sina ante e lipu "ma Pilipina"

Jump to navigation Jump to search
Warning: You are not logged in. Your IP address will be publicly visible if you make any edits. If you log in or create an account, your edits will be attributed to your username, along with other benefits.

The edit can be undone. Please check the comparison below to verify that this is what you want to do, and then publish the changes below to finish undoing the edit.

Latest revision Your text
linja nanpa 3: linja nanpa 3:
|nimi mama= Pilipinas
|nimi mama= Pilipinas
|ma= ma Asija
|ma= ma Asija
|len ma=[[sitelen:Flag of the Philippines.svg|border|130px]]
|len ma=[[ijo:Flag of the Philippines.svg|border|130px]]
|sitelen lawa=[[File:Coat_of_arms_of_the_Philippines.svg|101x85px]]
|sitelen lawa=[[File:Coat_of_arms_of_the_Philippines.svg|101x85px]]
|toki lawa=[[toki Pilipina]], [[toki Inli]]
|toki lawa=[[toki Pilipina]], [[toki Inli]]
|toki ante=[[toki Akan]], [[toki Iloko]], [[toki Ipana]], [[toki Ipatan]], [[toki Jakan]], [[toki Kalaja]], [[toki Kamajo]], [[toki Makintanaju]], [[toki Malanaju]], [[toki Pankasinan]], [[toki Panpanko]], [[toki Pikula]], [[toki Sanpali]], [[toki Sinupuwanon]], [[toki Suku]], [[toki Takalo]], [[toki Tapawenjo]]
|toki ante=[[toki Akan]], [[toki Iloko]], [[toki Ipana]], [[toki Ipatan]], [[toki Jakan]], [[toki Kalaja]], [[toki Makintanaju]], [[toki Malanaju]], [[toki Pankasinan]], [[toki Panpanko]], [[toki Pikula]], [[toki Sanpali]], [[toki Sepu]], [[toki Suku]]
|nasin lawa=
|nasin lawa=
|ISO 3166=PH
|ISO 3166=PH
linja nanpa 14: linja nanpa 14:
|sitelen ma=[[File:PHL_orthographic.svg|200px]]
|sitelen ma=[[File:PHL_orthographic.svg|200px]]
|toki anpa pi sitelen ma=
|toki anpa pi sitelen ma=
|ma suli=|mute jan la ma tomo suli=}}{{wile pali}}
}}
'''ma Pilipina''' li [[ma]] lon [[ma Asija]]. '''ma Pilipina''' li insa e [[ma lon telo]] 7,641. kulupu pi ma Pilipina li ma {{luka|Luzon|Luson}} li ma {{luka|Visayas|Pisaja}} li ma {{luka|Mindanao|Mintanaju}}. mute jan pi nanpa wan lon ma Pilipina li [[ma tomo Keson]].


'''ma Pilipina''' li [[ma]] lon [[ma Asija]]. '''ma Pilipina''' li jo e [[ma lon telo]] 7,641. kulupu pi ma Pilipina li ma Luson <!--Luzon--> li ma Pisaja <!--Visayas--> li ma Mintanaju <!--Mindanao-->. mute jan pi nanpa wan lon ma Pilipina li [[ma tomo Keson]].
[[toki lawa]] pi ma Pilipina li [[toki Pilipina]] li [[toki Inli]]. taso ona li poka e toki ante mute. toki Pilipina luka tu wan lawa li toki {{luka|Tagalog|Takalo}} li toki {{luka|Cebuano|Pisaja}} li toki {{luka|Ilocano|Iloko}} li toki {{luka|Ilonggo|Ilonko}} li toki {{luka|Bicolano|Pikula}} li toki {{luka|Waray|Walaje}} li toki {{luka|Pampango|Panpanko}} li toki {{luka|Pangasinense|Pankasinan}}.


