lipu "ma Oselija" la tenpo tu la ante li ni

tan lipu Wikipesija
Jump to navigation Jump to search
linja nanpa 18: linja nanpa 18:


== tenpo pini ==
== tenpo pini ==
tenpo sike 65,000 pini la, [[jan nanpa wan pi ma Oselija|jan nanpa wan]] li kama tan [[ma Asija]].<ref>Fagan, Brian M.; Durrani, Nadia (2018). People of the Earth: An Introduction to World Prehistory. Taylor & Francis. pp. 250–253. <nowiki>ISBN 978-1-351-75764-5</nowiki>.</ref><ref>Oppenheimer, Stephen (2013). Out of Eden: The Peopling of the World. Little, Brown Book Group. pp. 111–. <nowiki>ISBN 978-1-78033-753-1</nowiki>.</ref> ona li jo e kulupu mute e toki mute.<ref>Encyclopædia Britannica.</ref>
'''jan nanpa wan pi ma Oselija'''


tenpo sike 1606 la, jan pi [[ma Netelan]] li lukin tawa ma Oselija. ona li sitelen e ma selo mute, li pana e nimi {{nimi ijo|"ma Niju Olan"|Nieuw-Holland|toki Netelan}}. taso, ona li lon ala e tomo.<ref>Davison, Hirst and Macintyre, p. 233</ref>
tenpo sike 65,000 pini la, [[jan nanpa wan pi ma Oselija|jan nanpa wan]] li kama tan [[ma Asija]].<ref>Fagan, Brian M.; Durrani, Nadia (2018). People of the Earth: An Introduction to World Prehistory. Taylor & Francis. pp. 250–253. <nowiki>ISBN 978-1-351-75764-5</nowiki>.</ref><ref>Oppenheimer, Stephen (2013). Out of Eden: The Peopling of the World. Little, Brown Book Group. pp. 111–. <nowiki>ISBN 978-1-78033-753-1</nowiki>.</ref> ona li jo e kulupu mute e toki mute.<ref>Encyclopædia Britannica.</ref> ona li pali ante e ma tawa alasa e soweli e kala kepeken lawa pi seli en sinpin linja pi telo linja. kin la ona li pali e ilo alasa mute. palisa alasa en [[palisa tawa kama]] li ni. mute la jan nanpa wan li pali ala e tomo suli. kin la ona li tawa kepeken kulupu lili. ma ale li jo jan ala tawa jan nanpa wan, pilin ona li ni: mi kama tan ma, ma li mama mi, ma li jo e mi. kin la nasin sike li suli tawa ona. ona la tenpo pini en tenpo ni en tenpo kama li sama.


{{nimi ijo|jan Jemu Ku|James Cook|toki Inli}} pi [[ma Inli]] li sitelen e ma selo mute kin lon tenpo sike 1770. ona li pana e nimi {{nimi ijo|"ma Niju Sato Welu"|New South Wales|toki Inli}} tawa ma selo ni. ona li toki e ni: ma Inli li jo e ma selo ni.<ref>Goucher, Candice; Walton, Linda (2013). World History: Journeys from Past to Present. Routledge. pp. 427–428. <nowiki>ISBN 978-1-135-08829-3</nowiki>.</ref> tenpo sike 1788 la, ma Inli li weka e jan ike e jan pakala tawa ma Niju Sato Welu.<ref>"[http://australia.gov.au/about-australia/australian-story/european-discovery-and-colonisation European discovery and the colonisation of Australia]". Department of the Environment, Water, Heritage and the Arts, Commonwealth of Australia. 11 January 2008. lukin 7 May 2010.</ref>
'''jan kama pi ma Elopa'''


