ma tomo Kolon

lipu ni li wile e pali. sina ken pona e ona.

ma tomo Kolon

ma tomo Kolon (toki Tosi la: "Köln" [kʰœln], toki pi ma tomo Kolon la: "Kölle" [ˈkœlə]) li ma tomo suli lon ma Tosi lon wan ma "NRW" (ni li ma pi telo Lin lon poka pi nasin suno ala en ma pi kulupu "Pale" lon poka pi lape suno. toki Tosi la: "Nordrhein-Westfalen).

ma tomo Kolon li jo e jan mute mute. nanpa jan pi ma tomo Kolon li jan 1.09 x 10^6 (jan mute mute). ma tomo Kolon li tomo suli mute lon telo Lin, lon ma tomo suli "Len-Lu" (toki Tosi la: "Rhein-Ruhr-Metro"). ona li ma tomo suli nanpa tu tu pi ma Tosi. insa pi ma tomo Kolon li lon poka telo Len pi lape suno, taso ma tomo Kolon li lon poka tu pi telo ni. jan ale lon ma tomo Kolon li ken toki e toki Tosi, taso ona li jo e toki wan; toki pi ma tomo Kolon (toki Tosi la: "Kölsch" [kʰœlʃ], toki pi ma tomo Kolon la: "Kölsch" [kœɫːɕ]). ma tomo lon poka pi ma Tomo kolon li: ma tomo Pon li ma tomo Tuseto li ma tomo Lepakusen.

ma	ma Tosi
ma lili	ma lili NRW
jan lawa	jan Enlite Lita (Henriette Rieker)

tomo sewi pi ma tomo Kolon ("Kölner Dom") li lon ma tomo Kolon. tomo ni li tomo lawa pi sewi Katoli lon ma tomo Kolon. tomo sona pi tenpo mute lon ma Elopa li lon.

tenpo pini mute la jan pi ma Loma li pali e ma tomo ni lon ma wan. nimi pi ma ni li "ma Upi" (Ubii). tenpo pini la nimi pi ma tomo Kolon li "Colonia Claudia Ara Aggripensium". nimi Kolon li tan nimi pi tenpo pini "Colonia". tenpo pini la (en) tenpo ni la ma tomo Kolon li esun suli. tenpo pini la ma Kanse en ma Juke li jo e wawa lon ma Kolon. utala suli nanpa tu la kulupu utala pi ma Juke li pakala e poka mute lon ma tomo.

tenpo sin/ni la ma tomo Kolon li jo e tomo sona e tomo musi mute.

tenpo pini

ma Loma

tenpo pi jan Jesu li lon ala la jan pi ma Kemani (Germanic) pini li pana e tomo nanpa wan lon ma tomo Kolon, nimi ona li kulupu jan Upi (Ubii).

tenpo pi jan Jesu li lon nanpa 50 la jan pi ma Loma li pana e tomo lon. ma tomo Kolon li ma tomo wawa pi ma lili "Germania Inferior" lon ma Loma. tenpo sin la ijo pi ma Loma mute li lon ma tomo Kolon: tenpo sike suno 2007 la jan pi ma tomo Kolon li lukin e ilo tawa telo pi ma Loma. ma tomo Kolon li ma tomo wawa pi ma Kalija. jan wawa ona li jan Potumu li jan Maliju li jan Witolinu. jan Konsasin li pana e nasin telo lon telo Lin.

nasin ma

supa pi ma tomo Kolon li suli mute. ona li jo e ~405 km². nena pi ma tomo Kolon li lon nena 118 m, anpa li lon nena 36 m.

ma tomo Kolon en ma tomo Pon li lon poki ma. nena mute li lon poka pi ma tomo Kolon; tan ni, ma tomo Kolon li jo e tenpo seli seli taso tenpo lete li lete lili. tenpo mute la ma tomo Kolon li jo ala e ko lete.

ma tomo lili

ma tomo Kolon li jo e ma tomo lili luka tu tu (9). ma tomo lili li jo e ma tomo lili lili ni:

