sina ante e lipu "ma Oselija"

Jump to navigation Jump to search
Warning: You are not logged in. Your IP address will be publicly visible if you make any edits. If you log in or create an account, your edits will be attributed to your username, along with other benefits.

The edit can be undone. Please check the comparison below to verify that this is what you want to do, and then publish the changes below to finish undoing the edit.

Latest revision Your text
linja nanpa 3: linja nanpa 3:
|nimi mama=Commonwealth of Australia
|nimi mama=Commonwealth of Australia
|ma=
|ma=
|len ma=[[sitelen:Flag of Australia (converted).svg|border|130px]]
|len ma=[[ijo:Flag of Australia (converted).svg|border|130px]]
|sitelen lawa=[[sitelen:Coat of Arms of Australia.svg|101x85px]]
|sitelen lawa=[[ijo:Coat of Arms of Australia.svg|101x85px]]
|sitelen ma      = [[sitelen:Australia with AAT (orthographic projection).svg|220px]]
|sitelen ma      = [[ijo:Australia with AAT (orthographic projection).svg|220px]]
|toki lawa=[[toki Inli]]
|toki lawa=[[toki Inli]]
|toki ante=
|toki ante=
linja nanpa 11: linja nanpa 11:
|ISO 3166=AU
|ISO 3166=AU
|mani=mani Tola pi ma Oselija ($) (AUD)
|mani=mani Tola pi ma Oselija ($) (AUD)
|ma tomo lawa=[[ma tomo Kanpela]]
|ma tomo lawa=[[ma tomo Kanpala]]
|nanpa jan=23,401,892 (2016)
|nanpa jan=23,401,892 (2016)
|mute jan la ma tomo suli=[[ma tomo Sini]]|ma suli=ma Osejanija
|mute jan la ma tomo suli=ma tomo Sini|ma suli=ma Osejanija|jan lawa=jan Elisepe tu (jan lawa pi [[ma Juke]])  
|jan lawa=[[jan lawa Sa nanpa tu wan]] (jan lawa mama)  
jan Tawi Kali (jan lawa pi tomo lawa)
jan Tawi Kali (jan lawa pi tomo lawa)
jan Antoni Apani (jan nanpa wan pi tomo lawa)}}
jan Alapo (jan nanpa wan pi tomo lawa)}}
{{pini ala}}
{{pini ala}}
{{nimi ijo|'''ma Oselija'''|Australia|toki Inli}} li ma pi [[ma Osejanija]]. ona li poki e ma suli lon telo pi ma Osejanija, e [[ma Tamenija]], e ma lili mute lon telo.<ref>"[http://www.comlaw.gov.au/Details/C2005Q00193/0332ed71-e2d9-4451-b6d1-33ec4b570e9f Constitution of Australia]". ComLaw. 9 July 1900. lukin 5 August 2011.</ref>
{{nimi ijo|'''ma Oselija'''|Australia|toki Inli}} li ma pi [[ma Osejanija]]. ona li poki e ma suli lon telo pi ma Osejanija, e [[ma Tamenija]], e ma lili mute lon telo.<ref>"[http://www.comlaw.gov.au/Details/C2005Q00193/0332ed71-e2d9-4451-b6d1-33ec4b570e9f Constitution of Australia]". ComLaw. 9 July 1900. lukin 5 August 2011.</ref>
linja nanpa 23: linja nanpa 22:


