lipu ni li lipu pona

lipu "ma Loma pi tenpo pini" la tenpo tu la ante li ni

tan lipu Wikipesija
Jump to navigation Jump to search
lNo edit summary
 
(16 intermediate revisions by 5 users not shown)
linja nanpa 3: linja nanpa 3:
| nimi ma=ma Loma
| nimi ma=ma Loma
| nimi mama=Roma
| nimi mama=Roma
| ma tomo lawa=ma tomo Loma
| ma tomo lawa=[[ma tomo Loma]]
| ma suli=ma Elopa
| ma suli=[[ma Elasija]] en [[ma Apika]]
| toki lawa=toki Lasina
| toki lawa=[[toki Lasina]]
| tenpo open=sike suno nanpa 753 BCE
| tenpo open=sike suno nanpa 753 BCE
| tenpo pini=sike suno nanpa 1453 CE
| tenpo pini=sike suno nanpa 1453 CE
linja nanpa 13: linja nanpa 13:
tan ni la ma Loma li lon: [[ma tomo Loma]] li ma tomo lili pi [[kulupu jan Lasina]]. ma tomo Loma la [[kulupu jan Lasena]] en kulupu jan ante li utala. taso ma tomo Loma la kulupu jan Lasena li pakala e jan ante li kama lawa e jan ante. ma tomo Loma li kama suli mute li kama ma tomo lawa suli. ona li [[ma lawa suli|kama lawa ma mute]].
tan ni la ma Loma li lon: [[ma tomo Loma]] li ma tomo lili pi [[kulupu jan Lasina]]. ma tomo Loma la [[kulupu jan Lasena]] en kulupu jan ante li utala. taso ma tomo Loma la kulupu jan Lasena li pakala e jan ante li kama lawa e jan ante. ma tomo Loma li kama suli mute li kama ma tomo lawa suli. ona li [[ma lawa suli|kama lawa ma mute]].


tenpo suli nanpa tu wan la ma lawa Loma li lon. tenpo nanpa wan la ma Loma pi {{nimi ijo|jan lawa wan|Regnum Romanum|toki Lasina}}. tenpo nanpa tu la ma Loma pi {{nimi ijo|lawa kulupu|Senatus Populusque Romanus|toki Lasina}}. tenpo nanpa tu wan la {{nimi ijo|ma suli Loma|Imperium Romanum|toki Lasina}}.
ma Loma li jo e tenpo suli tu wan: tenpo nanpa wan la ma Loma pi {{nimi ijo|jan lawa wan|Regnum Romanum|toki Lasina}} li lon. tenpo nanpa tu la ma Loma pi {{nimi ijo|lawa kulupu|Senatus Populusque Romanus|toki Lasina}} li lon. tenpo nanpa tu wan la {{nimi ijo|ma suli Loma|Imperium Romanum|toki Lasina}} li lon.


ma Loma li suli mute li wawa mute li lawa e ma mute pi [[ma Elopa]]. tenpo wawa la, ona li lawa e ma mute pi [[ma Elopa]] e ma lili pi [[ma Asija]] pi [[ma Apika]]. lawa ona li open alasa pi [[nasin sewi Kolisu]] la, nasin sewi Kolisu li tawa mute.
ma Loma li suli mute li wawa mute li lawa e ma mute pi [[ma Elopa]]. tenpo wawa la, ona li lawa e ma mute pi [[ma Elopa]] e ma lili pi [[ma Asija]] e ma lili pi [[ma Apika]]. lawa ona li open alasa pi [[nasin sewi Kolisu]] la, nasin sewi Kolisu li tawa mute.


== tenpo pini ==
== tenpo pini ==
linja nanpa 21: linja nanpa 21:


=== tenpo open ===
=== tenpo open ===
tenpo open la ma Loma jo e jan lawa mute. tenpo pi jan lawa Loma la tenpo suno sike 753 BCE - 509 BCE. tawa toki pi tenpo pini, tenpo suno sike 753 BCE la [[jan lawa Romulus]] li mama e [[ma tomo Loma]]. ona li jan lawa open Loma. tenpo sike suna nanpa 753 BCE 716 BCE la ona jan lawa pi ma Loma. [[jan Titi Liwi]] li toki e jan Romulus li weka lon kon.  
tenpo open la ma Loma li jo e jan lawa mute. tenpo pi jan lawa Loma li lon tenpo sike 753 BCE - 509 BCE. tawa toki pi tenpo pini, tenpo sike 753 BCE la [[jan Lomulu|jan lawa Lomulu]] li mama e [[ma tomo Loma]]. ona li jan lawa open Loma. tenpo sike nanpa 753 BCE 716 BCE la ona jan lawa pi ma Loma. [[jan Titi Liwi]] li toki e jan Romulus li weka lon kon.  