• insa pi ma tomo (Innenstadt)
  • insa pi ma tomo lon poka suno ala (Altstadt-Nord), insa pi ma tomo lon poka suno (Altstadt-Süd), ma tomo sin lon poka suno ala (Neustadt-Nord), ma tomo sin lok poka suno (Neustadt-Süd), Tosi (Deutz)
• Lotenkisen (Rodenkirchen)
  • Pajental (Bayenthal), Koto (Godorf), Kanpal (Hahnwald), Imento (Immendorf), Malinpu (Marienburg), Meseni (Meschenich), Latape (Raderberg), Latata (Raderthal), Lotenkisen (Rodenkirchen), Lonto (Rondorf), Su (Sürth), Wa (Weiß), Soso (Zollstock)
• Lintental (Lindenthal)
  • Pansipe (Braunsfeld), Junkasito (Junkersdorf), Kiletenpe (Klettenberg), Lintental (Lindenthal), Leweni (Löwenich), Minasito (Müngersdorf), Sisi (Sülz), Witen (Weiden), Witasito (Widdersdorf)
• Elenpe (Ehrenfeld)
  • Pikento (Bickendorf), Pokelemin/Meneni (Bocklemünd/Mengenich), Elenpe (Ehrenfeld), Elenpe sin (Neu-Ehrenfeld), Osento (Ossendorf), Pokesan (Vogelsang)
• Nipe
  • Pilitasitekijen (Bilderstöckchen), Loneli (Longerich), Mawenen (Mauenheim), Ni (Niehl), Nipe (Nippes), Li (Riehl), Witenpe (Weidenpesch)
• Kowala (Chorweiler)
  • Pulumenpe (Blumenberg), Kowala (Chorweiler), Esi/Awela (Esch/Auweiler), Pilinen (Fühlingen), Emasito (Heimersdorf), Linwala (Lindweiler), Mekeni (Merkenich), Pesi (Pesch), Lokento/Tenowen (Roggendorf/Thenhoven), Sepe (Seeberg), Pokowen/Wala (Volkhoven/Weiler), Wolinen (Worringen)
• Posi (Portz)
  • Ali (Eil), Esito (Elsdorf), Ensen (Ensen), Pinkenpe (Finkenberg), Kenpehowen (Gremberghoven), Kenel (Grengel), Lanel (Langel), Lipu (Libur), Lin (Lind), Po (Poll), Posi (Porz), Upa (Urbach), Wan (Wahn), Wanate (Wahnheide), Wesowen (Westhoven), Sinto (Zündorf)
• Ka (Kalk)
  • Pi (Brück), Ijenpe (Höhenberg), Unpo/Kenpe (Humboldt/Gremberg), Ka (Kalk), Men (Merheim), Nopi (Neubrück), Osen (Ostheim), La/Oma (Rath/Heumar), Pin (Vingst)
• Milen (Mülheim)
  • Pupo (Buchforst), Puwen (Buchheim), Tepi (Dellbrück), Sinwa (Dünnwald), Pita (Flittard), Ojenasi (Höhenhaus), Owite (Hohlweide), Milen (Mühlheim), Samen (Stammheim)

nasin seli

ma tomo Kolon li ma tomo seli. tenpo lete la ona li lete mute ala. ona li jo ala e suno mute tan ni: sewi kon mute li lon.

telo pi sewi li mute. tan ni telo Lin li kama tawa poka telo. ni li ike tawa jan lon poka telo. tan ni, jan li pali e sinpin lon telo Lin. ma tomo Kolon li jo e sinpin ni pi tenpo ale li jo e sinpin pi tenpo lili.

kulupu jan

ma tomo Kolon li jo e jan tonsi e mije olin mije e meli olin meli mute, ma tomo ante li jo e ni lili.

kulupu pi jan tu wan la jan wan li tan ma ante anu li jo e mama pi ma ante. tan kulupu ni, jan mute li tan ma ante lon ma Elopa. nanpa meli en nanpa mije li sama lili.

toki

toki pi ma tomo Kolon li toki pi jan lon ma tomo Kolon taso jan lili li toki e ni. ma tomo Pon la jan li toki e toki sama lili.

jan sewi

kulupu pi jan wan tu la jan wan li jo e nasin Katoli. kulupu pi jan tu tu la jan wan li jo e nasin Lute kulupu lili li jo e nasin Silami e nasin Juta.