[[toki lawa]] pi ma Pilipina li [[toki Pilipina]] <!--Filipino--> li [[toki Inli]]. taso ona li poka e toki ante mute. toki Pilipina luka tu wan lawa  li toki Iloko <!--Ilocano--> li toki Ilonko <!--Ilonggo--> li toki Pankasinan <!--Pangasinense--> li toki Panpanko <!--Kapampangan--> li toki Pikula <!--Bicolano--> li [[toki Sinupuwanon]] <!--Cebuano--> li [[toki Takalo]] <!--Tagalog--> li toki Walaje <!--Waray-->. toki lili ante mute li lon kin.
toki Pilipina la nimi ona li ''Pilipinas''. toki Inli la nimi ona li ''Philippines''. mani Pilipina li mani ''Peso''. ma Pilipina li poka e [[telo suli]]. ma Pilipina li seli. [[ma tomo lawa]] pi ma Pilipina li [[ma tomo Manila]]. tenpo pini la [[ma Mewika]] en [[ma Epanja]] li lawa e ma Pilipina.


toki Pilipina la nimi ona li ''Pilipinas''. toki Inli la nimi ona li ''Philippines''. mani Pilipina li mani ''Peso''. ma Pilipina li poka e [[telo suli]]. ma Pilipina li seli. [[ma tomo lawa]] pi ma Pilipina li [[ma tomo Manila]]. tenpo pini la [[ma Epanja]] en [[ma Mewika]] li lawa e ma Pilipina.
== '''tenpo pini pi ma Pilipina''' ==
[[File:sitelen pi supa kiwen Lakuna.jpg|thumb|172x172px|sitelen pi supa kiwen {{luka|Laguna|Lakuna}} li sitelen pi tenpo suli nanpa wan lon ma Pilipina.|link=Special:FilePath/sitelen_pi_supa_kiwen_Lakuna.jpg]]
tenpo open la jan {{luka|Negrito|Nekito}} li kama lon ma Pilipina. jan {{luka|Austronesia|Asonesija}} li kama kin tan [[ma Tawan]]. ona mute li pali e [[kulupu jan]] mute. toki Pilipina la ni li '''"''barangay"'''''. jan [[ma Sonko|Sonko]] en jan [[ma Palata|Palata]] en jan [[Alapi]] li tawa ma ni. ma ni li kama '''ma esun suli'''.


== tenpo pini pi ma Pilipina ==
=== '''tenpo pi lawa [[ma Epanja|Epanja]]''' ===
[[sitelen:Extract from Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna.jpg|link=link=Special:FilePath/sitelen_pi_supa_kiwen_Lakuna.jpg|alt=|thumb|sitelen pi supa kiwen Lakuna Lakuna li sitelen pi tenpo suli nanpa wan lon ma Pilipina.]]
tenpo open la jan Nekito <!--Negrito--> li kama lon ma Pilipina. jan Asonesija <!--Austronesia--> li kama kin tan [[ma Tawan]]. ona mute li pali e [[kulupu jan]] mute. toki Pilipina la ni li '''"''barangay"'''''. jan [[ma Sonko|Sonko]] en jan [[ma Palata|Palata]] en jan [[Alapi]] li tawa ma ni. ma ni li kama '''ma esun suli'''.


=== tenpo pi lawa [[ma Epanja|Epanja]]===
tenpo sike 1521 la jan {{luka|Punaju Makajasi|Ferdinand Magellan}} li kama li pana e ma Pilipina tawa [[ma Epanja]] li moli lon utala {{luka|Mactan|Matan}}. tenpo sike 1565 la jan {{luka|Miguel Legazpi|Mike Lekapi}} li kama e lawa [[ma Epanja|Epanja]]


tenpo sike 1521 la jan Punaju Makajasi <!--Ferdinand Magellan--> li kama li pana e ma Pilipina tawa [[ma Epanja]] li moli lon utala Matan <!--Mactan-->. tenpo sike 1565 la jan Mike Lekapi <!--Miguel Legazpi--> li kama e lawa pi ma Epanja.
ma Pilipina li lon anpa ma {{luka|New Spain|Nuwapanja}} li kama ma esun suli pi {{luka|west|lon suno weka}}. tomo tawa telo {{luka|Galleon|Kalejon}} Manila li pali. tenpo lon insa tenpo sike 1565-1815 la tenpo sike ale la ni li tawa ma tomo {{luka|Acapulco|Akapuko}} li tawa [[ma tomo Manila]].  


ma Pilipina li lon anpa ma Nowepanja <!--New Spain|Nuwapanja-->.
[[ma Epanja]] li pini e utala mute. utala tawa [[ma Netelan]] en utala tawa [[nasin sewi Silami|jan pi nasin sewi Silami]] li {{luka|decrease|lili}} mute e mani. [[ma Piten]] li lawa e ma tomo Manila lon insa tenpo sike 1762-1764 tan ni: [[ma Epanja|''ma Epanja'']]'' li {{luka|allied|linja pona}} e [[ma Kanse]].'' taso [[ma Epanja]] li lawa sin e ma Pilipina kin tan [https://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_of_Paris_(1763) lipu pi pilin sama].  