==== jan nanpa wan pi ma Oselija ====
==== jan nanpa wan pi ma Oselija ====
tenpo sike 65,000 pini la, [[jan nanpa wan pi ma Oselija|jan nanpa wan]] li kama tan [[ma Asija]].<ref>Fagan, Brian M.; Durrani, Nadia (2018). People of the Earth: An Introduction to World Prehistory. Taylor & Francis. pp. 250–253. <nowiki>ISBN 978-1-351-75764-5</nowiki>.</ref><ref>Oppenheimer, Stephen (2013). Out of Eden: The Peopling of the World. Little, Brown Book Group. pp. 111–. <nowiki>ISBN 978-1-78033-753-1</nowiki>.</ref> ona li jo e ma mute e toki mute.<ref>Encyclopædia Britannica.</ref> ona li pali e ilo alasa mute li alasa e soweli e kala e waso e kasi. palisa alasa en palisa tawa kama li ni. jan nanpa wan ni li pali ala e tomo suli. kin la ona li tawa kepeken kulupu lili.  
tenpo sike 65,000 pini la, [[jan nanpa wan pi ma Oselija|jan nanpa wan]] li kama tan [[ma Asija]].<ref>Fagan, Brian M.; Durrani, Nadia (2018). People of the Earth: An Introduction to World Prehistory. Taylor & Francis. pp. 250–253. <nowiki>ISBN 978-1-351-75764-5</nowiki>.</ref><ref>Oppenheimer, Stephen (2013). Out of Eden: The Peopling of the World. Little, Brown Book Group. pp. 111–. <nowiki>ISBN 978-1-78033-753-1</nowiki>.</ref> ona li jo e kulupu mute e toki mute.<ref>Encyclopædia Britannica.</ref> ona li pali ante e ma tawa alasa e soweli e kala kepeken lawa pi seli en sinpin linja pi telo linja. kin la ona li pali e ilo alasa mute. palisa alasa en [[palisa tawa kama]] li ni. mute la jan nanpa wan li pali ala e tomo suli. kin la ona li tawa kepeken kulupu lili. ma ale li jo jan ala tawa jan nanpa wan, pilin ona li ni: mi kama tan ma, ma li mama mi, ma li jo e mi. kin la nasin sike li suli tawa ona. ona la tenpo pini en tenpo ni en tenpo kama li sama.
 
tenpo sike 2500 pini (nanpa li ken mute)<ref>"[https://www.tsra.gov.au/the-torres-strait/general-history General History]" J. Burton, Torres Strait Regional Authority. lukin 22 July 2023</ref> la [[kulupu jan pi ma telo Towe|kulupu jan]] li tawa ma telo Towe tan [[ma Intonesija]]. ma telo ni li lon poka pi [[ma Kinlan]] li ma linja wan lon tenpo pini la jan li ken tawa lon ona. ona li toki tawa jan nanpa wan ante la toki wan ona li jo e nimi mute sama. ona li pali e ilo telo tawa li tawa mute lon telo.  


==== jan kama pi ma Elopa ====
==== jan kama pi ma Elopa ====
tenpo sike nanpa 1606 la, jan pi [[ma Netelan]] li lukin tawa ma Oselija. ona li sitelen e ma selo mute, li pana e nimi {{nimi ijo|"ma Niju Olan"|Nieuw-Holland|toki Netelan|ma Olan sin|ipa=}}. taso, ona li lon ala e tomo.<ref>Davison, Hirst and Macintyre, p. 233</ref> {{nimi ijo|jan Jemu Ku|James Cook|toki Inli}} pi [[ma Inli]] li sitelen e ma selo mute kin lon tenpo sike nanpa 1770. ona li pana e nimi {{nimi ijo|"ma Niju Sato Welu"|New South Wales|toki Inli|ma Kinla sin pi lon ante|ipa=}} tawa ma selo ni. ona li toki e ni: jan ala li lawa e ma ni la ma Inli li jo e ma selo ni.<ref>Goucher, Candice; Walton, Linda (2013). World History: Journeys from Past to Present. Routledge. pp. 427–428. <nowiki>ISBN 978-1-135-08829-3</nowiki>.</ref> tenpo sike nanpa 1788 la, ma Inli li weka e jan ike e jan pakala tawa ma Niju Sato Welu.<ref>"[http://australia.gov.au/about-australia/australian-story/european-discovery-and-colonisation European discovery and the colonisation of Australia]". Department of the Environment, Water, Heritage and the Arts, Commonwealth of Australia. 11 January 2008. lukin 7 May 2010.</ref>
tenpo sike 1606 la, jan pi [[ma Netelan]] li lukin tawa ma Oselija. ona li sitelen e ma selo mute, li pana e nimi {{nimi ijo|"ma Niju Olan"|Nieuw-Holland|toki Netelan|ma Olan sin|ipa=}}. taso, ona li lon ala e tomo.<ref>Davison, Hirst and Macintyre, p. 233</ref> {{nimi ijo|jan Jemu Ku|James Cook|toki Inli}} pi [[ma Inli]] li sitelen e ma selo mute kin lon tenpo sike 1770. ona li pana e nimi {{nimi ijo|"ma Niju Sato Welu"|New South Wales|toki Inli|ma Kinla sin pi lon ante|ipa=}} tawa ma selo ni. ona li toki e ni: jan ala li lawa e ma ni la ma Inli li jo e ma selo ni.<ref>Goucher, Candice; Walton, Linda (2013). World History: Journeys from Past to Present. Routledge. pp. 427–428. <nowiki>ISBN 978-1-135-08829-3</nowiki>.</ref> tenpo sike 1788 la, ma Inli li weka e jan ike e jan pakala tawa ma Niju Sato Welu.<ref>"[http://australia.gov.au/about-australia/australian-story/european-discovery-and-colonisation European discovery and the colonisation of Australia]". Department of the Environment, Water, Heritage and the Arts, Commonwealth of Australia. 11 January 2008. lukin 7 May 2010.</ref>
 
