lipu ni li lipu pona

lipu "ma Loma pi tenpo pini" la tenpo tu la ante li ni

tan lipu Wikipesija
Jump to navigation Jump to search
VisualWikitext
No edit summary
lNo edit summary
 
(43 intermediate revisions by 9 users not shown)
linja nanpa 1: linja nanpa 1:
[[File:Roman Empire Trajan 117AD.png|thumb|sitelen pi ma Loma lon tenpo sike 117. tenpo ni li tenpo wawa pi ma Loma]]
{{kon ante|ma lawa suli pi tenpo pini|ma tomo|[[ma tomo Loma]]}}
{{poki sona ma|
| nimi ma=ma Loma
| nimi mama=Roma
| ma tomo lawa=[[ma tomo Loma]]
| ma suli=[[ma Elasija]] en [[ma Apika]]
| toki lawa=[[toki Lasina]]
| tenpo open=sike suno nanpa 753 BCE
| tenpo pini=sike suno nanpa 1453 CE
| sitelen=[[File:Roman Republic Empire map.gif|300px]]}}
{{nimi ijo|'''ma Loma'''|Roma|toki Lasina}} li [[ma]] pi [[tenpo pini]]. jan pi ma Loma li [[toki Lasina]]. toki Lasina la nimi pi ma Loma li ''Imperium Romanum''. nimi lili li ''Roma''.


{{nimi ijo|'''ma Loma'''|Roma|toki Lasina}} li [[ma]] pi [[tenpo pini]]. jan pi ma Loma li toki e [[toki Lasina]]. toki Lasina la nimi pi ma Loma li ''Imperium Romanum''. nimi lili li ''Roma''.
tan ni la ma Loma li lon: [[ma tomo Loma]] li ma tomo lili pi [[kulupu jan Lasina]]. ma tomo Loma la [[kulupu jan Lasena]] en kulupu jan ante li utala. taso ma tomo Loma la kulupu jan Lasena li pakala e jan ante li kama lawa e jan ante. ma tomo Loma li kama suli mute li kama ma tomo lawa suli. ona li [[ma lawa suli|kama lawa ma mute]].


ma Loma li kama tan ni: [[ma tomo Loma]] li ma tomo lili pi [[kulupu jan Lasina]]. [[kulupu jan Lasena]] en kulupu jan ante li utala e ona. taso ma tomo Loma li pakala e ona mute li kama lawa e ona mute. ma tomo Loma li kama suli mute li kama ma tomo lawa suli.
ma Loma li jo e tenpo suli tu wan: tenpo nanpa wan la ma Loma pi {{nimi ijo|jan lawa wan|Regnum Romanum|toki Lasina}} li lon. tenpo nanpa tu la ma Loma pi {{nimi ijo|lawa kulupu|Senatus Populusque Romanus|toki Lasina}} li lon. tenpo nanpa tu wan la {{nimi ijo|ma suli Loma|Imperium Romanum|toki Lasina}} li lon.


ni li tenpo tu wan pi ma Loma. tenpo nanpa wan li ma pi lawa wan Loma (toki Lasina: ''Regnum Romanum''). tenpo nanpa tu li ma pi kulupu lawa Loma (toki Lasina: ''Senatus Populusque Romanus''). tenpo nanpa tu wan li ma suli Loma (toki Lasina: ''Imperium Romanum'').
ma Loma li suli mute li wawa mute li lawa e ma mute pi [[ma Elopa]]. tenpo wawa la, ona li lawa e ma mute pi [[ma Elopa]] e ma lili pi [[ma Asija]] e ma lili pi [[ma Apika]]. lawa ona li open alasa pi [[nasin sewi Kolisu]] la, nasin sewi Kolisu li tawa mute.


ma Loma li suli mute li jo e wawa mute li lawa e ma mute. tenpo wawa la, ona li lawa e ma mute pi [[ma Elopa]] e ma lili pi [[ma Asija]] en [[ma Apika]]. tenpo pi ona li kama pi [[nasin sewi Kolisu]] la, nasin sewi Kolisu li tawa mute.
== tenpo pini ==
[[sitelen:Roman Empire Trajan 117AD.png|thumb|tenpo suno sike 117 la ma Loma li suli mute ]]


taso jan utala pi kulupu ante li pakala e ma Loma li tu e ona. tenpo ni la ma Loma li lon ala. taso tu pi ma Loma li kama ma mute pi tenpo ni. [[ma Epanja]] en [[ma Potuke]] en [[ma Italija]] en [[ma Kanse]] en [[ma Lomani]] en [[ma Kinla]] en ma ante li kama tan ona.
=== tenpo open ===
tenpo open la ma Loma li jo e jan lawa mute. tenpo pi jan lawa Loma li lon tenpo sike 753 BCE - 509 BCE. tawa toki pi tenpo pini, tenpo sike 753 BCE la [[jan Lomulu|jan lawa Lomulu]] li mama e [[ma tomo Loma]]. ona li jan lawa open Loma. tenpo sike nanpa 753 BCE 716 BCE la ona jan lawa pi ma Loma. [[jan Titi Liwi]] li toki e jan Romulus li weka lon kon.  