ni li kulupu nimi pi jan lawa pi ma Loma. sona tan jan Titi Liwi<ref name=":0">[https://en.wikisource.org/wiki/From_the_Founding_of_the_City/Book_1 jan Liwi, ab urbe condita libri, I]</ref>.  
ni li kulupu nimi pi jan lawa pi ma Loma. sona tan jan Titi Liwi<ref name=":0">[https://en.wikisource.org/wiki/From_the_Founding_of_the_City/Book_1 jan Liwi, ab urbe condita libri, I]</ref>.  
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|+
|+
!nimi
!nimi lon toki Lasina
!nimi lon toki pona
!tenpo lawa
!tenpo lawa
!sona
!sona
|-
|-
|Romulus
|[[jan Lomulu|Romulus]]
|[[jan Lomulu|Lomulu]]
|c. 753 - 716 BCE  
|c. 753 - 716 BCE  
|kama pi jan lawa pini la moli e jan sama mije ona, jan Remus.
|kama pi jan lawa pini la moli e jan sama ona, jan Lemu.
|-
|-
|Numa Pompilius
|[[jan Numa Popilu|Numa Pompilius]]
|[[jan Numa Popilu|Numa Ponpiliju]]
|c. 716 - 672 BCE
|c. 716 - 672 BCE
|mama pi nasin sewi mute.
|mama pi nasin sewi mute.
|-
|-
|Tullus Hostilius
|Tullus Hostilius
|Tulu Otiliju
|c. 672 - 640 BCE
|c. 672 - 640 BCE
|jan Tullus li utala tawa tomo Alba Longa. ma Loma li wawa.
|jan Tullus li utala tawa tomo Alba Longa. ma Loma li wawa.
|-
|-
|Ancus Marcius
|Ancus Marcius
|Anku Makiju
|c. 640 - 616 BCE
|c. 640 - 616 BCE
|jan Ancus li utala tawa kulupu Lasina.
|jan Ancus li utala tawa kulupu Lasina.
|-
|-
|Lucius Tarquinius Priscus
|Lucius Tarquinius Priscus
|Lukiju Takiniju Piku
|c. 616 - 578 BCE
|c. 616 - 578 BCE
|ona tan ma Elulila (toki Lasina: ''Etruria''). ona li jan lili lili pi jan Numa.
|ona tan ma Elulila (toki Lasina: ''Etruria''). ona li jan lili lili pi jan Numa.
|-
|-
|Servius Tullius
|Servius Tullius
|Sewiju Tuliju
|c. 578 - 534 BCE
|c. 578 - 534 BCE
|jan Lucius Tarquinius Superbus li moli e ona.
|jan Lucius Tarquinius Superbus li moli e ona.
|-
|-
|Lucius Tarquinius Superbus
|Lucius Tarquinius Superbus
|Luku Takinu Supepu
|c. 534 - 509 BCE
|c. 534 - 509 BCE
|ona li jan lawa pini pi ma Loma.
|ona li jan lawa pini pi ma Loma.
linja nanpa 60: linja nanpa 68:


=== tenpo pi kulupu lawa ===
=== tenpo pi kulupu lawa ===
tenpo sike 509 BCE la, jan Lucius Junius Brutus pi mama pi lawa kulupu Loma<ref name=":0" />. tenpo pi kulupu lawa la jan tu li jan lawa pi ma Loma. tawa jan pi tenpo pini mute, tenpo pi kulupu lawa li 509 BCE - 23 BCE.   
tenpo sike 509 BCE la, jan Lucius Junius Brutus, mama pi lawa kulupu Loma<ref name=":0" />, li lon. tenpo pi kulupu lawa la jan tu li jan lawa pi ma Loma. tawa jan pi tenpo pini mute la, tenpo pi kulupu lawa li 509 BCE - 23 BCE.   


