lipu "ma Pilipina" la tenpo tu la ante li ni

1,504 bytes removed en  2023-05-22
l
mi ante e kalama nimi
l (mi ante e kalama nimi)
 
(48 intermediate revisions by 16 users not shown)
linja nanpa 1: linja nanpa 1:
{{ma taso|ma = ma Pilipina|ma2 = Pilipinas|len = len Pilipina.svg|kalama musi lawa = Lupang Hinirang [[File:Lupang Hinirang instrumental.ogg]]|ma tomo lawa = [[ma tomo Manila]]|toki lawa = [[toki Pilipina]]<br>[[toki Inli]]|mani = [[mani Peso]]|sitelen = sitelen Pilipina.svg|sitelen ma = ma Pilipina.svg|nimi1=Pilipina|toki pi wan ma='''''toki 19''''' <div class="mw-customtoggle-myTable wikia-menu-button" style="display:inline-block;"><small>[o open/weka]</small></div><div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-myTable">[[toki Akan]]<br>[[toki Iloko]]<br>[[toki Ipana]]<br>[[toki Ipatan]]<br>[[toki Jakan]]<br>[[toki Kalaja]]<br>[[toki Makintanaju]]<br>[[toki Malanaju]]<br>[[toki Pankasinan]]<br>[[toki Panpanko]]<br>[[toki Pikula]]<br>[[toki Sanpali]]<br>[[toki Sepu]]<br>[[toki Suku]]<br>[[toki Sulikaju]]<br>[[toki Takalo]]<br>[[toki Tapakano]]<br>[[toki Walaje]]<br></div>|kulupu nimi lawa=Maka-Diyos, Maka-tao, Makakalikasan at Makabansa|kulupu nimi lawa pi toki pona=tawa [[jan sewi]] en [[jan]] en [[nasin]] en [[ma]]|ma3=The Philippines|nimi2=Inli|jan=jan Pisaja (<span style="color:#006CB0;">33.7%</span>)<br>jan Takalo (<span style="color:#006CB0;">24.4%</span>)<br>jan Iloko (<span style="color:#006CB0;">8.4%</span>)<br>jan Pikula (<span style="color:#006CB0;">6.8%</span>)<br>jan ante (<span style="color:#006CB0;">26.2%%</span>)}}'''ma Pilipina''' li [[ma]] lon [[ma Asija]]. '''ma Pilipina''' li insa e [[ma lon telo]] 7,641. kulupu pi ma Pilipina li ma {{luka|Luzon|Luson}} li ma {{luka|Visayas|Pisaja}} li ma {{luka|Mindanao|Mintanaju}}. mute jan pi nanpa wan lon ma Pilipina li [[ma tomo Keson]].
{{poki sona ma
|nimi ma= ma Pilipina
|nimi mama= Pilipinas
|ma= ma Asija
|len ma=[[sitelen:Flag of the Philippines.svg|border|130px]]
|sitelen lawa=[[File:Coat_of_arms_of_the_Philippines.svg|101x85px]]
|toki lawa=[[toki Pilipina]], [[toki Inli]]
|toki ante=[[toki Akan]], [[toki Iloko]], [[toki Ipana]], [[toki Ipatan]], [[toki Jakan]], [[toki Kalaja]], [[toki Kamajo]], [[toki Makintanaju]], [[toki Malanaju]], [[toki Pankasinan]], [[toki Panpanko]], [[toki Pikula]], [[toki Sanpali]], [[toki Sinupuwanon]], [[toki Suku]], [[toki Takalo]], [[toki Tapawenjo]]
|nasin lawa=
|ISO 3166=PH
|mani=mani Peso
|ma tomo lawa=[[ma tomo Manila]]
|kalama musi ma= Lupang Hinirang <br> [[File:Lupang Hinirang instrumental.ogg]]
|sitelen ma=[[File:PHL_orthographic.svg|200px]]
|toki anpa pi sitelen ma=
|ma suli=|mute jan la ma tomo suli=}}{{wile pali}}


[[toki lawa]] pi ma Pilipina li [[toki Pilipina]] li [[toki Inli]]. taso ona li poka e toki ante mute. toki Pilipina luka tu wan lawa li toki {{luka|Tagalog|Takalo}} li toki {{luka|Cebuano|Sepu}} li toki {{luka|Ilocano|Iloko}} li toki {{luka|Ilonggo|Ilonko}} li toki {{luka|Bicolano|Pikula}} li toki {{luka|Waray|Walaje}} li toki {{luka|Pampango|Panpanko}} li toki {{luka|Pangasinense|Pankasinan}}.
'''ma Pilipina''' li [[ma]] lon [[ma Asija]]. '''ma Pilipina''' li jo e [[ma lon telo]] 7,641. kulupu pi ma Pilipina li ma Luson <!--Luzon--> li ma Pisaja <!--Visayas--> li ma Mintanaju <!--Mindanao-->. mute jan pi nanpa wan lon ma Pilipina li [[ma tomo Keson]].