ni li kulupu nimi pi jan lawa pi ma Loma. sona tan jan Titi Liwi<ref name=":0">[https://en.wikisource.org/wiki/From_the_Founding_of_the_City/Book_1 jan Liwi, ab urbe condita libri, I]</ref>.
{| class="wikitable"
|+
!nimi lon toki Lasina
!nimi lon toki pona
!tenpo lawa
!sona
|-
|[[jan Lomulu|Romulus]]
|[[jan Lomulu|Lomulu]]
|c. 753 - 716 BCE
|kama pi jan lawa pini la moli e jan sama ona, jan Lemu.
|-
|[[jan Numa Popilu|Numa Pompilius]]
|[[jan Numa Popilu|Numa Ponpiliju]]
|c. 716 - 672 BCE
|mama pi nasin sewi mute.
|-
|Tullus Hostilius
|Tulu Otiliju
|c. 672 - 640 BCE
|jan Tullus li utala tawa tomo Alba Longa. ma Loma li wawa.
|-
|Ancus Marcius
|Anku Makiju
|c. 640 - 616 BCE
|jan Ancus li utala tawa kulupu Lasina.
|-
|Lucius Tarquinius Priscus
|Lukiju Takiniju Piku
|c. 616 - 578 BCE
|ona tan ma Elulila (toki Lasina: ''Etruria''). ona li jan lili lili pi jan Numa.
|-
|Servius Tullius
|Sewiju Tuliju
|c. 578 - 534 BCE
|jan Lucius Tarquinius Superbus li moli e ona.
|-
|Lucius Tarquinius Superbus
|Luku Takinu Supepu
|c. 534 - 509 BCE
|ona li jan lawa pini pi ma Loma.
|}


=== tenpo pi kulupu lawa ===
tenpo sike 509 BCE la, jan Lucius Junius Brutus, mama pi lawa kulupu Loma<ref name=":0" />, li lon. tenpo pi kulupu lawa la jan tu li jan lawa pi ma Loma. tawa jan pi tenpo pini mute la, tenpo pi kulupu lawa li 509 BCE - 23 BCE. 
=== tenpo pi jan wan lawa ===
==== tenpo pi ma wan ====
tenpo suno sike 27 BCE la [[jan Okuse]] li kama e {{nimi ijo|jan pi nanpa wan|Princeps|toki Lasina}} pi ma Loma<ref>[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803100345995 oxford reference]</ref>. ni la tenpo open la tenpo pi jan wan lawa. jan kulupu pi jan Okuse li lawa e ma Loma tawa tenpo pi jan Newo, tenpo suno sike 68 CE. tenpo suno sike 293 la jan lawa Diocletian li open e {{nimi ijo|nasin lawa pi jan kulupu pi tu tu|τετραρχία|toki Elina}}. tenpo suno sike 324 la jan lawa Kotani li open e [[ma tomo Itanpu|ma tomo Kotasinopu]]. ona li pali ma tomo ni tawa ma tomo lawa pi ma Loma. tenpo pi jan lawa wan li lon tawa tenpo suno sike 395.
==== tenpo pi ma tu ====
tenpo suno sike 395 la jan lawa Theodosius I pi ma Loma li moli la ma Loma li tu la ma Loma tu li lon. tenpo suno sike 476 la ma Loma nanpa wan la [[jan Tosi]] li pakala li lawa e ma Loma nanpa wan, taso ma Loma pi nanpa tu lon.
==== tenpo pi ma Loma nanpa tu ====
taso ma Loma nanpa tu li awen. tenpo pi lon sina la nimi sin pi ma Loma nanpa tu li [[ma Pasileja Loma]]. tenpo mute la ma Pasileja Loma li lon. taso tenpo sike 1453 la [[ma Tuki|jan Tuki]] li pakala li lawa e ma Pasileja Loma.
== nasin sewi ==
[[sitelen:August Labicana Massimo Inv56230.jpg|thumb|300x300px|jan Okuse li jan sewi pi suli mute (''Pontifex Maximus'') lon ma Loma]]
tan tenpo open pi ma Loma la [[nasin sewi]] lawa pi ma Loma li [[nasin sewi pi ma Loma|nasin sewi Loma]]. tenpo pi jan lawa Newo en jan lawa Tomitijan la, jan Loma li alasa e jan pi nasin sewi pi jan Jesu. tenpo pi jan lawa Konati la nasin sewi lawa pi ma Loma tawa [[nasin sewi pi jan Jesu]].
== tenpo ni ==
ma ni la tenpo pini la ma Loma pi tenpo pini li lawa: [[ma Epanja]] en [[ma Potuke]] en [[ma Italija]] en [[ma Kanse]] en [[ma Lominija]] en [[ma Kinla]] en [[ma Inli]] en ma ante.
== sitelen ==
<gallery>
sitelen:Colosseo 2020.jpg|tomo Kolosemo anu tomo musi pi jan Flavia, tomo pi sona tan jan mute
sitelen:Capitoline she-wolf Musei Capitolini MC1181.jpg|soweli meli li moku telo e jan Lomulu e jan Lemu
sitelen:Capitoline Brutus Musei Capitolini MC1183 02.jpg|jan kiwen li sitelen e jan Luku Junu Putu, mama pi lawa kulupu pi ma Loma
sitelen:Augustus of Prima Porta (inv. 2290).jpg|jan kiwen li sitelen e jan Okuse, jan nanpa wan pi ma Loma
sitelen:Mosaic of Justinianus I - Basilica San Vitale (Ravenna).jpg|sitelen kiwen pi jan lawa Jusinija nanpa wan
</gallery>
== o lukin kin ==
* [[jan Okuse]]
* [[jan Juliju Kesali]]
* [[ma suli Loma sewi]]
* [[tenpo linja pi tenpo pini pi ma Loma]]
== tan sona ==
<references />{{lipu pona}}
[[kulupu:ma Apika]]
[[kulupu:ma Asija]]
[[kulupu:ma Elopa]]
[[kulupu:ma Italija]]
[[kulupu:ma pi tenpo pini]]
[[kulupu:ma pi tenpo pini]]
[[kulupu:lipu ni li tan lipu Panton la o lukin]]
[[kulupu:ma Loma pi tenpo pini]]
[[kulupu:tenpo pini]]
[[kulupu:lipu pona]]