=== tenpo pi jan wan lawa ===
=== tenpo pi jan wan lawa ===


==== tenpo pi ma wan ====
==== tenpo pi ma wan ====
tenpo suno sike 27 BCE la [[jan Okuse]] li kama e {{nimi ijo|jan pi nanpa wan|Princeps|toki Lasina}} pi ma Loma<ref>https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803100345995</ref>. ni la tenpo open la tenpo pi jan wan lawa. jan kulupu pi jan Okuse li lawa e ma Loma tawa tenpo pi jan Newo, tenpo suno sike 68 CE. tenpo suno sike 293 la jan lawa Diocletian li open e {{nimi ijo|nasin lawa pi jan kulupu pi tu tu|τετραρχία|toki Elina}}. tenpo suno sike 324 la jan lawa Kotani li open e [[ma tomo Itanpu|ma tomo Kotasinopu]]. ona li pali ma tomo ni tawa ma tomo lawa pi ma Loma. tenpo pi jan lawa wan li lon tawa tenpo suno sike 395.
tenpo suno sike 27 BCE la [[jan Okuse]] li kama e {{nimi ijo|jan pi nanpa wan|Princeps|toki Lasina}} pi ma Loma<ref>[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803100345995 oxford reference]</ref>. ni la tenpo open la tenpo pi jan wan lawa. jan kulupu pi jan Okuse li lawa e ma Loma tawa tenpo pi jan Newo, tenpo suno sike 68 CE. tenpo suno sike 293 la jan lawa Diocletian li open e {{nimi ijo|nasin lawa pi jan kulupu pi tu tu|τετραρχία|toki Elina}}. tenpo suno sike 324 la jan lawa Kotani li open e [[ma tomo Itanpu|ma tomo Kotasinopu]]. ona li pali ma tomo ni tawa ma tomo lawa pi ma Loma. tenpo pi jan lawa wan li lon tawa tenpo suno sike 395.


==== tenpo pi ma tu ====
==== tenpo pi ma tu ====
linja nanpa 74: linja nanpa 82:


== nasin sewi ==
== nasin sewi ==
[[sitelen:August Labicana Massimo Inv56230.jpg|thumb|300x300px|jan Okuse li jan sewi suli mute (''Pontifex Maximus'') pi ma Loma]]
[[sitelen:August Labicana Massimo Inv56230.jpg|thumb|300x300px|jan Okuse li jan sewi pi suli mute (''Pontifex Maximus'') lon ma Loma]]
tan tenpo open pi ma Loma la [[nasin sewi]] lawa pi ma Loma li nasin sewi Loma. tenpo pi jan lawa Newo en jan lawa Tomitijan la, jan Loma li alasa e jan pi nasin sewi pi jan Jesu. tenpo pi jan lawa Konati la nasin sewi lawa pi ma Loma tawa [[nasin sewi pi jan Jesu]].
tan tenpo open pi ma Loma la [[nasin sewi]] lawa pi ma Loma li [[nasin sewi pi ma Loma|nasin sewi Loma]]. tenpo pi jan lawa Newo en jan lawa Tomitijan la, jan Loma li alasa e jan pi nasin sewi pi jan Jesu. tenpo pi jan lawa Konati la nasin sewi lawa pi ma Loma tawa [[nasin sewi pi jan Jesu]].