[[ma Mesiko]] li weka e lawa pi [[ma Epanja]] la ma Pilipina li kama lon anpa [[ma tomo Mateli]]. jan lawa Epanja li kama ike e wawa ona. ma Epanja li ken ala mama e ma Pilipina lon insa tenpo sike 1850.
[[ma Mesiko]] li weka e lawa [[ma Epanja|Epanja]] la ma Pilipina li kama lon anpa ma tomo {{luka|Madrid|Mateli}}. ni li kama e ni: '''''jan lawa li ike e wawa'''''. [[ma Epanja]] li ken ala mama e ma Pilipina lon insa tenpo sike 1850''.''


jan mute pi pali sewi li moli. pilin wawa Pilipina li kama. jan Ose Lisala <!--José Rizal--> li sitelen e ni: ''jan lawa li ike e wawa.'' taso [[ma Epanja]] li '''moli e jan Lisala'''. jan Antesa Ponipasijo <!--Andrés Bonifacio--> li open e '''kulupu utala pi sona pimeja'''. '''nimi ni li Katipunan'''. kulupu ni li open e '''utala pi lawa Pilipina'''. [[tenpo suno]] 12 pi [[tenpo mun]] 6/1898 la ma Pilipina li weka e lawa Epanja lon [[ma tomo Kapite]]. tenpo sike 1898 la utala pi [[ma Epanja]] en [[ma Mewika]] li kama.   
{{luka|3 priests|jan 3 pi pali sewi}} li moli tan ni: ''jan lawa li pilin sona e ni: ona mute li open e utala.'' {{luka|FIlipino nationalism|pilin wawa Pilipina}} li kama. jan {{luka|José Rizal|Ose Lisala}} li sitelen e ni: ''jan lawa li ike e wawa.'' taso [[ma Epanja]] li '''moli e jan Lisala'''. jan {{luka|Antesa Ponipasijo|Andrés Bonifacio}} li open e '''kulupu utala pi {{luka|secret|sona pimeja}}'''. '''nimi ni li Katipunan'''. kulupu ni li open e '''utala pi lawa Pilipina'''. [[tenpo suno]] 12 pi [[tenpo mun]] 6/1898 la ma Pilipina li weka e lawa Epanja lon [[ma tomo Kapite]]. tenpo sike 1898 la utala pi [[ma Epanja]] en [[ma Mewika]] li kama.   


=== tenpo pi lawa [[ma Mewika|Mewika]]===
=== '''tenpo pi lawa [[ma Mewika|Mewika]]''' ===
[[ma Epanja]] li pana e ma Pilipina tawa [[ma Mewika]]. ma Pilipina en [[ma Mewika]] li utala. [[ma Mewika]] li moli e [[jan Pilipina]] mute. ma Sulu li utala e [[ma Mewika]]. taso [[ma Mewika]] li kama lawa e ma Sulu. [[ma Mewika]] li wawa ike e ma Pilipina la [[ma Mewika]] li pali e toki nasa pi ante sona.
[[ma Epanja]] li pana e ma Pilipina tawa [[ma Mewika]]. ma Pilipina en [[ma Mewika]] li utala. [[ma Mewika]] li moli e [[jan Pilipina]] mute. ma {{luka|Sulu|Suku}} li utala e [[ma Mewika]]. taso [[ma Mewika]] li kama lawa e ma {{luka|Sulu|Suku}}. [[ma Mewika]] li {{luka|corrupt|wawa ike}} e ma Pilipina la [[ma Mewika]] li pali e {{luka|propaganda|toki nasa pi ante sona}}.


[[ma Mewika]] li pana e lawa lili tawa ma Pilipina. jan Quezon <!--Keson--> li kama jan lawa li ken e toki lawa. [[meli]] li ken pana e wile pi jan lawa kama}}.
[[ma Mewika]] li pana e lawa lili tawa ma Pilipina. jan {{luka|Quezon|Keson}} li kama jan lawa li ken e {{luka|national language|toki lawa}}. [[meli|meli]] li {{luka|suffrage|ken anu e jan lawa kama}}.