Latest revision as of 2024-03-10T02:57:14

lipu ni li toki lon ma lawa suli pi tenpo pini. sina wile sona lon ma tomo la, o lukin e lipu ni: ma tomo Loma.
ma Loma

Roma

Roman Republic Empire map.gif
ma tomo lawa ma tomo Loma
ma suli ma Elasija en ma Apika
toki lawa toki Lasina
tenpo open sike suno nanpa 753 BCE
tenpo pini sike suno nanpa 1453 CE

ma Loma (toki Lasina: Roma) li ma pi tenpo pini. jan pi ma Loma li toki Lasina. toki Lasina la nimi pi ma Loma li Imperium Romanum. nimi lili li Roma.

tan ni la ma Loma li lon: ma tomo Loma li ma tomo lili pi kulupu jan Lasina. ma tomo Loma la kulupu jan Lasena en kulupu jan ante li utala. taso ma tomo Loma la kulupu jan Lasena li pakala e jan ante li kama lawa e jan ante. ma tomo Loma li kama suli mute li kama ma tomo lawa suli. ona li kama lawa ma mute.

ma Loma li jo e tenpo suli tu wan: tenpo nanpa wan la ma Loma pi jan lawa wan (toki Lasina: Regnum Romanum) li lon. tenpo nanpa tu la ma Loma pi lawa kulupu (toki Lasina: Senatus Populusque Romanus) li lon. tenpo nanpa tu wan la ma suli Loma (toki Lasina: Imperium Romanum) li lon.

ma Loma li suli mute li wawa mute li lawa e ma mute pi ma Elopa. tenpo wawa la, ona li lawa e ma mute pi ma Elopa e ma lili pi ma Asija e ma lili pi ma Apika. lawa ona li open alasa pi nasin sewi Kolisu la, nasin sewi Kolisu li tawa mute.

tenpo pini[o ante | o ante e toki ilo]

tenpo suno sike 117 la ma Loma li suli mute

tenpo open[o ante | o ante e toki ilo]

tenpo open la ma Loma li jo e jan lawa mute. tenpo pi jan lawa Loma li lon tenpo sike 753 BCE - 509 BCE. tawa toki pi tenpo pini, tenpo sike 753 BCE la jan lawa Lomulu li mama e ma tomo Loma. ona li jan lawa open Loma. tenpo sike nanpa 753 BCE 716 BCE la ona jan lawa pi ma Loma. jan Titi Liwi li toki e jan Romulus li weka lon kon.

ni li kulupu nimi pi jan lawa pi ma Loma. sona tan jan Titi Liwi[1].