toki Pilipina la nimi ona li ''Pilipinas''. toki Inli la nimi ona li ''Philippines''. mani Pilipina li mani ''Peso''. ma Pilipina li poka e [[telo suli]]. ma Pilipina li seli. [[ma tomo lawa]] pi ma Pilipina li [[ma tomo Manila]]. tenpo pini la [[ma Mewika]] en [[ma Epanja]] li lawa e ma Pilipina.
[[toki lawa]] pi ma Pilipina li [[toki Pilipina]] <!--Filipino--> li [[toki Inli]]. taso ona li poka e toki ante mute. toki Pilipina luka tu wan lawa  li toki Iloko <!--Ilocano--> li toki Ilonko <!--Ilonggo--> li toki Pankasinan <!--Pangasinense--> li toki Panpanko <!--Kapampangan--> li toki Pikula <!--Bicolano--> li [[toki Sinupuwanon]] <!--Cebuano--> li [[toki Takalo]] <!--Tagalog--> li toki Walaje <!--Waray-->. toki lili ante mute li lon kin.


== '''tenpo pini pi ma Pilipina''' ==
toki Pilipina la nimi ona li ''Pilipinas''. toki Inli la nimi ona li ''Philippines''. mani Pilipina li mani ''Peso''. ma Pilipina li poka e [[telo suli]]. ma Pilipina li seli. [[ma tomo lawa]] pi ma Pilipina li [[ma tomo Manila]]. tenpo pini la [[ma Epanja]] en [[ma Mewika]] li lawa e ma Pilipina.
[[File:sitelen pi supa kiwen Lakuna.jpg|thumb|172x172px|sitelen pi supa kiwen {{luka|Laguna|Lakuna}} li sitelen pi tenpo suli nanpa wan lon ma Pilipina.]]
tenpo open la jan {{luka|Negrito|Nekito}} li kama lon ma Pilipina. jan {{luka|Austronesia|Asonesija}} li kama kin tan [[ma Tawan]]. ona mute li pali e [[kulupu jan]] mute. toki Pilipina la ni li '''"''barangay"'''''. jan [[ma Sonko|Sonko]] en jan [[ma Palata|Palata]] en jan [[Alapi]] li tawa ma ni. ma ni li kama '''ma esun suli'''.


=== '''tenpo pi lawa [[ma Epanja|Epanja]]''' ===
== tenpo pini pi ma Pilipina ==
[[sitelen:Extract from Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna.jpg|link=link=Special:FilePath/sitelen_pi_supa_kiwen_Lakuna.jpg|alt=|thumb|sitelen pi supa kiwen Lakuna Lakuna li sitelen pi tenpo suli nanpa wan lon ma Pilipina.]]
tenpo open la jan Nekito <!--Negrito--> li kama lon ma Pilipina. jan Asonesija <!--Austronesia--> li kama kin tan [[ma Tawan]]. ona mute li pali e [[kulupu jan]] mute. toki Pilipina la ni li '''"''barangay"'''''. jan [[ma Sonko|Sonko]] en jan [[ma Palata|Palata]] en jan [[Alapi]] li tawa ma ni. ma ni li kama '''ma esun suli'''.


tenpo sike 1521 la jan {{luka|Punaju Makajasi|Ferdinand Magellan}} li kama li pana e ma Pilipina tawa [[ma Epanja]] li moli lon utala {{luka|Mactan|Matan}}. tenpo sike 1565 la jan {{luka|Miguel Legazpi|Mike Lekapi}} li kama e lawa [[ma Epanja|Epanja]]
=== tenpo pi lawa [[ma Epanja|Epanja]]===


ma Pilipina li lon anpa ma {{luka|New Spain|Nuwapanja}} li kama ma esun suli pi {{luka|west|lon suno weka}}. tomo tawa telo {{luka|Galleon|Kalejon}} Manila li pali. tenpo lon insa tenpo sike 1565-1815 la tenpo sike ale la ni li tawa ma tomo {{luka|Acapulco|Akapuko}} li tawa [[ma tomo Manila]].  
tenpo sike 1521 la jan Punaju Makajasi <!--Ferdinand Magellan--> li kama li pana e ma Pilipina tawa [[ma Epanja]] li moli lon utala Matan <!--Mactan-->. tenpo sike 1565 la jan Mike Lekapi <!--Miguel Legazpi--> li kama e lawa pi ma Epanja.