===[[utala suli pi nanpa tu]]===
=== '''[[utala suli pi nanpa tu]]''' ===
[[ma Nijon]] li lawa e ma Pilipina. kulupu utala Upalapa <!--Hukbalahap--> li utala e lawa Nijon. [[ma Nijon]] li pali e ike utala mute. ni tu li moli suli pi [[ma tomo Manila|ma Manila]] li tawa noka moli Patan <!--Bataan Death March-->. wawa utala Mewika li weka e lawa Nijon.
[[ma Nijon]] li lawa e ma Pilipina. kulupu utala {{luka|Hukbalahap|Upalapa}} li utala e lawa Nijon. [[ma Nijon]] li pali e ike utala mute. tu ni li {{luka|Manila massacre|moli mute Manila}} li {{luka|Bataan Death March|tawa noka moli Patan}}. wawa utala Mewika li weka e lawa Nijon.


=== tenpo pi lawa Pilipina ===
=== '''tenpo pi lawa Pilipina''' ===
jan Wamon Masasaje <!--Ramon Magsaysay--> li pini e utala Upalapa li open e tomo Malakanjan <!--Malacañang--> tawa jan ale. tenpo sike 1965 la jan Pesinan Mako <!--Ferdinand Marcos--> li kama [[jan lawa]] pi ma Pilipina.
jan {{luka|Ramon Magsaysay|Wamon Masasaje}} li pini e utala Upalapa li open e tomo {{luka|Malacañang|Malakanjan}} tawa jan ale. tenpo sike 1965 la jan {{luka|Ferdinand Marcos|Pesinan Mako}} li kama [[jan lawa]] Pilipina.


=== tenpo pi lawa Mako ===
=== '''tenpo pi lawa Mako''' ===
tenpo sike 4 pi nanpa 1 la mani pi ijo esun <!--GDP--> Pilipina li suli pi nanpa 1 lon [[ma Asija]]. mani la ma Pilipina li kama suli. tenpo pi pini pi tenpo sike 4 la ijo li kama ike. jan Mako en jan olin ona li ike e wawa e mani. ma Pilipina li lon anpa pi nasin lawa utala. tenpo sike 1986 la jan Mako li kama jan lawa kin. taso ni li lon ala. kulupu pi wile ante li tawa e jan Mako e jan poka ona tawa [[ma Awawi]] li kama e ni: ''jan Kolason kino<!--Corazon Aquino--> li lawa.''
tenpo sike 4 pi nanpa 1 la {{luka|GDP|mani pi ijo esun}} Pilipina li suli pi nanpa 1 lon [[ma Asija]]. mani la ma Pilipina li kama suli. tenpo pi pini pi tenpo sike 4 la ijo li kama ike. jan Mako en jan olin ona li ike e wawa e mani. ma Pilipina li lon anpa pi {{luka|martial law|nasin lawa utala}}. tenpo sike 1986 la jan Mako li kama jan lawa kin. taso ni li {{luka|false|lon ala}}. {{luka|revolution|kulupu pi wile ante}} li tawa e jan Mako e {{luka|follower|jan poka}} ona tawa [[ma Awawi]] li kama e ni: ''jan {{luka|Corazon Aquino|Kolason Akino}} li lawa.''


=== tenpo pi lawa Pilipina sin ===
=== '''tenpo pi lawa Pilipina sin''' ===
ni mute li ike tawa kama suli Pilipina:''''' ma Pilipina li wile pana e mani mute. wawa ike li mute. jan mute li lon [[nasin pi pali kulupu]]. jan Molo <!--Moro--> li utala. nena suli Pinatupo <!--Pinatubo--> li pana e ko seli.'''''
ni mute li ike tawa kama suli Pilipina:''''' ma Pilipina li {{luka|need|wile}} {{luka|debt|pana e mani mute}}. wawa ike li mute. jan mute li {{luka|communism|nasin pi sona lawa e sama pali}}. jan {{luka|Moro|Molo}} li utala. nena suli {{luka|Pinatubo|Pinatupo}} li pana e ko seli.'''''