jan pi ma Inli li utala li moli li lawa e jan nanpa wan.<ref>Attwood, Bain; Foster, Stephen Glynn (2003) ''Frontier Conflict: The Australian Experience'' National Museum of Australia <nowiki>ISBN 978-1-876944-11-7</nowiki> p. 89</ref> ona li lanpan e jan lili tan mama pi jan nanpa wan.<ref>Attwood, Bain (2005). Telling the truth about Aboriginal history. Crows Nest, New South Wales: Allen & Unwin. <nowiki>ISBN 978-1-74114-577-9</nowiki>.</ref> tenpo ni la, ni li awen, taso ni li pana kin e pilin ike tawa jan nanpa wan pi tenpo ni. ona li pana e nimi "[[kulupu jan lanpan]]" tawa jan nanpa wan tan ijo tenpo ni.<ref>"[https://australian.museum/learn/first-nations/stolen-generation/ The Stolen Generation]" The Australian Museum. 22 June 2020. lukin 3 May 2021.</ref>
 
tenpo ni la kulupu nanpa wan mute li weka anu lon ala. nasin mute ona en toki ona li lon ala. lon poka telo la ni li lon. ale ni li tan utala jan pi ma Elopa. ona li ante e ma li pali e tomo li tawa weka e jan li toki e ni: sina o toki ala e toki sina lon ma mi. toki mute ni li kama lon li kama wawa lon tenpo ni.<ref>"[https://aiatsis.gov.au/explore/languages-alive Languages Alive]" Australian Institute of Aboriginal and Torres Strait Islander Studies. lukin 22 july 2023</ref><ref>"[https://www.endangeredlanguages.com/#/4/-26.827/148.089/0/100000/0/low/mid/high/dormant/awakening/unknown Endangered Languages Map]" Endangered Languages Project.</ref>
 
==== kiwen mani ====
tenpo sike nanpa 1823 la jan pi [[ma Witowija]] li lukin e kiwen mani jelo lon ma anpa. ni li suli ala tawa ona lon tenpo ni.<ref>The Examiner (1934) "Keep It Quiet!" Anniversary of Gold Discovery: An Unsettling Factor https://trove.nla.gov.au/newspaper/article/51857157</ref> tenpo sike nanpa 1850 tawa tenpo sike nanpa 1860 la kiwen mani mute li kama sona.<ref>"[https://www.visitmelbourne.com/regions/goldfields/see-and-do/art-and-culture/history-and-heritage/gold-rush-history Gold Rush History]" Official Site for Melbourne, Victoria.</ref> tenpo ni la jan li sona e ni: [[ma Kaliponja]] la jan li kama jo e mani mute tan kiwen mani. tan ni la jan li kama lon [[ma Witowija]] li wile e pakala e ma li wile kama jo e mani mute. jan pali pi [[ma Sonko]] li tawa ma Witowija. ona mute li pali tawa ni: jan pi ma Juke li wile e mani tan ona.<ref>"[https://www.nma.gov.au/explore/features/harvest-of-endurance/scroll/chinese-gold-miners Chinese Gold Miners]" National Museum of Australia. lukin 22 July 2023</ref> tenpo ni kin la ma tomo Pentiko li jo e toki mute e nasin mute e jan mute tan ma Sonko.
 