[[ma Epanja]] li pini e utala mute. utala tawa [[ma Netelan]] en utala tawa [[nasin sewi Silami|jan pi nasin sewi Silami]] li {{luka|decrease|lili}} mute e mani. [[ma Piten]] li lawa e ma tomo Manila lon insa tenpo sike 1762-1764 tan ni: [[ma Epanja|''ma Epanja'']]'' li {{luka|allied|linja pona}} e [[ma Kanse]].'' taso [[ma Epanja]] li lawa sin e ma Pilipina kin tan [https://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_of_Paris_(1763) lipu pi pilin sama].  
ma Pilipina li lon anpa ma Nowepanja <!--New Spain|Nuwapanja-->.


[[ma Mesiko]] li weka e lawa [[ma Epanja|Epanja]] la ma Pilipina li kama lon anpa ma tomo {{luka|Madrid|Mateli}}. ni li kama e ni: '''''jan lawa li ike e wawa'''''. [[ma Epanja]] li ken ala mama e ma Pilipina lon insa tenpo sike 1850''.''
[[ma Mesiko]] li weka e lawa pi [[ma Epanja]] la ma Pilipina li kama lon anpa [[ma tomo Mateli]]. jan lawa Epanja li kama ike e wawa ona. ma Epanja li ken ala mama e ma Pilipina lon insa tenpo sike 1850.


{{luka|3 priests|jan 3 pi pali sewi}} li moli tan ni: ''jan lawa li pilin sona e ni: ona mute li open e utala.'' {{luka|FIlipino nationalism|pilin wawa Pilipina}} li kama. jan {{luka|José Rizal|Ose Lisala}} li sitelen e ni: ''jan lawa li ike e wawa.'' taso [[ma Epanja]] li '''moli e jan Lisala'''. jan {{luka|Antesa Ponipasijo|Andrés Bonifacio}} li open e '''kulupu utala pi {{luka|secret|sona pimeja}}'''. '''nimi ni li Katipunan'''. kulupu ni li open e '''utala pi lawa Pilipina'''. [[tenpo suno]] 12 pi [[tenpo mun]] 6/1898 la ma Pilipina li weka e lawa Epanja lon [[ma tomo Kapite]]. tenpo sike 1898 la utala pi [[ma Epanja]] en [[ma Mewika]] li kama.   
jan mute pi pali sewi li moli. pilin wawa Pilipina li kama. jan Ose Lisala <!--José Rizal--> li sitelen e ni: ''jan lawa li ike e wawa.'' taso [[ma Epanja]] li '''moli e jan Lisala'''. jan Antesa Ponipasijo <!--Andrés Bonifacio--> li open e '''kulupu utala pi sona pimeja'''. '''nimi ni li Katipunan'''. kulupu ni li open e '''utala pi lawa Pilipina'''. [[tenpo suno]] 12 pi [[tenpo mun]] 6/1898 la ma Pilipina li weka e lawa Epanja lon [[ma tomo Kapite]]. tenpo sike 1898 la utala pi [[ma Epanja]] en [[ma Mewika]] li kama.   


=== '''tenpo pi lawa [[ma Mewika|Mewika]]''' ===
=== tenpo pi lawa [[ma Mewika|Mewika]]===
[[ma Epanja]] li pana e ma Pilipina tawa [[ma Mewika]]. ma Pilipina en [[ma Mewika]] li utala. [[ma Mewika]] li moli e [[jan Pilipina]] mute. ma {{luka|Sulu|Suku}} li utala e [[ma Mewika]]. taso [[ma Mewika]] li kama lawa e ma {{luka|Sulu|Suku}}. [[ma Mewika]] li {{luka|corrupt|wawa ike}} e ma Pilipina la [[ma Mewika]] li pali e {{luka|propaganda|toki nasa pi ante sona}}.
[[ma Epanja]] li pana e ma Pilipina tawa [[ma Mewika]]. ma Pilipina en [[ma Mewika]] li utala. [[ma Mewika]] li moli e [[jan Pilipina]] mute. ma Sulu li utala e [[ma Mewika]]. taso [[ma Mewika]] li kama lawa e ma Sulu. [[ma Mewika]] li wawa ike e ma Pilipina la [[ma Mewika]] li pali e toki nasa pi ante sona.


