lipu "ma Oselija" la tenpo tu la ante li ni
Jan Ke Tami (toki | ante) lNo edit summary |
Jan Ke Tami (toki | ante) l (nasin toki) |
||
(2 intermediate revisions by one other user not shown) | |||
linja nanpa 13: | linja nanpa 13: | ||
|ma tomo lawa=[[ma tomo Kanpala]] | |ma tomo lawa=[[ma tomo Kanpala]] | ||
|nanpa jan=23,401,892 (2016) | |nanpa jan=23,401,892 (2016) | ||
}} | |mute jan la ma tomo suli=ma tomo Sini|ma suli=ma Osejanija|jan lawa=jan Elisepe tu (jan lawa pi [[ma Juke]]) | ||
jan Tawi Kali (jan lawa pi tomo lawa) | |||
jan Alapo (jan nanpa wan pi tomo lawa)}} | |||
{{pini ala}} | {{pini ala}} | ||
{{nimi ijo|'''ma Oselija'''|Australia|toki Inli}} li ma pi [[ma Osejanija]]. ona li poki e ma suli lon telo pi ma Osejanija, e [[ma Tamenija]], e ma lili mute lon telo.<ref>"[http://www.comlaw.gov.au/Details/C2005Q00193/0332ed71-e2d9-4451-b6d1-33ec4b570e9f Constitution of Australia]". ComLaw. 9 July 1900. lukin 5 August 2011.</ref> | {{nimi ijo|'''ma Oselija'''|Australia|toki Inli}} li ma pi [[ma Osejanija]]. ona li poki e ma suli lon telo pi ma Osejanija, e [[ma Tamenija]], e ma lili mute lon telo.<ref>"[http://www.comlaw.gov.au/Details/C2005Q00193/0332ed71-e2d9-4451-b6d1-33ec4b570e9f Constitution of Australia]". ComLaw. 9 July 1900. lukin 5 August 2011.</ref> | ||
== tenpo pini == | == tenpo pini == | ||
==== jan nanpa wan pi ma Oselija ==== | |||
tenpo sike 65,000 pini la, [[jan nanpa wan pi ma Oselija|jan nanpa wan]] li kama tan [[ma Asija]].<ref>Fagan, Brian M.; Durrani, Nadia (2018). People of the Earth: An Introduction to World Prehistory. Taylor & Francis. pp. 250–253. <nowiki>ISBN 978-1-351-75764-5</nowiki>.</ref><ref>Oppenheimer, Stephen (2013). Out of Eden: The Peopling of the World. Little, Brown Book Group. pp. 111–. <nowiki>ISBN 978-1-78033-753-1</nowiki>.</ref> ona li jo e kulupu mute e toki mute.<ref>Encyclopædia Britannica.</ref> ona li pali ante e ma tawa alasa e soweli e kala kepeken lawa pi seli en sinpin linja pi telo linja. kin la ona li pali e ilo alasa mute. palisa alasa en [[palisa tawa kama]] li ni. mute la jan nanpa wan li pali ala e tomo suli. kin la ona li tawa kepeken kulupu lili. ma ale li jo jan ala tawa jan nanpa wan, pilin ona li ni: mi kama tan ma, ma li mama mi, ma li jo e mi. kin la nasin sike li suli tawa ona. ona la tenpo pini en tenpo ni en tenpo kama li sama. | tenpo sike 65,000 pini la, [[jan nanpa wan pi ma Oselija|jan nanpa wan]] li kama tan [[ma Asija]].<ref>Fagan, Brian M.; Durrani, Nadia (2018). People of the Earth: An Introduction to World Prehistory. Taylor & Francis. pp. 250–253. <nowiki>ISBN 978-1-351-75764-5</nowiki>.</ref><ref>Oppenheimer, Stephen (2013). Out of Eden: The Peopling of the World. Little, Brown Book Group. pp. 111–. <nowiki>ISBN 978-1-78033-753-1</nowiki>.</ref> ona li jo e kulupu mute e toki mute.<ref>Encyclopædia Britannica.</ref> ona li pali ante e ma tawa alasa e soweli e kala kepeken lawa pi seli en sinpin linja pi telo linja. kin la ona li pali e ilo alasa mute. palisa alasa en [[palisa tawa kama]] li ni. mute la jan nanpa wan li pali ala e tomo suli. kin la ona li tawa kepeken kulupu lili. ma ale li jo jan ala tawa jan nanpa wan, pilin ona li ni: mi kama tan ma, ma li mama mi, ma li jo e mi. kin la nasin sike li suli tawa ona. ona la tenpo pini en tenpo ni en tenpo kama li sama. | ||
==== jan kama pi ma Elopa ==== | |||