tenpo sike nanpa 1854 la kulupu lawa li pali e lawa mani sin. ona li ni: jan pali li wile e pana e mani mute tawa kulupu lawa pi [[ma Witowija]] pi [[ma Juke]]. kin la, jan utala lawa li kama jo e mani li lukin ala e pakala lawa. tan ni la jan pali mute li awen pali ala li kama jo e ilo moli. kulupu lawa li tawa e jan utala tawa ma tomo. ona li utala la jan li moli. tan ni la, kulupu nasin lawa sin li pali. kin la, pilin pi nasin lawa pi ma Oselija li ante.
 
==== kama ma wan ====
tenpo sike nanpa 1788 tawa sike nanpa 1900 la ma ni li ma sin luka wan pi [[ma Juke]]. ona li jo e jan lawa ante e kulupu utala ante e mute ante. tenpo sike nanpa 1890 tawa sike nanpa 1898 la jan lawa li toki e ni lon kulupu toki: ona li wile e kulupu e ma ale pi ma Oselija. ona li pali e lipu ma lawa sin li pana wile tawa jan. tenpo suno wan pi tenpo sike nanpa 1901 la ona li kama e ma wan Oselija. <ref>[https://peo.gov.au/understand-our-parliament/history-of-parliament/federation/the-federation-of-australia/ The Federation of Australia]. Parliamentary Education Office (PEO). lukin 1 November 2022</ref>
 
==== lawa walo pi ma Oselija ====
lon tenpo kama ma wan la jan li pali e lawa sin. lawa li ni: jan kule walo ala li ken kama lon ala lon ma Oselija. ma Oselija li ma pi jan walo taso. ni li tan pilin ike tawa kulupu ante lon tenpo ona.<ref>https://www.nma.gov.au/defining-moments/resources/white-australia-policy</ref> tan ni la kulupu lawa li ken ni: jan li tan ma Elopa ala la ona li wile e pini e sitelen lukin. sitelen lukin ni pona ala li wile e sona mute la jan mute lili pi ma Elopa ala li kama tawa ma Oselija. lon tenpo pini pi [[utala suli nanpa tu]] la ma Oselija li wile e jan mute. tan ni la kulupu lawa li lawa e lawa ni. jan pi [[ma Elopa seli]] li tawa ma Oselija. tenpo sike nanpa 1966 la kulupu lawa pi jan Talo Tole li open e weka lawa ni. tenpo sike nanpa 1975 la kulupu lawa pi [[jan Ko Witelan|jan Ko Witelama]] li weka e ona ale kepeken lawa sin. lawa sin li ni: jan ale o pona tawa jan pi ma ale. jan ante li open kama la jan tan [[ma Wije]] li tawa tan [[utala pi ma Wije]].<ref>"[https://www.naa.gov.au/explore-collection/immigration-and-citizenship/migrant-stories/vietnam Immigration and Citizenship > Migrant Stories > Vietnam]" National Archives of Australia. lukin 23 July 2023</ref>
 
'''tenpo poka ni'''
 
tenpo sike nanpa 1997 la lipu sin pi kulupu lawa li pali. lipu ni li lukin e [[kulupu jan lanpan]]. ona li pana sona pi jan nanpa wan pi kulupu jan lanpan li sitelen e ijo ike ante tan ni.<ref>"[https://humanrights.gov.au/our-work/bringing-them-home-report-1997 Bringing Them Home Report - Report of the National Inquiry into the Separation of Aboriginal and Torres Strait Islander Children from Their Families]" (1997) R. Wilson; M. Dodson. Australian Human Rights Commission.
 