[[ma Mewika]] li pana e lawa lili tawa ma Pilipina. jan {{luka|Quezon|Keson}} li kama jan lawa li ken e {{luka|national language|toki lawa}}. [[meli|meli]] li {{luka|suffrage|ken anu e jan lawa kama}}.
[[ma Mewika]] li pana e lawa lili tawa ma Pilipina. jan Quezon <!--Keson--> li kama jan lawa li ken e toki lawa. [[meli]] li ken pana e wile pi jan lawa kama}}.


=== '''[[utala suli pi nanpa tu]]''' ===
===[[utala suli pi nanpa tu]]===
[[ma Nijon]] li lawa e ma Pilipina. kulupu utala {{luka|Hukbalahap|Upalapa}} li utala e lawa Nijon. [[ma Nijon]] li pali e ike utala mute. tu ni li {{luka|Manila massacre|moli mute Manila}} li {{luka|Bataan Death March|tawa noka moli Patan}}. wawa utala Mewika li weka e lawa Nijon.
[[ma Nijon]] li lawa e ma Pilipina. kulupu utala Upalapa <!--Hukbalahap--> li utala e lawa Nijon. [[ma Nijon]] li pali e ike utala mute. ni tu li moli suli pi [[ma tomo Manila|ma Manila]] li tawa noka moli Patan <!--Bataan Death March-->. wawa utala Mewika li weka e lawa Nijon.


=== '''tenpo pi lawa Pilipina''' ===
=== tenpo pi lawa Pilipina ===
jan {{luka|Ramon Magsaysay|Wamon Masasaje}} li pini e utala Upalapa li open e tomo {{luka|Malacañang|Malakanjan}} tawa jan ale. tenpo sike 1965 la jan {{luka|Ferdinand Marcos|Pesinan Mako}} li kama [[jan lawa]] Pilipina.
jan Wamon Masasaje <!--Ramon Magsaysay--> li pini e utala Upalapa li open e tomo Malakanjan <!--Malacañang--> tawa jan ale. tenpo sike 1965 la jan Pesinan Mako <!--Ferdinand Marcos--> li kama [[jan lawa]] pi ma Pilipina.


=== '''tenpo pi lawa Mako''' ===
=== tenpo pi lawa Mako ===
tenpo sike 4 pi nanpa 1 la {{luka|GDP|mani pi ijo esun}} Pilipina li suli pi nanpa 1 lon [[ma Asija]]. mani la ma Pilipina li kama suli. tenpo pi pini pi tenpo sike 4 la ijo li kama ike. jan Mako en jan olin ona li ike e wawa e mani. ma Pilipina li lon anpa pi {{luka|martial law|nasin lawa utala}}. tenpo sike 1986 la jan Mako li kama jan lawa kin. taso ni li {{luka|false|lon ala}}. {{luka|revolution|kulupu pi wile ante}} li tawa e jan Mako e {{luka|follower|jan poka}} ona tawa [[ma Awawi]] li kama e ni: ''jan {{luka|Corazon Aquino|Kolason Akino}} li lawa.''
tenpo sike 4 pi nanpa 1 la mani pi ijo esun <!--GDP--> Pilipina li suli pi nanpa 1 lon [[ma Asija]]. mani la ma Pilipina li kama suli. tenpo pi pini pi tenpo sike 4 la ijo li kama ike. jan Mako en jan olin ona li ike e wawa e mani. ma Pilipina li lon anpa pi nasin lawa utala. tenpo sike 1986 la jan Mako li kama jan lawa kin. taso ni li lon ala. kulupu pi wile ante li tawa e jan Mako e jan poka ona tawa [[ma Awawi]] li kama e ni: ''jan Kolason kino<!--Corazon Aquino--> li lawa.''


=== '''tenpo pi lawa Pilipina sin''' ===
=== tenpo pi lawa Pilipina sin ===
ni mute li ike tawa kama suli Pilipina:''''' ma Pilipina li {{luka|need|wile}} {{luka|debt|pana e mani mute}}. wawa ike li mute. jan mute li {{luka|communism|nasin pi sona lawa e sama pali}}. jan {{luka|Moro|Molo}} li utala. nena suli {{luka|Pinatubo|Pinatupo}} li pana e ko seli.'''''
ni mute li ike tawa kama suli Pilipina:''''' ma Pilipina li wile pana e mani mute. wawa ike li mute. jan mute li lon [[nasin pi pali kulupu]]. jan Molo <!--Moro--> li utala. nena suli Pinatupo <!--Pinatubo--> li pana e ko seli.'''''