nimi lon toki Lasina nimi lon toki pona tenpo lawa sona
Romulus Lomulu c. 753 - 716 BCE kama pi jan lawa pini la moli e jan sama ona, jan Lemu.
Numa Pompilius Numa Ponpiliju c. 716 - 672 BCE mama pi nasin sewi mute.
Tullus Hostilius Tulu Otiliju c. 672 - 640 BCE jan Tullus li utala tawa tomo Alba Longa. ma Loma li wawa.
Ancus Marcius Anku Makiju c. 640 - 616 BCE jan Ancus li utala tawa kulupu Lasina.
Lucius Tarquinius Priscus Lukiju Takiniju Piku c. 616 - 578 BCE ona tan ma Elulila (toki Lasina: Etruria). ona li jan lili lili pi jan Numa.
Servius Tullius Sewiju Tuliju c. 578 - 534 BCE jan Lucius Tarquinius Superbus li moli e ona.
Lucius Tarquinius Superbus Luku Takinu Supepu c. 534 - 509 BCE ona li jan lawa pini pi ma Loma.

tenpo pi kulupu lawa[o ante | o ante e toki ilo]

tenpo sike 509 BCE la, jan Lucius Junius Brutus, mama pi lawa kulupu Loma[1], li lon. tenpo pi kulupu lawa la jan tu li jan lawa pi ma Loma. tawa jan pi tenpo pini mute la, tenpo pi kulupu lawa li 509 BCE - 23 BCE.

tenpo pi jan wan lawa[o ante | o ante e toki ilo]

tenpo pi ma wan[o ante | o ante e toki ilo]

tenpo suno sike 27 BCE la jan Okuse li kama e jan pi nanpa wan (toki Lasina: Princeps) pi ma Loma[2]. ni la tenpo open la tenpo pi jan wan lawa. jan kulupu pi jan Okuse li lawa e ma Loma tawa tenpo pi jan Newo, tenpo suno sike 68 CE. tenpo suno sike 293 la jan lawa Diocletian li open e nasin lawa pi jan kulupu pi tu tu (toki Elina: τετραρχία). tenpo suno sike 324 la jan lawa Kotani li open e ma tomo Kotasinopu. ona li pali ma tomo ni tawa ma tomo lawa pi ma Loma. tenpo pi jan lawa wan li lon tawa tenpo suno sike 395.

tenpo pi ma tu[o ante | o ante e toki ilo]

tenpo suno sike 395 la jan lawa Theodosius I pi ma Loma li moli la ma Loma li tu la ma Loma tu li lon. tenpo suno sike 476 la ma Loma nanpa wan la jan Tosi li pakala li lawa e ma Loma nanpa wan, taso ma Loma pi nanpa tu lon.

tenpo pi ma Loma nanpa tu[o ante | o ante e toki ilo]

taso ma Loma nanpa tu li awen. tenpo pi lon sina la nimi sin pi ma Loma nanpa tu li ma Pasileja Loma. tenpo mute la ma Pasileja Loma li lon. taso tenpo sike 1453 la jan Tuki li pakala li lawa e ma Pasileja Loma.

nasin sewi[o ante | o ante e toki ilo]

jan Okuse li jan sewi pi suli mute (Pontifex Maximus) lon ma Loma

tan tenpo open pi ma Loma la nasin sewi lawa pi ma Loma li nasin sewi Loma. tenpo pi jan lawa Newo en jan lawa Tomitijan la, jan Loma li alasa e jan pi nasin sewi pi jan Jesu. tenpo pi jan lawa Konati la nasin sewi lawa pi ma Loma tawa nasin sewi pi jan Jesu.

tenpo ni[o ante | o ante e toki ilo]

ma ni la tenpo pini la ma Loma pi tenpo pini li lawa: ma Epanja en ma Potuke en ma Italija en ma Kanse en ma Lominija en ma Kinla en ma Inli en ma ante.

sitelen[o ante | o ante e toki ilo]

  • tomo Kolosemo anu tomo musi pi jan Flavia, tomo pi sona tan jan mute

    tomo Kolosemo anu tomo musi pi jan Flavia, tomo pi sona tan jan mute

  • soweli meli li moku telo e jan Lomulu e jan Lemu

    soweli meli li moku telo e jan Lomulu e jan Lemu

  • jan kiwen li sitelen e jan Luku Junu Putu, mama pi lawa kulupu pi ma Loma

    jan kiwen li sitelen e jan Luku Junu Putu, mama pi lawa kulupu pi ma Loma

  • jan kiwen li sitelen e jan Okuse, jan nanpa wan pi ma Loma

    jan kiwen li sitelen e jan Okuse, jan nanpa wan pi ma Loma

  • sitelen kiwen pi jan lawa Jusinija nanpa wan

    sitelen kiwen pi jan lawa Jusinija nanpa wan

o lukin kin[o ante | o ante e toki ilo]

tan sona[o ante | o ante e toki ilo]

  1. ↑ 1.0 1.1 jan Liwi, ab urbe condita libri, I
  2. ↑ oxford reference
Symbol support vote.svg lipu ni li lipu pona.
tan https://wikipesija.org/index.php?title=ma_Loma_pi_tenpo_pini&oldid=33139