tenpo sike 2016 la jan Loliko Tutete <!--Rodrigo Duterte--> li kama jan lawa. tenpo pini la ona li jan lawa pi ma tomo Tapaju <!--Davao-->. ona li wawa e linja tawa [[ma Sonko]] en [[ma Losi]]. ona li open e kulupu utala tawa [[ilo nasa]]. kulupu pakala Majute <!--Maute--> li utala lon ma tomo Malawi <!--Marawi-->. taso utala ni li pini lon tenpo suno 23/8/2020.
tenpo sike 2016 la jan {{luka|Rodrigo Duterte|Loliko Tutete}} li kama jan lawa. tenpo pini la ona li jan lawa pi ma tomo {{luka|Davao|Tapaju}}. ona li wawa e {{luka|relation|linja}} tawa [[ma Sonko]] en [[ma Losi]]. ona li open e kulupu {{luka|against|utala tawa}} [[ilo nasa]]. {{luka|terrorist group|kulupu pakala}} {{luka|Maute|Majute}} li utala lon ma tomo {{luka|Marawi|Malawi}}. taso utala ni li pini lon tenpo suno 23/8/2020.


== ma ==
== '''ma''' ==
{| cellpadding=4 cellspacing=0 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
{| cellpadding=4 cellspacing=0 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
|- style="vertical-align:bottom;border:1px solid darkgray;background: #efefef;"
|- style="vertical-align:bottom;border:1px solid darkgray;background: #efefef;"
linja nanpa 95: linja nanpa 96:
|wan ma VIII
|wan ma VIII
|-
|-
| rowspan="6" style="vertical-align:right;border:1px solid darkgray;background: #f0f0df;" |ma Mintana
| rowspan="6" style="vertical-align:right;border:1px solid darkgray;background: #f0f0df;" |ma Mintanaju
|ma nena Senpanka
|ma nena Senpanka
|wan ma IX
|wan ma IX
|-
|-
|lete Mintana
|lete Mintanaju
|wan ma X
|wan ma X
|-
|-
|wan ma Tapa
|wan ma Tapaju
|wan ma XI
|wan ma XI
|-
|-
linja nanpa 115: linja nanpa 116:
|}
|}
{{ma Asija}}
{{ma Asija}}
{{toki ante|[[wikipedia:af:Filippyne|af]] -
{{toki ante|
[[wikipedia:ceb:Pilipinas|ceb]] -
[[wikipedia:af:Filippyne|af]] -
[[wikipedia:da:Filippinerne|da]] -
[[wikipedia:da:Filippinerne|da]] -
[[wikipedia:de:Philippinen|de]] -
[[wikipedia:de:Philippinen|de]] -
linja nanpa 136: linja nanpa 137:
[[wikipedia:tl:Pilipinas|tl]] -
[[wikipedia:tl:Pilipinas|tl]] -
[[wikipedia:zh-cn:&#33778;&#24459;&#23486;|zh-cn]] -
[[wikipedia:zh-cn:&#33778;&#24459;&#23486;|zh-cn]] -
[[wikipedia:zh-tw:&#33778;&#24459;&#36051;|zh-tw]]}}
[[wikipedia:zh-tw:&#33778;&#24459;&#36051;|zh-tw]]
}}




[[kulupu:ma Asija]]
[[kulupu:ma Asija]]
[[kulupu:kulupu ma lon telo]]
[[kulupu:ma]]
[[kulupu:ma Pilipina]]
[[kulupu:ma lon telo]]
[[kulupu:lipu ni li tan lipu Panton la o lukin]]
o sona e ni: lipu Wikipesija la lipu lawa "o toki e nimi mi. o pana sama." (toki Inli: Creative Commons Attribution-ShareAlike (CC BY-SA)) nanpa 4.0 en lipu lawa CC BY-SA nanpa 3.0 li lawa e ken pi sama toki. (toki pona la ona li lon.) jan li ken ante e toki sina, li ken pana e ona tawa jan ante. sina wile ala e ni la, o sitelen ala lon lipu ni. kin la sina toki e ni: toki sina ni li tan sina taso, anu tan lipu pi ken ale. jan ante li wile ala la, o pana ala e toki ona tawa lipu ni!
o ala mi sona ala e ante (ona li open e lupa sin)