenpo pi lawa Pilipina === |
| | jan Wamon Masasaje <!--Ramon Magsaysay--> li pini e utala Upalapa li open e tomo Malakanjan <!--Malacañang--> tawa jan ale. tenpo sike 1965 la jan Pesinan Mako <!--Ferdinand Marcos--> li kama [[jan lawa]] pi ma Pilipina. |
|
| |
|
| == '''tenpo pini pi ma Pilipina''' == | | === tenpo pi lawa Mako === |
| tenpo open la jan {{luka|nimi pi toki ante = Negrito|nimi pi toki pona = Nekito}} li kama lon ma Pilipina. jan {{luka|nimi pi toki ante = Austronesia|nimi pi toki pona = Asonesija}} li kama kin tan [[ma Tawan]]. ona mute li pali e [[kulupu jan]] mute. toki Pilipina la ni li '''"''barangay"'''''. jan [[ma Sonko|Sonko]] en jan [[ma Palata|Palata]] en jan [[Alapi]] li tawa ma ni. ma ni li kama '''ma esun suli'''. | | tenpo sike 4 pi nanpa 1 la mani pi ijo esun <!--GDP--> Pilipina li suli pi nanpa 1 lon [[ma Asija]]. mani la ma Pilipina li kama suli. tenpo pi pini pi tenpo sike 4 la ijo li kama ike. jan Mako en jan olin ona li ike e wawa e mani. ma Pilipina li lon anpa pi nasin lawa utala. tenpo sike 1986 la jan Mako li kama jan lawa kin. taso ni li lon ala. kulupu pi wile ante li tawa e jan Mako e jan poka ona tawa [[ma Awawi]] li kama e ni: ''jan Kolason kino<!--Corazon Aquino--> li lawa.'' |
|
| |
|
| === '''tenpo pi lawa [[ma Epanja|Epanja]]''' === | | === tenpo pi lawa Pilipina sin === |
| | ni mute li ike tawa kama suli Pilipina:''''' ma Pilipina li wile pana e mani mute. wawa ike li mute. jan mute li lon [[nasin pi pali kulupu]]. jan Molo <!--Moro--> li utala. nena suli Pinatupo <!--Pinatubo--> li pana e ko seli.''''' |
|
| |
|
| tenpo sike 1521 la jan {{luka|nimi pi toki pona = Punaju Makajasi|nimi pi toki ante = Ferdinand Magellan}} li kama li pana e ma Pilipina tawa [[ma Epanja]] li moli lon utala {{luka|nimi pi toki ante = Mactan|nimi pi toki pona = Matan}}. tenpo sike 1565 la jan {{luka|nimi pi toki ante = Miguel Legazpi|nimi pi toki pona = Mike Lekapi}} li kama e lawa [[ma Epanja|Epanja]]. | | tenpo sike 2016 la jan Loliko Tutete <!--Rodrigo Duterte--> li kama jan lawa. tenpo pini la ona li jan lawa pi ma tomo Tapaju <!--Davao-->. ona li wawa e linja tawa [[ma Sonko]] en [[ma Losi]]. ona li open e kulupu utala tawa [[ilo nasa]]. kulupu pakala Majute <!--Maute--> li utala lon ma tomo Malawi <!--Marawi-->. taso utala ni li pini lon tenpo suno 23/8/2020. |
|
| |
|
| ma Pilipina li lon anpa ma {{luka|nimi pi toki ante = New Spain|nimi pi toki pona = Nuwapanja}} li kama ma esun suli pi {{luka|nimi pi toki ante = west|nimi pi toki pona = lon suno weka}}. tomo tawa telo {{luka|nimi pi toki ante = Galleon|nimi pi toki pona = Kalejon}} Manila li pali. tenpo lon insa tenpo sike 1565-1815 la tenpo sike ale la ni li tawa ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Acapulco|nimi pi toki pona = Akapuko}} li tawa [[ma tomo Manila]].
| | == ma == |
| | | {| cellpadding=4 cellspacing=0 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |
| [[ma Epanja]] li pini e utala mute. utala tawa [[ma Netelan]] en utala tawa [[nasin sewi Silami|jan pi nasin sewi Silami]] li {{luka|nimi pi toki ante = decrease|nimi pi toki pona = lili}} mute e mani. [[ma Piten]] li lawa e ma tomo Manila lon insa tenpo sike 1762-1764 tan ni: [[ma Epanja|''ma Epanja'']]'' li {{luka|nimi pi toki ante = allied|nimi pi toki pona = linja pona}} e [[ma Kanse]].'' taso [[ma Epanja]] li lawa sin e ma Pilipina kin tan [https://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_of_Paris_(1763) lipu pi kama jo pi pona sama].
| | |- style="vertical-align:bottom;border:1px solid darkgray;background: #efefef;" |
| | | |style="border:1px solid darkgray;border-style: none solid none none;"| kulupu ma |
| [[ma Mesiko]] li weka e lawa [[ma Epanja|Epanja]] la ma Pilipina li kama lon anpa ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Madrid|nimi pi toki pona = Mateli}}. ni li kama e ni: '''''jan lawa li ike e wawa'''''. [[ma Epanja]] li ken ala mama e ma Pilipina lon insa tenpo sike 1850''.''