jan ni li utala li moli li lawa e jan pi nanpa wan.<ref>Attwood, Bain; Foster, Stephen Glynn (2003) ''Frontier Conflict: The Australian Experience'' National Museum of Australia <nowiki>ISBN 978-1-876944-11-7</nowiki> p. 89</ref> ona li lanpan e jan lili tan jan pi nanpa wan.<ref>Attwood, Bain (2005). Telling the truth about Aboriginal history. Crows Nest, New South Wales: Allen & Unwin. <nowiki>ISBN 978-1-74114-577-9</nowiki>.</ref> tenpo ni kin la, ni li awen.<ref>"[https://australian.museum/learn/first-nations/stolen-generation/ The Stolen Generation]" The Australian Museum. 22 June 2020. lukin 3 May 2021.</ref>
tenpo sike 1606 la, jan pi [[ma Netelan]] li lukin tawa ma Oselija. ona li sitelen e ma selo mute, li pana e nimi {{nimi ijo|"ma Niju Olan"|Nieuw-Holland|toki Netelan|ma Olan sin|ipa=}}. taso, ona li lon ala e tomo.<ref>Davison, Hirst and Macintyre, p. 233</ref> {{nimi ijo|jan Jemu Ku|James Cook|toki Inli}} pi [[ma Inli]] li sitelen e ma selo mute kin lon tenpo sike 1770. ona li pana e nimi {{nimi ijo|"ma Niju Sato Welu"|New South Wales|toki Inli|ma Kinla sin pi lon ante|ipa=}} tawa ma selo ni. ona li toki e ni: jan ala li lawa e ma ni la ma Inli li jo e ma selo ni.<ref>Goucher, Candice; Walton, Linda (2013). World History: Journeys from Past to Present. Routledge. pp. 427–428. <nowiki>ISBN 978-1-135-08829-3</nowiki>.</ref> tenpo sike 1788 la, ma Inli li weka e jan ike e jan pakala tawa ma Niju Sato Welu.<ref>"[http://australia.gov.au/about-australia/australian-story/european-discovery-and-colonisation European discovery and the colonisation of Australia]". Department of the Environment, Water, Heritage and the Arts, Commonwealth of Australia. 11 January 2008. lukin 7 May 2010.</ref>
 
jan pi ma Inli li utala li moli li lawa e jan pi nanpa wan.<ref>Attwood, Bain; Foster, Stephen Glynn (2003) ''Frontier Conflict: The Australian Experience'' National Museum of Australia <nowiki>ISBN 978-1-876944-11-7</nowiki> p. 89</ref> ona li lanpan e jan lili tan mama pi jan nanpa wan.<ref>Attwood, Bain (2005). Telling the truth about Aboriginal history. Crows Nest, New South Wales: Allen & Unwin. <nowiki>ISBN 978-1-74114-577-9</nowiki>.</ref> tenpo ni la, ni li awen, taso ni li pana kin e pilin ike tawa jan nanpa wan pi tenpo ni. ona li pana e nimi "[[kulupu jan tenpo lanpan]]" tawa jan nanpa wan tan ijo tenpo ni. <ref>"[https://australian.museum/learn/first-nations/stolen-generation/ The Stolen Generation]" The Australian Museum. 22 June 2020. lukin 3 May 2021.</ref>


== ma ==
== ma ==
[[telo suli Insija]] en [[telo suli Pasipi]] li poki e ma Oselija. kin la, [[telo Arafura]] en [[telo Timor]] li lon. selo ma pi [[ma Kinlan]] la, [[telo Coral]] li lon kin.
[[telo suli Insija]] en [[telo suli Pasipi]] li poki e ma Oselija. kin la, [[telo Arafura]] en [[telo Timor]] li lon. selo ma pi [[ma Kinlan]] la, [[telo Coral]] li lon kin.


ma Oselija jo e ma lili pi luka wan e ma ante tu. kin la, ona jo e ma ante pi telo ante. ma lon ma Oselija li ni:
ma Oselija jo e ma kipisi pi luka wan e ma kipisi ante tu wan. kin la, ona jo e ma kipisi ante pi telo ante. ma lon ma Oselija li ni:


'''ma lili'''
'''ma kipisi'''


* [[ma Kinlan]]
* [[ma Kinlan]]
* [[ma Niju Sato Weli]]
* [[ma Niju Sato Weli]]
* [[ma Sato Oselija]]
* [[ma Sato Oselija|ma Satoselija]]
* [[ma Tamenija]]
* [[ma Tamenija]]
* [[ma Wesa Oselija]]
* [[ma Wesa Oselija|ma Wesan Oselija]]
* [[ma Witowija]]
* [[ma Witowija]]


'''ma ante'''
'''ma kipisi lili'''


''lon ma Oselija''
''lon ma Oselija''


* [[ma Nowe Tewi]]
* [[ma Ensi]]
* [[ma Asete]]
* [[ma Asete]]
* [[ma Jewipe]]
* [[ma Jewipe]]
linja nanpa 51: linja nanpa 53:


* [[ma telo Kisema]]
* [[ma telo Kisema]]
* [[ma telo Koko (Kilin)]]
* [[ma telo Koko (Kilin)|ma telo Koko Kilin]]
* [[ma telo Nopoke]]
* [[ma telo Nopoke]]