tenpo sike 2016 la jan {{luka|Rodrigo Duterte|Loliko Tutete}} li kama jan lawa. tenpo pini la ona li jan lawa pi ma tomo {{luka|Davao|Tapaju}}. ona li wawa e {{luka|relation|linja}} tawa [[ma Sonko]] en [[ma Losi]]. ona li open e kulupu {{luka|against|utala tawa}} [[ilo nasa]]. {{luka|terrorist group|kulupu pakala}} {{luka|Maute|Majute}} li utala lon ma tomo {{luka|Marawi|Malawi}}. taso utala ni li pini lon tenpo suno 23/8/2020.
tenpo sike 2016 la jan Loliko Tutete <!--Rodrigo Duterte--> li kama jan lawa. tenpo pini la ona li jan lawa pi ma tomo Tapaju <!--Davao-->. ona li wawa e linja tawa [[ma Sonko]] en [[ma Losi]]. ona li open e kulupu utala tawa [[ilo nasa]]. kulupu pakala Majute <!--Maute--> li utala lon ma tomo Malawi <!--Marawi-->. taso utala ni li pini lon tenpo suno 23/8/2020.


== '''ma''' ==
== ma ==
{| cellpadding=4 cellspacing=0 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
{| cellpadding=4 cellspacing=0 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
|- style="vertical-align:bottom;border:1px solid darkgray;"
|- style="vertical-align:bottom;border:1px solid darkgray;background: #efefef;"
|style="border:1px solid darkgray;border-style: none solid none none;" kulupu ma
|style="border:1px solid darkgray;border-style: none solid none none;"| kulupu ma
|style="border:1px solid darkgray;border-style: none solid none none;" wan ma
|style="border:1px solid darkgray;border-style: none solid none none;"| wan ma
|style="border:1px solid darkgray;border-style: none solid none none;" nimi lawa
|style="border:1px solid darkgray;border-style: none solid none none;"| nimi lawa
|-
|-
| rowspan="8" style="vertical-align:right;border:1px solid darkgray;" |ma Luson
| rowspan="8" style="vertical-align:right;border:1px solid darkgray;background: #dff0df;" |ma Luson
| colspan="2" |wan ma lawa
| colspan="2" |wan ma lawa
|-
|-
linja nanpa 70: linja nanpa 85:
|wan ma V
|wan ma V
|-
|-
| rowspan="3" style="vertical-align:right;border:1px solid darkgray;" |ma Pisaja
| rowspan="3" style="vertical-align:right;border:1px solid darkgray;background: #dfdff0;" |ma Pisaja
|suno pini Pisaja
|suno pini Pisaja
|wan ma VI
|wan ma VI
linja nanpa 80: linja nanpa 95:
|wan ma VIII
|wan ma VIII
|-
|-
| rowspan="6" style="vertical-align:right;border:1px solid darkgray;" |ma Mintanaju
| rowspan="6" style="vertical-align:right;border:1px solid darkgray;background: #f0f0df;" |ma Mintana
|ma nena Senpanka
|ma nena Senpanka
|wan ma IX
|wan ma IX
|-
|-
|lete Mintanaju
|lete Mintana
|wan ma X
|wan ma X
|-
|-
|wan ma Tapaju
|wan ma Tapa
|wan ma XI
|wan ma XI
|-
|-
linja nanpa 99: linja nanpa 114:
|wan ma lawa Pansamolo pi Mintanaju SIlami
|wan ma lawa Pansamolo pi Mintanaju SIlami
|}
|}
{{toki ante|
{{ma Asija}}
[[wikipedia:af:Filippyne|af]] -
{{toki ante|[[wikipedia:af:Filippyne|af]] -
[[wikipedia:ceb:Pilipinas|ceb]] -
[[wikipedia:da:Filippinerne|da]] -
[[wikipedia:da:Filippinerne|da]] -
[[wikipedia:de:Philippinen|de]] -
[[wikipedia:de:Philippinen|de]] -
linja nanpa 120: linja nanpa 136:
[[wikipedia:tl:Pilipinas|tl]] -
[[wikipedia:tl:Pilipinas|tl]] -
[[wikipedia:zh-cn:&#33778;&#24459;&#23486;|zh-cn]] -
[[wikipedia:zh-cn:&#33778;&#24459;&#23486;|zh-cn]] -
[[wikipedia:zh-tw:&#33778;&#24459;&#36051;|zh-tw]]
[[wikipedia:zh-tw:&#33778;&#24459;&#36051;|zh-tw]]}}
}}
 
[[Category:ma Asija]]
 
[[Category:ma]]
[[kulupu:ma Asija]]
[[Category:ma lon telo]]
[[kulupu:kulupu ma lon telo]]
[[kulupu:ma Pilipina]]
39

edits