tenpo sike 1606 la, jan pi [[ma Netelan]] li lukin tawa ma Oselija. ona li sitelen e ma selo mute, li pana e nimi {{nimi ijo|"ma Niju Olan"|Nieuw-Holland|toki Netelan|ma Olan sin|ipa=}}. taso, ona li lon ala e tomo.<ref>Davison, Hirst and Macintyre, p. 233</ref> {{nimi ijo|jan Jemu Ku|James Cook|toki Inli}} pi [[ma Inli]] li sitelen e ma selo mute kin lon tenpo sike 1770. ona li pana e nimi {{nimi ijo|"ma Niju Sato Welu"|New South Wales|toki Inli|ma Kinla sin pi lon ante|ipa=}} tawa ma selo ni. ona li toki e ni: jan ala li lawa e ma ni la ma Inli li jo e ma selo ni.<ref>Goucher, Candice; Walton, Linda (2013). World History: Journeys from Past to Present. Routledge. pp. 427–428. <nowiki>ISBN 978-1-135-08829-3</nowiki>.</ref> tenpo sike 1788 la, ma Inli li weka e jan ike e jan pakala tawa ma Niju Sato Welu.<ref>"[http://australia.gov.au/about-australia/australian-story/european-discovery-and-colonisation European discovery and the colonisation of Australia]". Department of the Environment, Water, Heritage and the Arts, Commonwealth of Australia. 11 January 2008. lukin 7 May 2010.</ref> | tenpo sike 1606 la, jan pi [[ma Netelan]] li lukin tawa ma Oselija. ona li sitelen e ma selo mute, li pana e nimi {{nimi ijo|"ma Niju Olan"|Nieuw-Holland|toki Netelan|ma Olan sin|ipa=}}. taso, ona li lon ala e tomo.<ref>Davison, Hirst and Macintyre, p. 233</ref> {{nimi ijo|jan Jemu Ku|James Cook|toki Inli}} pi [[ma Inli]] li sitelen e ma selo mute kin lon tenpo sike 1770. ona li pana e nimi {{nimi ijo|"ma Niju Sato Welu"|New South Wales|toki Inli|ma Kinla sin pi lon ante|ipa=}} tawa ma selo ni. ona li toki e ni: jan ala li lawa e ma ni la ma Inli li jo e ma selo ni.<ref>Goucher, Candice; Walton, Linda (2013). World History: Journeys from Past to Present. Routledge. pp. 427–428. <nowiki>ISBN 978-1-135-08829-3</nowiki>.</ref> tenpo sike 1788 la, ma Inli li weka e jan ike e jan pakala tawa ma Niju Sato Welu.<ref>"[http://australia.gov.au/about-australia/australian-story/european-discovery-and-colonisation European discovery and the colonisation of Australia]". Department of the Environment, Water, Heritage and the Arts, Commonwealth of Australia. 11 January 2008. lukin 7 May 2010.</ref> | ||
jan pi ma Inli li utala li moli li lawa e jan pi nanpa wan.<ref>Attwood, Bain; Foster, Stephen Glynn (2003) ''Frontier Conflict: The Australian Experience'' National Museum of Australia <nowiki>ISBN 978-1-876944-11-7</nowiki> p. 89</ref> ona li lanpan e jan lili tan mama pi jan nanpa wan.<ref>Attwood, Bain (2005). Telling the truth about Aboriginal history. Crows Nest, New South Wales: Allen & Unwin. <nowiki>ISBN 978-1-74114-577-9</nowiki>.</ref> tenpo ni la, ni li awen, taso ni li pana kin e pilin ike tawa jan nanpa wan pi tenpo ni. ona li pana e nimi "[[kulupu jan tenpo lanpan]]" tawa jan nanpa wan tan ijo tenpo ni. <ref>"[https://australian.museum/learn/first-nations/stolen-generation/ The Stolen Generation]" The Australian Museum. 22 June 2020. lukin 3 May 2021.</ref> | jan pi ma Inli li utala li moli li lawa e jan pi nanpa wan.<ref>Attwood, Bain; Foster, Stephen Glynn (2003) ''Frontier Conflict: The Australian Experience'' National Museum of Australia <nowiki>ISBN 978-1-876944-11-7</nowiki> p. 89</ref> ona li lanpan e jan lili tan mama pi jan nanpa wan.<ref>Attwood, Bain (2005). Telling the truth about Aboriginal history. Crows Nest, New South Wales: Allen & Unwin. <nowiki>ISBN 978-1-74114-577-9</nowiki>.</ref> tenpo ni la, ni li awen, taso ni li pana kin e pilin ike tawa jan nanpa wan pi tenpo ni. ona li pana e nimi "[[kulupu jan tenpo pi lanpan]]" tawa jan nanpa wan tan ijo tenpo ni. <ref>"[https://australian.museum/learn/first-nations/stolen-generation/ The Stolen Generation]" The Australian Museum. 22 June 2020. lukin 3 May 2021.</ref> | ||