Revision as of 2022-04-29T15:05:53

ma Oselija

Commonwealth of Australia

Flag of Australia (converted).svg

len ma

Coat of Arms of Australia.svg

sitelen lawa

Australia with AAT (orthographic projection).svg
ma tomo lawa ma tomo Kanpala
toki lawa toki Inli
mani mani Tola pi ma Oselija ($) (AUD)
ISO 3166 AU


Under construction icon-yellow.svg lipu ni li pini ala li wile e pali. sina ken pini e ona.

ma Oselija (toki Inli: Australia) li ma pi ma Osejanija. ona li poki e ma suli lon telo pi ma Osejanija, e ma Tamenija, e ma lili mute lon telo.[1]

tenpo pini

jan nanpa wan pi ma Oselija

tenpo sike 65,000 pini la, jan nanpa wan li kama tan ma Asija.[2][3] ona li jo e kulupu mute e toki mute.[4] ona li pali ante e ma tawa alasa e soweli e kala kepeken lawa pi seli en sinpin linja pi telo linja. kin la ona li pali e ilo alasa mute. palisa alasa en palisa tawa kama li ni. mute la jan nanpa wan li pali ala e tomo suli. kin la ona li tawa kepeken kulupu lili. ma ale li jo jan ala tawa jan nanpa wan, pilin ona li ni: mi kama tan ma, ma li mama mi, ma li jo e mi. kin la nasin sike li suli tawa ona. ona la tenpo pini en tenpo ni en tenpo kama li sama.

jan kama pi ma Elopa

tenpo sike 1606 la, jan pi ma Netelan li lukin tawa ma Oselija. ona li sitelen e ma selo mute, li pana e nimi "ma Niju Olan" (toki Netelan: Nieuw-Holland, "ma Olan sin"). taso, ona li lon ala e tomo.[5] jan Jemu Ku (toki Inli: James Cook) pi ma Inli li sitelen e ma selo mute kin lon tenpo sike 1770. ona li pana e nimi "ma Niju Sato Welu" (toki Inli: New South Wales, "ma Kinla sin pi lon ante") tawa ma selo ni. ona li toki e ni: jan ala li lawa e ma ni la ma Inli li jo e ma selo ni.[6] tenpo sike 1788 la, ma Inli li weka e jan ike e jan pakala tawa ma Niju Sato Welu.[7]

jan pi ma Inli li utala li moli li lawa e jan pi nanpa wan.[8] ona li lanpan e jan lili tan mama pi jan nanpa wan.[9] tenpo ni la, ni li awen, taso ni li pana kin e pilin ike tawa jan nanpa wan pi tenpo ni. ona li pana e nimi "kulupu jan tenpo lanpan" tawa jan nanpa wan tan ijo tenpo ni. [10]

ma

telo suli Insija en telo suli Pasipi li poki e ma Oselija. kin la, telo Arafura en telo Timor li lon. selo ma pi ma Kinlan la, telo Coral li lon kin.

ma Oselija jo e ma kipisi pi luka wan e ma kipisi ante tu wan. kin la, ona jo e ma kipisi ante pi telo ante. ma lon ma Oselija li ni:

ma kipisi

ma kipisi lili

lon ma Oselija

ma telo

jan

...

tan sona

  1. "Constitution of Australia". ComLaw. 9 July 1900. lukin 5 August 2011.
  2. Fagan, Brian M.; Durrani, Nadia (2018). People of the Earth: An Introduction to World Prehistory. Taylor & Francis. pp. 250–253. ISBN 978-1-351-75764-5.
  3. Oppenheimer, Stephen (2013). Out of Eden: The Peopling of the World. Little, Brown Book Group. pp. 111–. ISBN 978-1-78033-753-1.
  4. Encyclopædia Britannica.
  5. Davison, Hirst and Macintyre, p. 233
  6. Goucher, Candice; Walton, Linda (2013). World History: Journeys from Past to Present. Routledge. pp. 427–428. ISBN 978-1-135-08829-3.
  7. "European discovery and the colonisation of Australia". Department of the Environment, Water, Heritage and the Arts, Commonwealth of Australia. 11 January 2008. lukin 7 May 2010.
  8. Attwood, Bain; Foster, Stephen Glynn (2003) Frontier Conflict: The Australian Experience National Museum of Australia ISBN 978-1-876944-11-7 p. 89
  9. Attwood, Bain (2005). Telling the truth about Aboriginal history. Crows Nest, New South Wales: Allen & Unwin. ISBN 978-1-74114-577-9.
  10. "The Stolen Generation" The Australian Museum. 22 June 2020. lukin 3 May 2021.