</ref> tenpo sike nanpa 2008 la kulupu lawa pi [[jan Kewi Wate]] li toki e ni tawa [[jan nanpa wan pi ma Oselija|jan nanpa wan]]: "mi pakala, lon tenpo ni la mi mute li wile e pona e pakala mi." <ref>"[https://www.indigenous.gov.au/reconciliation/apology-australias-indigenous-peoples Apology to Australia's Indigenous peoples]" (2008) K. Rudd. Commonwealth of Australia.</ref>
 
ma Oselija li pilin poka tawa [[ma Mewika]] la ona li utala lon [[ma Akan]] li utala lon [[ma Ilakija]] kepeken [[ma Mewika]].


lon tenpo poka ni la ona li esun mute kepeken [[ma Sonko]]. ona li wile e kiwen mute tan ma Oselija.
jan pi ma Inli li utala li moli li lawa e jan pi nanpa wan.<ref>Attwood, Bain; Foster, Stephen Glynn (2003) ''Frontier Conflict: The Australian Experience'' National Museum of Australia <nowiki>ISBN 978-1-876944-11-7</nowiki> p. 89</ref> ona li lanpan e jan lili tan mama pi jan nanpa wan.<ref>Attwood, Bain (2005). Telling the truth about Aboriginal history. Crows Nest, New South Wales: Allen & Unwin. <nowiki>ISBN 978-1-74114-577-9</nowiki>.</ref> tenpo ni la, ni li awen, taso ni li pana kin e pilin ike tawa jan nanpa wan pi tenpo ni. ona li pana e nimi "[[kulupu jan tenpo pi lanpan]]" tawa jan nanpa wan tan ijo tenpo ni. <ref>"[https://australian.museum/learn/first-nations/stolen-generation/ The Stolen Generation]" The Australian Museum. 22 June 2020. lukin 3 May 2021.</ref>


== ma ==
== ma ==
linja nanpa 61: linja nanpa 35:


==== ma kipisi ====
==== ma kipisi ====
* [[ma Kinlan]] (QLD)
* [[ma Kinlan]]
* [[ma Niju Sato Weli|ma Nijusawelu]] (NSW)
* [[ma Niju Sato Weli]]
* [[ma Sato Oselija|ma Satoselija]] (SA)
* [[ma Sato Oselija|ma Satoselija]]
* [[ma Tamenija]] (TAS)
* [[ma Tamenija]]
* [[ma Wesa Oselija]] (WA)
* [[ma Wesa Oselija|ma Wesan Oselija]]
* [[ma Witowija]] (VIC)
* [[ma Witowija]]


==== ma kipisi lili ====
==== ma kipisi lili ====
''lon ma Oselija''
''lon ma Oselija''


* [[ma Ensi]] (NT)
* [[ma Ensi]]
* [[ma Asete]] (ACT)
* [[ma Asete]]
* [[ma Jewipe]] (JBT)
* [[ma Jewipe]]


''ma telo''
''ma telo''
linja nanpa 79: linja nanpa 53:
* [[ma telo Kisema]]
* [[ma telo Kisema]]
* [[ma telo Koko (Kilin)|ma telo Koko Kilin]]
* [[ma telo Koko (Kilin)|ma telo Koko Kilin]]
* [[ma telo Nopa]]
* [[ma telo Nopoke]]


