lipu "telo suli Paka" la tenpo tu la ante li ni
Jump to navigation
Jump to search
(mi pilin e ni: lipu ni li pona) |
(mi lukin pona e lipu ni. ike li awen lon) |
||
| linja nanpa 1: | linja nanpa 1: | ||
[[sitelen:Мыс_Лударь,_17_июня_2013_года.jpg|alt=|thumb|250x250px|sitelen pi telo suli Paka]] | [[sitelen:Мыс_Лударь,_17_июня_2013_года.jpg|alt=|thumb|250x250px|sitelen pi telo suli Paka]] | ||
{{nimi ijo|'''telo suli | {{nimi ijo|'''telo suli Paka'''|Байка́л|toki Lusi||ipa=|2b=Байгал далай|3b=toki Pula (ma Lusi)}} li [[telo suli]] lon [[ma Sipi]] lon [[ma Lusi]]. suli anpa ona li nanpa wan. suli ale ona li nanpa luka tu lon [[ma|ma ali]]<ref>{{tan sona|tan="Large Lakes of the World"|linja=https://www.factmonster.com/world/geography/large-lakes-world|kulupu toki=FactMonster|toki tan=toki Inli}}</ref>. ona li lon [[ma Asija]]. [[ma Iku]] pi ma Lusi en [[ma Pula]] pi ma Lusi li lon poka ona. | ||
== | == sona == | ||
[[sitelen:Baikal.A2001296.0420.250m-NASA.jpg|left|thumb|154x154px|sitelen pi telo suli | [[sitelen:Baikal.A2001296.0420.250m-NASA.jpg|left|thumb|154x154px|sitelen pi telo suli Paka tan sewi]] | ||
linja pi | sina lukin e telo suli ni tan sewi la, ona li sama linja pi suli mute. linja ona li [[suli Mete]] 636 000. poka ona li suli Mete 79 000. mute la suli anpa ona li lon poka pi suli Mete 744. suli mute la suli anpa ona li suli Mete 1 642. suli anpa ni la ona li nanpa wan tawa telo suli ante.<ref name=":0">{{tan sona|tan="Байкал"|linja=https://bigenc.ru/c/baikal-ed3308|jan=jan Шапоренко С. И. en jan Шимараев М. Н.|kulupu toki="Большая российская энциклопедия: научно-образовательный портал"|tenpo=tenpo suno 31, tenpo mun 3, tenpo sike 2023|toki tan=toki Lusi}}</ref> | ||
nasin telo 544 anu | nasin telo 544 anu nasin telo 1 123 li pana e telo tawa sike telo Paka<ref>{{tan sona|tan="Байкал в вопросах и ответах"|linja=https://www.google.ru/books/edition/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_%D0%B2_%D0%B2%D0%BE%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%81%D0%B0%D1%85_%D0%B8_%D0%BE%D1%82/dW0KAQAAIAAJ?hl=ru&gbpv=0&bsq=%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%20%D0%B2%20%D0%B2%D0%BE%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%81%D0%B0%D1%85%20%D0%B8%20%D0%BE%D1%82%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%85|jan=jan Григорий Иванович Галазий|kipisi=56|kulupu toki="Восточно-Сибирское книжное изд-во"|tenpo=tenpo sike 1987|toki tan=toki Lusi}}</ref>. ona li jo e ma 22 lon telo. ma lon telo suli pi ona li {{nimi ijo|[[ma telo Akon]]|Ольхо́н|toki Lusi}}<ref name=":0" />.{{ike|seme}} jan li ken moku e telo pi telo suli Paka. telo pi telo suli Paka li lete li lukin.{{ike|ona li lukin e seme}} ona li kama [[lete#kiwen lete|telo kiwen]] lon [[tenpo lete]]. | ||
jan sona mute li pilin e ni: telo suli | jan sona mute li pilin e ni: telo suli Paka li tan tenpo sike weka 25 000 000―75 000 000. taso jan sona ante li pilin e ni: telo suli Paka li tan tenpo sike weka 110 000―78 000<ref>{{tan sona|tan="Возраст Байкала"|linja=https://cyberleninka.ru/article/n/vozrast-baykala-1|jan=jan Лопатин Д. В. en jan Томилов Б. В.|kulupu toki="Вестник СПбГУ. Науки о Земле"|tenpo=tenpo sike 2004|toki tan=toki Lusi}}</ref>. | ||