| | |style="border:1px solid darkgray;border-style: none solid none none;"| wan ma |
| | | |style="border:1px solid darkgray;border-style: none solid none none;"| nimi lawa |
| {{luka|nimi pi toki ante = 3 priests|nimi pi toki pona = jan 3 pi pali sewi}} li moli tan ni: ''jan lawa li pilin sona e ni: ona mute li open e utala.'' {{luka|nimi pi toki ante = FIlipino nationalism|nimi pi toki pona = pilin wawa Pilipina}} li kama. jan {{luka|nimi pi toki ante = José Rizal|nimi pi toki pona = Ose Lisala}} li sitelen e ni: ''jan lawa li ike e wawa.'' taso [[ma Epanja]] li '''moli e jan Lisala'''. jan {{luka|nimi pi toki pona = Antesa Ponipasijo|nimi pi toki ante = Andrés Bonifacio}} li open e '''kulupu utala pi {{luka|nimi pi toki ante = secret|nimi pi toki pona = sona pimeja}}'''. '''nimi ni li Katipunan'''. kulupu ni li open e '''utala pi lawa Pilipina'''. [[tenpo suno]] 12 pi [[tenpo mun]] 6/1898 la ma Pilipina li weka e lawa Epanja lon [[ma tomo Kapite]]. tenpo sike 1898 la utala pi [[ma Epanja]] en [[ma Mewika]] li kama.
| | |- |
| | | | rowspan="8" style="vertical-align:right;border:1px solid darkgray;background: #dff0df;" |ma Luson |
| === '''tenpo pi lawa [[ma Mewika|Mewika]]''' ===
| | | colspan="2" |wan ma lawa |
| [[ma Epanja]] li pana e ma Pilipina tawa [[ma Mewika]]. ma Pilipina en [[ma Mewika]] li utala. [[ma Mewika]] li moli e [[jan Pilipina]] mute. ma {{luka|nimi pi toki ante = Sulu|nimi pi toki pona = Suku}} li utala e [[ma Mewika]]. taso [[ma Mewika]] li lawa e ma {{luka|nimi pi toki ante = Sulu|nimi pi toki pona = Suku}}. [[ma Mewika]] li {{luka|nimi pi toki ante = corrupt|nimi pi toki pona = wawa ike}} e ma Pilipina la [[ma Mewika]] li pali e {{luka|nimi pi toki ante = propaganda|nimi pi toki pona = toki nasa pi ante sona}}.
| | |- |
| | | |wan ma Iloko |
| [[ma Mewika]] li pana e ni tawa ma Pilipina: ''lawa lili.'' jan {{luka|nimi pi toki ante = Quezon|nimi pi toki pona = Keson}} li kama jan lawa li {{luka|nimi pi toki ante = decide|nimi pi toki pona = anu}} e {{luka|nimi pi toki ante = national language|nimi pi toki pona = toki lawa}}. [[meli|jan meli]] li {{luka|nimi pi toki ante = suffrage|nimi pi toki pona = ken anu e jan lawa kama}}.
| | |wan ma I |
| | | |- |
| === '''[[utala suli pi nanpa tu]]''' === | | | colspan="2" |wan ma Kolijela |
| [[ma Nijon]] li lawa e ma Pilipina. kulupu utala {{luka|nimi pi toki ante = Hukbalahap|nimi pi toki pona = Upalapa}} li utala e lawa Nijon. [[ma Nijon]] li pali e ike utala mute. tu ni li {{luka|nimi pi toki ante = Manila massacre|nimi pi toki pona = moli mute Manila}} li {{luka|nimi pi toki ante = Bataan Death March|nimi pi toki pona = tawa noka moli Patan}}. wawa utala Mewika li weka e lawa Nijon.
| | |- |
| | | |anpa nena Kakajan |
| === '''tenpo pi lawa Pilipina''' ===
| | |wan ma II |
| jan {{luka|nimi pi toki ante = Ramon Magsaysay|nimi pi toki pona = Wamon Masasaje}} li pini e utala Upalapa li open e [[tomo Malakanjan|tomo {{luka|nimi pi toki ante = Malacañang|nimi pi toki pona = Malakanjan}}]] tawa jan ale. tenpo sike 1965 la jan {{luka|nimi pi toki ante = Ferdinand Marcos|nimi pi toki pona = Pesinan Mako}} li kama [[jan lawa]] Pilipina.