== jan ==
== jan ==
linja nanpa 94: linja nanpa 68:
!sona mute
!sona mute
|-
|-
|[[sitelen:Flag of England.svg|18x18px]]
|[[ijo:Flag of England.svg|18x18px]]
|[[ma Inli]]
|[[ma Inli]]
|36.1%
|36.1%
|
|
|-
|-
|[[sitelen:Flag of Australia (converted).svg|19x19px]]
|[[ijo:Flag of Australia (converted).svg|19x19px]]
|[[ma Oselija]]
|[[ma Oselija]]
|33.5%  
|33.5%  
|ni la jan mute li tan [[ma Juke]].
|ni la jan mute li tan [[ma Juke]].
|-
|-
|[[sitelen:Flag of Ireland.svg|18x18px]]
|[[ijo:Flag of Ireland.svg|18x18px]]
|[[ma Alan]]
|[[ma Alan]]
|11.0%
|11.0%
|
|
|-
|-
|[[sitelen:Flag of Scotland.svg|19x19px]]
|[[ijo:Flag of Scotland.svg|19x19px]]
|[[ma Sukosi]]
|[[ma Sukosi]]
|9.3%
|9.3%
|
|
|-
|-
|[[sitelen:Flag of the People's Republic of China.svg|19x19px]]
|[[ijo:Flag of the People's Republic of China.svg|19x19px]]
|[[ma Sonko]]
|[[ma Sonko]]
|5.6%
|5.6%
|
|
|-
|-
|[[sitelen:Flag of Italy.svg|19x19px]]
|[[ijo:Flag of Italy.svg|19x19px]]
|[[ma Italija]]
|[[ma Italija]]
|4.6%
|4.6%
|
|
|-
|-
|[[sitelen:Flag of Germany.svg|19x19px]]
|[[ijo:Flag of Germany.svg|19x19px]]
|[[ma Tosi]]
|[[ma Tosi]]
|4.5%
|4.5%
|
|
|-
|-
|[[sitelen:Flag of India.svg|19x19px]]
|[[ijo:Flag of India.svg|19x19px]]
|[[ma Palata]]
|[[ma Palata]]
|2.8%
|2.8%
|
|
|-
|-
|[[sitelen:Australian Aboriginal Flag.svg|19x19px]]
|[[ijo:Australian Aboriginal Flag.svg|19x19px]]
|[[jan nanpa wan pi ma Oselija|ma pi jan nanpa wan]]
|[[jan nanpa wan pi ma Oselija|jan nanpa wan]]
|2.8%
|2.8%
|ni la ma Oselija li lawa utala e ma la ona li 'ma pi jan nanpa wan' li [[kulupu jan pi ma telo Towe| ma telo Towe]] kin.  
|ni la jan nanpa wan li tan ma suli Oselija li tan ma telo Towe.  
|-
|-
|[[sitelen:Flag of Greece.svg|19x19px]]
|[[ijo:Flag of Greece.svg|19x19px]]
|[[ma Elina|ma Elena]]
|[[ma Elina|ma Elena]]
|1.8%
|1.8%
|
|
|-
|-
|[[sitelen:Flag of the Netherlands.svg|19x19px]]
|[[ijo:Flag of the Netherlands.svg|19x19px]]
|[[ma Netelan]]
|[[ma Netelan]]
|1.6%
|1.6%
|
|
|-
|-
|[[sitelen:Flag of the Philippines (traditional royal blue).svg|19x19px]]
|[[ijo:Flag of the Philippines (traditional royal blue).svg|19x19px]]
|[[ma Pilipina]]
|[[ma Pilipina]]
|1.4%
|1.4%
|
|
|-
|-
|[[sitelen:Flag of Vietnam.svg|19x19px]]
|[[ijo:Flag of Vietnam.svg|19x19px]]
|[[ma Wije]]
|[[ma Wije]]
|1.4%
|1.4%
|
|
|-
|-
|[[sitelen:Flag of Lebanon.png|19x19px]]
|[[ijo:Flag of Lebanon.png|19x19px]]
|[[ma Lunpan]]
|[[ma Lunpan]]
|1%
|1%
linja nanpa 167: linja nanpa 141:
====== toki mama jan ======
====== toki mama jan ======
...
...
====== suli pi ma tomo <ref>Australian Bureau of Statistics (2021). Regional Population. https://www.abs.gov.au/statistics/people/population/regional-population/latest-release</ref> ======
{| class="wikitable sortable"
!
!nanpa jan
!nimi pi ma tomo
!nimi lon toki Inli
!ma kipisi
!ma kipisi la ona li ma tomo lawa ala lawa?
|-
|1
|5,259,764
|ma tomo Sini
|Sydney
|[[ma Niju Sato Weli]]
|lawa
|-
|2
|4,976,157
|ma tomo Mepin
|Melbourne
|[[ma Witowija]]
|lawa
|-
|3