[[kasi]] 1 100 li lon telo pi telo suli Paka. [[soweli]] 2 595 li lon telo ona. [[kala]] 61 li lon telo ona<ref name=":0" />.{{ike|nanpa ni li pana ala e sona pona}} | |||
== ma en awen == | == ma en awen == | ||
[[sitelen:Bajkalsjöns strand 2006. Skräp på stranden.jpg|thumb|225x225px|[[jaki]] jan li lon ma lon poka pi telo suli | [[sitelen:Bajkalsjöns strand 2006. Skräp på stranden.jpg|thumb|225x225px|[[jaki]] jan li lon ma lon poka pi telo suli Paka]] | ||
[[sitelen:Baikal-seal 4747-pho.jpg|left|thumb|216x216px|soweli kala pi telo suli | [[sitelen:Baikal-seal 4747-pho.jpg|left|thumb|216x216px|soweli kala pi telo suli Paka]] | ||
{{nimi ijo|[[ma tomo Sewelopaka]]|Северобайка́льск|toki Lusi}} en {{nimi ijo|[[ma tomo Sutana]]|Слюдя́нка|toki Lusi}} en {{nimi ijo|[[ma tomo Paka]]|Байка́льск|toki Lusi}} en ma tomo ante mute li lon poka pi telo suli Paka. | |||
tenpo pini la, ma tomo en tomo pali en ante li ike tawa telo suli | tenpo pini la, ma tomo en tomo pali en ante li ike tawa telo suli Paka<ref name=":0" />. tenpo sike nanpa 1996 la, [[kulupu UNESCO]] li awen e ona<ref>{{tan sona|tan="Lake Baikal"|linja=https://whc.unesco.org/en/list/754|kulupu toki=whc.unesco.org|toki tan=toki Inli}}</ref>. tenpo sike nanpa 1999 la, ma Lusi li awen e ona<ref name=":0" />. taso ike li lon telo ona lon tenpo ni. soweli li kama moli tan ni<ref>{{tan sona|tan="Экологическая ситуация на Байкале – как сохранить жемчужину Сибири"|linja=https://ria.ru/20220902/baykal-1813922744.html|jan=jan Юлия Чичерина|kulupu toki="РИА Новости"|tenpo=tenpo suno 2, tenpo mun 9, tenpo sike 2022|toki tan=toki Lusi}}</ref>. jan li alasa e soweli kala e kala pi telo suli Paka. ni li ken ala<ref>{{tan sona|tan="Байкал в сетях браконьеров"|linja=https://archive.ph/20120911193226/www.rgo.ru/2010/07/bajkal-v-setyax-brakonerov/|jan=jan Наталья Первова|kulupu toki="Русское географическое общество"|toki tan=toki Lusi}}</ref>. | ||
telo suli | telo suli Paka li pona tawa jan. jan li tawa ona tan ni: jan li wile musi<ref name=":0" />. | ||
== tenpo pini == | == tenpo pini == | ||
tenpo sike weka 12 | tenpo sike weka 12 000 la, jan li lon ma lon poka pi telo suli Paka. ona li sitelen lon kiwen li alasa e kala. tenpo sike weka 4 000 la, ona li pali e ilo kiwen<ref>{{tan sona|tan="Байкал. Истории сибирской старины"|jan=jan Станислав Гольдфарб|kipisi=7—9|kulupu toki="Издательские решения"|tenpo=tenpo sike 2019|toki tan=toki Lusi}}</ref>. [[tenpo sike ali]] nanpa 18{{ike|tenpo sike ali li seme}} la, jan Lusi li kama tawa telo suli Paka. jan sona mute li pali e [[sitelen ma]] ona li sona e ona<ref name=":0" />. | ||
== tan sona == | == tan sona == | ||
Revision as of 2024-04-18T16:11:13
telo suli Paka (toki Lusi: Байка́л, toki Pula (ma Lusi): Байгал далай) li telo suli lon ma Sipi lon ma Lusi. suli anpa ona li nanpa wan. suli ale ona li nanpa luka tu lon ma ali[1]. ona li lon ma Asija. ma Iku pi ma Lusi en ma Pula pi ma Lusi li lon poka ona.