== tenpo ni ==
== tenpo ni ==
linja nanpa 83: linja nanpa 91:
<gallery>
<gallery>
sitelen:Colosseo 2020.jpg|tomo Kolosemo anu tomo musi pi jan Flavia, tomo pi sona tan jan mute
sitelen:Colosseo 2020.jpg|tomo Kolosemo anu tomo musi pi jan Flavia, tomo pi sona tan jan mute
sitelen:Capitoline she-wolf Musei Capitolini MC1181.jpg|soweli meli li moku telo e jan Romulus en jan Remus
sitelen:Capitoline she-wolf Musei Capitolini MC1181.jpg|soweli meli li moku telo e jan Lomulu e jan Lemu
sitelen:Capitoline Brutus Musei Capitolini MC1183 02.jpg|jan kiwen li sitelen e jan Lucius Junius Brutus, mama pi lawa kulupu pi ma Loma
sitelen:Capitoline Brutus Musei Capitolini MC1183 02.jpg|jan kiwen li sitelen e jan Luku Junu Putu, mama pi lawa kulupu pi ma Loma
sitelen:Augustus of Prima Porta (inv. 2290).jpg|ja kiwen li sitelen e jan Okuse, jan nanpa wan pi ma Loma
sitelen:Augustus of Prima Porta (inv. 2290).jpg|jan kiwen li sitelen e jan Okuse, jan nanpa wan pi ma Loma
sitelen:Mosaic of Justinianus I - Basilica San Vitale (Ravenna).jpg|sitelen kiwen pi jan lawa Jusinija nanpa wan
sitelen:Mosaic of Justinianus I - Basilica San Vitale (Ravenna).jpg|sitelen kiwen pi jan lawa Jusinija nanpa wan
</gallery>
</gallery>
linja nanpa 91: linja nanpa 99:
== o lukin kin ==
== o lukin kin ==


* [[jan Okuse]]
* [[jan Juliju Kesali]]
* [[ma suli Loma sewi]]
* [[ma suli Loma sewi]]
* [[jan Okuse]]
* [[tenpo linja pi tenpo pini pi ma Loma]]


== tan sona ==
== tan sona ==
<references />
<references />{{lipu pona}}
[[kulupu:ma Apika]]
[[kulupu:ma Apika]]
[[kulupu:ma Asija]]
[[kulupu:ma Asija]]
linja nanpa 103: linja nanpa 113:
[[kulupu:ma Loma pi tenpo pini]]
[[kulupu:ma Loma pi tenpo pini]]
[[kulupu:tenpo pini]]
[[kulupu:tenpo pini]]
[[kulupu:lipu pona]]

Latest revision as of 2024-03-10T02:57:14

lipu ni li toki lon ma lawa suli pi tenpo pini. sina wile sona lon ma tomo la, o lukin e lipu ni: ma tomo Loma.
ma Loma

Roma

Roman Republic Empire map.gif
ma tomo lawa ma tomo Loma
ma suli ma Elasija en ma Apika
toki lawa toki Lasina
tenpo open sike suno nanpa 753 BCE
tenpo pini sike suno nanpa 1453 CE

ma Loma (toki Lasina: Roma) li ma pi tenpo pini. jan pi ma Loma li toki Lasina. toki Lasina la nimi pi ma Loma li Imperium Romanum. nimi lili li Roma.

tan ni la ma Loma li lon: ma tomo Loma li ma tomo lili pi kulupu jan Lasina. ma tomo Loma la kulupu jan Lasena en kulupu jan ante li utala. taso ma tomo Loma la kulupu jan Lasena li pakala e jan ante li kama lawa e jan ante. ma tomo Loma li kama suli mute li kama ma tomo lawa suli. ona li kama lawa ma mute.

ma Loma li jo e tenpo suli tu wan: tenpo nanpa wan la ma Loma pi jan lawa wan (toki Lasina: Regnum Romanum) li lon. tenpo nanpa tu la ma Loma pi lawa kulupu (toki Lasina: Senatus Populusque Romanus) li lon. tenpo nanpa tu wan la ma suli Loma (toki Lasina: Imperium Romanum) li lon.

ma Loma li suli mute li wawa mute li lawa e ma mute pi ma Elopa. tenpo wawa la, ona li lawa e ma mute pi ma Elopa e ma lili pi ma Asija e ma lili pi ma Apika. lawa ona li open alasa pi nasin sewi Kolisu la, nasin sewi Kolisu li tawa mute.

tenpo pini[o ante | o ante e toki ilo]

tenpo suno sike 117 la ma Loma li suli mute

tenpo open[o ante | o ante e toki ilo]

tenpo open la ma Loma li jo e jan lawa mute. tenpo pi jan lawa Loma li lon tenpo sike 753 BCE - 509 BCE. tawa toki pi tenpo pini, tenpo sike 753 BCE la jan lawa Lomulu li mama e ma tomo Loma. ona li jan lawa open Loma. tenpo sike nanpa 753 BCE 716 BCE la ona jan lawa pi ma Loma. jan Titi Liwi li toki e jan Romulus li weka lon kon.