|2,568,927
|ma tomo Pipan
|Brisbane
|[[ma Kinlan]]
|lawa
|-
|4
|2,192,229
|ma tomo Pe
|Perth
|[[ma Wesa Oselija|ma Wesan Oselija]]
|lawa
|-
|5
|1,402,393
|ma tomo Atele
|Adelaide
|[[ma Sato Oselija|ma Satoselija]]
|lawa
|-
|6
|706,673
|ma tomo Koko
|Gold Coast
|[[ma Kinlan]]
|ala
|-
|7
|509,894
|ma tomo Nukase
|Newcastle
|[[ma Niju Sato Weli]]
|ala
|-
|8
|482,250
|ma tomo Kanpa
|Canberra
|[[ma Asete|ma Esisi]]
|lawa
|-
|9
|355,631
|ma tomo Sansanko
|Sunshine Coast
|[[ma Kinlan]]
|ala
|-
|10
|305,880
|ma tomo Wolonkon
|Wollongong
|[[ma Niju Sato Weli]]
|ala
|-
|11
|289,400
|ma tomo Silon
|Geelong
|[[ma Witowija]]
|ala
|-
|12
|251,047
|ma tomo Opa
|Hobart
|[[ma Tamenija]]
|lawa
|-
|13
|181,665
|ma tomo Tanwi
|Townsville
|[[ma Kinlan]]
|ala
|-
|14
|155,638
|ma tomo Kense
|Cairns
|[[ma Kinlan]]
|ala
|-
|15
|148,801
|ma tomo Tawin
|Darwin
|[[ma Ensi]]
|lawa
|}
== soweli ==
[[sitelen:Kangaroo and joey03.jpg|thumb|[[soweli noka suli]] kepeken soweli sin ona.]]
soweli mute li lon ma Oselija taso. ona mute li ante mute tan soweli pi ma ante. soweli pi ma Oselija li ni:
* soweli noka suli (nasin sona: ''Macropodidae'') li jo e noka suli li tawa wawa kepeken noka ona. noka ona li tawa sewi e ona la ona li tawa sinpin. mama ona li jo e poki lon sijelo sinpin ona. soweli sin li awen lon poki ni.
* soweli awen kasi (nasin sona: ''Phascolarctos cinereus)'' li walo pimeja li jo e kute suli. ona li tawa lili li lape mute lon kasi kiwen tan ni: ona li moku e lipu kasi taso.
* [[soweli pi uta waso|soweli uta waso]].(nasin sona'': Ornithorhynchus anatinus)'' li jo e uta waso li jo e noka akesi. mama ona li pana e sike mama. mije ona li jo e noka pi telo moli.
* waso suli ma (nasin sona: ''Dromaius novaehollandiae'') li waso tawa sewi ala. ona li tawa lon ma. ona li jo e sijelo suli e palisa lawa suli e lawa lili.
* soweli palisa monsi (nasin sona: ''Tachyglossidae'') li jo e palisa mute lon monsi ona. palisa ni li pilin ike tawa soweli ante. ona li moku e pipi. mama ona li pana e sike mama. lawa ona li lili li jo e uta palisa.
soweli noka suli en waso suli ma li soweli pi sitelen lawa pi ma Oselija. ni li tan ni: soweli ni li ken ala tawa monsi la ma Oselija li tawa sinpin taso.<ref>"[https://www.pmc.gov.au/honours-and-symbols/commonwealth-coat-arms Commonwealth Coat of Arms]" Australian Government, Department of the Prime Minister and the Cabinet. lukin 23 july 2023</ref>


== tan sona ==
== tan sona ==
o sona e ni: lipu Wikipesija la lipu lawa "o toki e nimi mi. o pana sama." (toki Inli: Creative Commons Attribution-ShareAlike (CC BY-SA)) nanpa 4.0 en lipu lawa CC BY-SA nanpa 3.0 li lawa e ken pi sama toki. (toki pona la ona li lon.) jan li ken ante e toki sina, li ken pana e ona tawa jan ante. sina wile ala e ni la, o sitelen ala lon lipu ni. kin la sina toki e ni: toki sina ni li tan sina taso, anu tan lipu pi ken ale. jan ante li wile ala la, o pana ala e toki ona tawa lipu ni!
o ala mi sona ala e ante (ona li open e lupa sin)