sona
sina lukin e telo suli ni tan sewi la, ona li sama linja pi suli mute. linja ona li suli Mete 636 000. poka ona li suli Mete 79 000. mute la suli anpa ona li lon poka pi suli Mete 744. suli mute la suli anpa ona li suli Mete 1 642. suli anpa ni la ona li nanpa wan tawa telo suli ante.[2]
nasin telo 544 anu nasin telo 1 123 li pana e telo tawa sike telo Paka[3]. ona li jo e ma 22 lon telo. ma lon telo suli pi ona li ma telo Akon (toki Lusi: Ольхо́н)[2].[seme] jan li ken moku e telo pi telo suli Paka. telo pi telo suli Paka li lete li lukin.[ona li lukin e seme] ona li kama telo kiwen lon tenpo lete.
jan sona mute li pilin e ni: telo suli Paka li tan tenpo sike weka 25 000 000―75 000 000. taso jan sona ante li pilin e ni: telo suli Paka li tan tenpo sike weka 110 000―78 000[4].
kasi 1 100 li lon telo pi telo suli Paka. soweli 2 595 li lon telo ona. kala 61 li lon telo ona[2].[nanpa ni li pana ala e sona pona]
ma en awen
jaki jan li lon ma lon poka pi telo suli Paka
ma tomo Sewelopaka (toki Lusi: Северобайка́льск) en ma tomo Sutana (toki Lusi: Слюдя́нка) en ma tomo Paka (toki Lusi: Байка́льск) en ma tomo ante mute li lon poka pi telo suli Paka.
tenpo pini la, ma tomo en tomo pali en ante li ike tawa telo suli Paka[2]. tenpo sike nanpa 1996 la, kulupu UNESCO li awen e ona[5]. tenpo sike nanpa 1999 la, ma Lusi li awen e ona[2]. taso ike li lon telo ona lon tenpo ni. soweli li kama moli tan ni[6]. jan li alasa e soweli kala e kala pi telo suli Paka. ni li ken ala[7].
telo suli Paka li pona tawa jan. jan li tawa ona tan ni: jan li wile musi[2].
tenpo pini
tenpo sike weka 12 000 la, jan li lon ma lon poka pi telo suli Paka. ona li sitelen lon kiwen li alasa e kala. tenpo sike weka 4 000 la, ona li pali e ilo kiwen[8]. tenpo sike ali nanpa 18[tenpo sike ali li seme] la, jan Lusi li kama tawa telo suli Paka. jan sona mute li pali e sitelen ma ona li sona e ona[2].
tan sona
- ↑ ni li tan "Large Lakes of the World" lon FactMonster.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 jan Шапоренко С. И. en jan Шимараев М. Н. li toki e ni lon "Байкал" lon "Большая российская энциклопедия: научно-образовательный портал" lon tenpo tenpo suno 31, tenpo mun 3, tenpo sike 2023.
- ↑ jan Григорий Иванович Галазий li toki e ni lon kipisi nanpa 56 pi "Байкал в вопросах и ответах" lon "Восточно-Сибирское книжное изд-во" lon tenpo tenpo sike 1987.
- ↑ jan Лопатин Д. В. en jan Томилов Б. В. li toki e ni lon "Возраст Байкала" lon "Вестник СПбГУ. Науки о Земле" lon tenpo tenpo sike 2004.
- ↑ ni li tan "Lake Baikal" lon whc.unesco.org.
- ↑ jan Юлия Чичерина li toki e ni lon "Экологическая ситуация на Байкале – как сохранить жемчужину Сибири" lon "РИА Новости" lon tenpo tenpo suno 2, tenpo mun 9, tenpo sike 2022.
- ↑ jan Наталья Первова li toki e ni lon "Байкал в сетях браконьеров" lon "Русское географическое общество".
- ↑ jan Станислав Гольдфарб li toki e ni lon kipisi nanpa 7—9 pi "Байкал. Истории сибирской старины" lon "Издательские решения" lon tenpo tenpo sike 2019.
|
lipu ni li lipu pona. |