lipu "tawa anpa" la tenpo tu la ante li ni
(→nasin) |
No edit summary |
||
| linja nanpa 3: | linja nanpa 3: | ||
ma la, ijo ali li tawa anpa. ni li tan ni: [[suli]] ale li wile tawa [[suli]] ale. | ma la, ijo ali li tawa anpa. ni li tan ni: [[suli]] ale li wile tawa [[suli]] ale. | ||
ijo li tawa anpa la, ona li pilin ala e [[ | ijo li tawa anpa la, ona li pilin ala e [[wile tawa]]. | ||
<gallery> | <gallery> | ||
ijo:Falling apple crop.jpg|thumb|kili li tawa anpa. | ijo:Falling apple crop.jpg|thumb|kili li tawa anpa. | ||
ijo:720th_STG.jpg|jan utala li tawa anpa. | ijo:720th_STG.jpg|jan utala li tawa anpa. | ||
</gallery> | |||
==toki pi jan Kalilejo Kalili== | |||
[[jan Alitotele]] la, ijo pi suli mute li tawa anpa mute. ijo pi suli lili li tawa anpa lili. | |||
[[jan Kalilejo Kalili]] li kama sona e ni: ijo ale li tawa anpa lon tenpo sama. | |||
ijo pi suli mute li [[wile tawa]] mute. taso, ijo pi suli mute li [[wile awen]] mute kin. nasin tu ni li weka. | |||
<gallery> | |||
ijo:Pisa experiment.png|jan Kalilejo li pana e sike tu tan [[tomo nasa pi ma tomo Pisa]]. sike wan li suli mute. sike ante li suli lili. taso, sike tu li tawa anpa lon tenpo sama. | |||
ijo:Apollo 15 feather and hammer drop.ogv|ijo li ken tawa anpa lon mun. | ijo:Apollo 15 feather and hammer drop.ogv|ijo li ken tawa anpa lon mun. | ||
</gallery> | </gallery> | ||
| linja nanpa 18: | linja nanpa 28: | ||
[[jan Isa Nuton]] li toki e nasin pi tawa anpa. jan Isa Nuton li kama sona e ni: tawa mun en tawa anpa pi ijo li nasin sama. | [[jan Isa Nuton]] li toki e nasin pi tawa anpa. jan Isa Nuton li kama sona e ni: tawa mun en tawa anpa pi ijo li nasin sama. | ||
toki pi jan Isa Nuton la, tawa anpa li {{nimi ijo|[[ | toki pi jan Isa Nuton la, tawa anpa li {{nimi ijo|[[wile tawa]]|force}}. suli ale li wile tawa suli ale ante. suli li suli mute la, wawa ni li suli. ni la, ijo li tawa [[ma]]. taso, ijo li tawa mute la, ijo li tawa lon sike pi ijo pi suli mute. [[ma]] li tawa lon sike [[suno]]. [[mun Luna]] li tawa lon sike ma. | ||
<gallery> | <gallery> | ||
Newton_Cannon.svg|ilo li weka wawa e sike lon nasin. sike li tawa mute la, ona li tawa lon sike ma. | Newton_Cannon.svg|ilo li weka wawa e sike lon nasin. sike li tawa mute la, ona li tawa lon sike ma. | ||
| linja nanpa 24: | linja nanpa 34: | ||
==toki pi jan Ape Ansan== | ==toki pi jan Ape Ansan== | ||
[[ijo: | [[ijo:spacetime lattice analogy.svg|thumb|ma li ante e {{nimi ijo|len tenpo kon|spacetime}}.]] | ||
jan Isa Nuton la, [[jan Ape Ansan]] li toki e nasin ante pi tawa anpa. toki pi jan Ape Asan la, suli li ante e {{nimi ijo|len tenpo kon|spacetime}}. ijo li lon poka suli la, tenpo li tawa lili. {{nimi ijo|kon|space}} lon poka suli li kama lili. | jan Isa Nuton la, [[jan Ape Ansan]] li toki e nasin ante pi tawa anpa. toki pi jan Ape Asan la, suli li ante e {{nimi ijo|len tenpo kon|spacetime}}. ijo li lon poka suli la, tenpo li tawa lili. {{nimi ijo|kon|space}} lon poka suli li kama lili. ni la, [[nasin]] pi tawa ijo li ante lon poka suli. | ||
===lupa pimeja=== | |||
==lupa pimeja== | |||
{{nimi ijo|lupa pimeja|black hole}} li jo e wawa wile suli. [[suno]] lon poka mute pi lupa pimeja li ken ala weka. suno li ken ala weka la, ona li pimeja lukin. | {{nimi ijo|lupa pimeja|black hole}} li jo e wawa wile suli. [[suno]] lon poka mute pi lupa pimeja li ken ala weka. suno li ken ala weka la, ona li pimeja lukin. | ||
{{nimi ijo|selo pi lupa pimeja|event horizon}} la, jan li ken ala lukin e insa. | {{nimi ijo|selo pi lupa pimeja|event horizon}} la, jan li ken ala lukin e insa. tan weka la, tenpo li pini lon selo pi lupa pimeja. | ||
<gallery> | <gallery> | ||
Revision as of 2021-11-22T18:31:11
kama tawa ala li tawa e ijo la, ona li tawa anpa.
ma la, ijo ali li tawa anpa. ni li tan ni: suli ale li wile tawa suli ale.
ijo li tawa anpa la, ona li pilin ala e wile tawa.
kili li tawa anpa.
jan utala li tawa anpa.
toki pi jan Kalilejo Kalili
jan Alitotele la, ijo pi suli mute li tawa anpa mute. ijo pi suli lili li tawa anpa lili. jan Kalilejo Kalili li kama sona e ni: ijo ale li tawa anpa lon tenpo sama.
ijo pi suli mute li wile tawa mute. taso, ijo pi suli mute li wile awen mute kin. nasin tu ni li weka.
jan Kalilejo li pana e sike tu tan tomo nasa pi ma tomo Pisa. sike wan li suli mute. sike ante li suli lili. taso, sike tu li tawa anpa lon tenpo sama.
ijo li ken tawa anpa lon mun.
toki pi jan Isa Nuton
jan Isa Nuton li toki e nasin pi tawa anpa. jan Isa Nuton li kama sona e ni: tawa mun en tawa anpa pi ijo li nasin sama.
toki pi jan Isa Nuton la, tawa anpa li wile tawa (force). suli ale li wile tawa suli ale ante. suli li suli mute la, wawa ni li suli. ni la, ijo li tawa ma. taso, ijo li tawa mute la, ijo li tawa lon sike pi ijo pi suli mute. ma li tawa lon sike suno. mun Luna li tawa lon sike ma.
ilo li weka wawa e sike lon nasin. sike li tawa mute la, ona li tawa lon sike ma.
toki pi jan Ape Ansan
jan Isa Nuton la, jan Ape Ansan li toki e nasin ante pi tawa anpa. toki pi jan Ape Asan la, suli li ante e len tenpo kon (spacetime). ijo li lon poka suli la, tenpo li tawa lili. kon (space) lon poka suli li kama lili. ni la, nasin pi tawa ijo li ante lon poka suli.
lupa pimeja
lupa pimeja (black hole) li jo e wawa wile suli. suno lon poka mute pi lupa pimeja li ken ala weka. suno li ken ala weka la, ona li pimeja lukin.
selo pi lupa pimeja (event horizon) la, jan li ken ala lukin e insa. tan weka la, tenpo li pini lon selo pi lupa pimeja.
sitelen nanpa wan pi lupa pimeja
sitelen sona pi lupa pimeja