| | |- |
| | | |insa Luson |
| === '''tenpo pi lawa Mako''' ===
| | |wan ma III |
| tenpo sike 4 pi nanpa 1 la {{luka|nimi pi toki ante = GDP|nimi pi toki pona = mani pi ijo esun}} Pilipina li suli pi nanpa 1 lon [[ma Asija]]. mani la ma Pilipina li kama suli. tenpo pi pini pi tenpo sike 4 la ijo li kama ike. ona en jan olin ona li ike e wawa e mani. ma Pilipina li lon anpa {{luka|nimi pi toki ante = martial law|nimi pi toki pona = nasin lawa utala}}. tenpo sike 1986 la jan Mako li kama jan lawa kin. taso ni li {{luka|nimi pi toki ante = false|nimi pi toki pona = lon ala}}. {{luka|nimi pi toki ante = revolution|nimi pi toki pona = kulupu pi wile pi ante lawa}} li tawa e jan Mako e {{luka|nimi pi toki ante = follower|nimi pi toki pona = jan poka}} ona tawa [[ma Awawi]] li kama lawa e jan {{luka|nimi pi toki ante = Corazon Aquino|nimi pi toki pona = Kolason Akino}}.
| | |- |
| | | |wan ma Kalapalison |
| === '''tenpo pi lawa Pilipina sin''' ===
| | |wan ma IV-A |
| ni mute li ike tawa kama suli Pilipina:''''' ma Pilipina li {{luka|nimi pi toki ante = need|nimi pi toki pona = wile}} {{luka|nimi pi toki ante = debt|nimi pi toki pona = pana e mani mute}}. wawa ike li mute. jan mute li {{luka|nimi pi toki ante = communism|nimi pi toki pona = nasin pi sona lawa e sama pali}}. jan {{luka|nimi pi toki ante = Moro|nimi pi toki pona = Molo}} li utala. nena suli {{luka|nimi pi toki ante = Pinatubo|nimi pi toki pona = Pinatupo}} li pana e ko seli.'''''
| | |- |
| | | |wan ma Mimalopa |
| tenpo sike 2016 la jan {{luka|nimi pi toki ante = Rodrigo Duterte|nimi pi toki pona = Loliko Tutete}} li kama jan lawa. tenpo pini la ona li jan lawa pi ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Davao|nimi pi toki pona = Tapaju}}. ona li jan lawa Pilipina open pi nanpa wan tan [[ma Mintanaju|ma {{luka|nimi pi toki ante = Mindanao|nimi pi toki pona = Mintanaju}}]]. ona li wawa e {{luka|nimi pi toki ante = relation|nimi pi toki pona = linja}} tawa [[ma Sonko]] en [[ma Losi]]. ona li open e kulupu {{luka|nimi pi toki ante = against|nimi pi toki pona = utala tawa}} [[ilo nasa]]. {{luka|nimi pi toki ante = terrorist group|nimi pi toki pona = kulupu pakala}} {{luka|nimi pi toki ante = Maute|nimi pi toki pona = Majute}} li utala lon ma tomo {{luka|nimi pi toki ante = Marawi|nimi pi toki pona = Malawi}}. taso utala ni li pini lon tenpo suno 23/8/2020.{{lili}}
| | |wan ma IV-E |
| {{toki ante| | | |- style="border:1px solid darkgray;border-style: none none solid none;" |
| [[wikipedia:af:Filippyne|af]] - | | |wan ma Pikula |
| | |wan ma V |
| | |- |
| | | rowspan="3" style="vertical-align:right;border:1px solid darkgray;background: #dfdff0;" |ma Pisaja |
| | |suno pini Pisaja |
| | |wan ma VI |
| | |- |
| | |insa Pisaja |
| | |wan ma VII |
| | |- style="border:1px solid darkgray;border-style: none none solid none;" |
| | |suno open Pisaja |
| | |wan ma VIII |
| | |- |
| | | rowspan="6" style="vertical-align:right;border:1px solid darkgray;background: #f0f0df;" |ma Mintana |
| | |ma nena Senpanka |
| | |wan ma IX |
| | |- |
| | |lete Mintana |
| | |wan ma X |
| | |- |
| | |wan ma Tapa |
| | |wan ma XI |
| | |- |
| | |wan ma Sokosasen |
| | |wan ma XII |
| | |- |
| | |wan ma Kalaka |
| | |wan ma XIII |
| | |- |
| | |wan ma Pansamolo |
| | |wan ma lawa Pansamolo pi Mintanaju SIlami |
| | |} |
| | {{ma Asija}} |
| | {{toki ante|[[wikipedia:af:Filippyne|af]] - |
| | [[wikipedia:ceb:Pilipinas|ceb]] - |
| [[wikipedia:da:Filippinerne|da]] - | | [[wikipedia:da:Filippinerne|da]] - |
| [[wikipedia:de:Philippinen|de]] - | | [[wikipedia:de:Philippinen|de]] - |
linja nanpa 81: |
linja nanpa 136: |
| [[wikipedia:tl:Pilipinas|tl]] - | | [[wikipedia:tl:Pilipinas|tl]] - |
| [[wikipedia:zh-cn:菲律宾|zh-cn]] - | | [[wikipedia:zh-cn:菲律宾|zh-cn]] - |
| [[wikipedia:zh-tw:菲律賓|zh-tw]] | | [[wikipedia:zh-tw:菲律賓|zh-tw]]}} |
| }} | | |
| [[Category:ma Asija]] | | |
| [[Category:ma]] | | [[kulupu:ma Asija]] |
| [[Category:ma lon telo]] | | [[kulupu:kulupu ma lon telo]] |
| | [[kulupu:ma Pilipina]] |