ni li kulupu nimi pi jan lawa pi ma Loma. sona tan jan Titi Liwi[1].

nimi lon toki Lasina nimi lon toki pona tenpo lawa sona
Romulus Lomulu c. 753 - 716 BCE kama pi jan lawa pini la moli e jan sama ona, jan Lemu.
Numa Pompilius Numa Ponpiliju c. 716 - 672 BCE mama pi nasin sewi mute.
Tullus Hostilius Tulu Otiliju c. 672 - 640 BCE jan Tullus li utala tawa tomo Alba Longa. ma Loma li wawa.
Ancus Marcius Anku Makiju c. 640 - 616 BCE jan Ancus li utala tawa kulupu Lasina.
Lucius Tarquinius Priscus Lukiju Takiniju Piku c. 616 - 578 BCE ona tan ma Elulila (toki Lasina: Etruria). ona li jan lili lili pi jan Numa.
Servius Tullius Sewiju Tuliju c. 578 - 534 BCE jan Lucius Tarquinius Superbus li moli e ona.
Lucius Tarquinius Superbus Luku Takinu Supepu c. 534 - 509 BCE ona li jan lawa pini pi ma Loma.

tenpo pi kulupu lawa[o ante | o ante e toki ilo]

tenpo sike 509 BCE la, jan Lucius Junius Brutus, mama pi lawa kulupu Loma[1], li lon. tenpo pi kulupu lawa la jan tu li jan lawa pi ma Loma. tawa jan pi tenpo pini mute la, tenpo pi kulupu lawa li 509 BCE - 23 BCE.

tenpo pi jan wan lawa[o ante | o ante e toki ilo]

tenpo pi ma wan[o ante | o ante e toki ilo]

tenpo suno sike 27 BCE la jan Okuse li kama e jan pi nanpa wan (toki Lasina: Princeps) pi ma Loma[2]. ni la tenpo open la tenpo pi jan wan lawa. jan kulupu pi jan Okuse li lawa e ma Loma tawa tenpo pi jan Newo, tenpo suno sike 68 CE. tenpo suno sike 293 la jan lawa Diocletian li open e nasin lawa pi jan kulupu pi tu tu (toki Elina: τετραρχία). tenpo suno sike 324 la jan lawa Kotani li open e ma tomo Kotasinopu. ona li pali ma tomo ni tawa ma tomo lawa pi ma Loma. tenpo pi jan lawa wan li lon tawa tenpo suno sike 395.

tenpo pi ma tu[o ante | o ante e toki ilo]

tenpo suno sike 395 la jan lawa Theodosius I pi ma Loma li moli la ma Loma li tu la ma Loma tu li lon. tenpo suno sike 476 la ma Loma nanpa wan la jan Tosi li pakala li lawa e ma Loma nanpa wan, taso ma Loma pi nanpa tu lon.

tenpo pi ma Loma nanpa tu[o ante | o ante e toki ilo]

taso ma Loma nanpa tu li awen. tenpo pi lon sina la nimi sin pi ma Loma nanpa tu li ma Pasileja Loma. tenpo mute la ma Pasileja Loma li lon. taso tenpo sike 1453 la jan Tuki li pakala li lawa e ma Pasileja Loma.

nasin sewi[o ante | o ante e toki ilo]

jan Okuse li jan sewi pi suli mute (Pontifex Maximus) lon ma Loma

tan tenpo open pi ma Loma la nasin sewi lawa pi ma Loma li nasin sewi Loma. tenpo pi jan lawa Newo en jan lawa Tomitijan la, jan Loma li alasa e jan pi nasin sewi pi jan Jesu. tenpo pi jan lawa Konati la nasin sewi lawa pi ma Loma tawa nasin sewi pi jan Jesu.

tenpo ni[o ante | o ante e toki ilo]

ma ni la tenpo pini la ma Loma pi tenpo pini li lawa: ma Epanja en ma Potuke en ma Italija en ma Kanse en ma Lominija en ma Kinla en ma Inli en ma ante.

sitelen[o ante | o ante e toki ilo]

o lukin kin[o ante | o ante e toki ilo]

tan sona[o ante | o ante e toki ilo]

Symbol support vote.svg lipu ni li lipu pona.