== ma == | == ma == | ||
linja nanpa 33: | linja nanpa 34: | ||
ma Oselija jo e ma kipisi pi luka wan e ma kipisi ante tu wan. kin la, ona jo e ma kipisi ante pi telo ante. ma lon ma Oselija li ni: | ma Oselija jo e ma kipisi pi luka wan e ma kipisi ante tu wan. kin la, ona jo e ma kipisi ante pi telo ante. ma lon ma Oselija li ni: | ||
==== ma kipisi ==== | |||
* [[ma Kinlan]] | * [[ma Kinlan]] | ||
* [[ma Niju Sato Weli]] | * [[ma Niju Sato Weli]] | ||
linja nanpa 42: | linja nanpa 42: | ||
* [[ma Witowija]] | * [[ma Witowija]] | ||
==== ma kipisi lili ==== | |||
''lon ma Oselija'' | ''lon ma Oselija'' | ||
linja nanpa 57: | linja nanpa 56: | ||
== jan == | == jan == | ||
tenpo sike 2016 la jan lawa li pali e lipu nanpa jan, pini la ona li lukin e ni: jan 23,401,892 li lon ma Oselija. | |||
ma suli la ma Oselija li jo ala e jan mute. jan mute li poka e selo ma e telo suli. | |||
====== ma mama jan ====== | |||
lipu nanpa jan la jan lawa li sitelen e ni: ma mama sina li seme? jan li sitelen e ni: | |||
{| class="wikitable sortable" | |||
!len | |||
!ma mama | |||
!kipisi | |||
!sona mute | |||
|- | |||
|[[ijo:Flag of England.svg|18x18px]] | |||
|[[ma Inli]] | |||
|36.1% | |||
| | |||
|- | |||
|[[ijo:Flag of Australia (converted).svg|19x19px]] | |||
|[[ma Oselija]] | |||
|33.5% | |||
|ni la jan mute li tan [[ma Juke]]. | |||
|- | |||
|[[ijo:Flag of Ireland.svg|18x18px]] | |||
|[[ma Alan]] | |||
|11.0% | |||
| | |||
|- | |||
|[[ijo:Flag of Scotland.svg|19x19px]] | |||
|[[ma Sukosi]] | |||
|9.3% | |||
| | |||
|- | |||
|[[ijo:Flag of the People's Republic of China.svg|19x19px]] | |||
|[[ma Sonko]] | |||
|5.6% | |||
| | |||
|- | |||
|[[ijo:Flag of Italy.svg|19x19px]] | |||
|[[ma Italija]] | |||
|4.6% | |||
| | |||
|- | |||
|[[ijo:Flag of Germany.svg|19x19px]] | |||
|[[ma Tosi]] | |||
|4.5% | |||
| | |||
|- | |||
|[[ijo:Flag of India.svg|19x19px]] | |||
|[[ma Palata]] | |||
|2.8% | |||
| | |||
|- | |||
|[[ijo:Australian Aboriginal Flag.svg|19x19px]] | |||
|[[jan nanpa wan pi ma Oselija|jan nanpa wan]] | |||
|2.8% | |||
|ni la jan nanpa wan li tan ma suli Oselija li tan ma telo Towe. | |||
|- | |||
|[[ijo:Flag of Greece.svg|19x19px]] | |||
|[[ma Elina|ma Elena]] | |||
|1.8% | |||
| | |||
|- | |||
|[[ijo:Flag of the Netherlands.svg|19x19px]] | |||
|[[ma Netelan]] | |||
|1.6% | |||
| | |||
|- | |||
|[[ijo:Flag of the Philippines (traditional royal blue).svg|19x19px]] | |||
|[[ma Pilipina]] | |||
|1.4% | |||
| | |||
|- | |||
|[[ijo:Flag of Vietnam.svg|19x19px]] | |||
|[[ma Wije]] | |||
|1.4% | |||
| | |||
|- | |||
|[[ijo:Flag of Lebanon.png|19x19px]] | |||
|[[ma Lunpan]] | |||
|1% | |||
| | |||
|} | |||
====== toki mama jan ====== | |||
... | ... | ||
Revision as of 2022-05-23T08:57:28
lipu ni li wile e pali tan ni: nasin toki li ike. sina ken pona e ona. |
ma Oselija
Commonwealth of Australia | |
---|---|
len ma |
sitelen lawa |
ma tomo lawa | ma tomo Kanpala |
mute jan la ma tomo suli |
ma tomo Sini |
ma suli | ma Osejanija |
toki lawa | toki Inli |
jan lawa | jan Elisepe tu (jan lawa pi ma Juke)
jan Tawi Kali (jan lawa pi tomo lawa) jan Alapo (jan nanpa wan pi tomo lawa) |
mani | mani Tola pi ma Oselija ($) (AUD) |
ISO 3166 | AU |
lipu ni li pini ala li wile e pali. sina ken pini e ona. |
ma Oselija (toki Inli: Australia) li ma pi ma Osejanija. ona li poki e ma suli lon telo pi ma Osejanija, e ma Tamenija, e ma lili mute lon telo.[1]
tenpo pini
jan nanpa wan pi ma Oselija
tenpo sike 65,000 pini la, jan nanpa wan li kama tan ma Asija.[2][3] ona li jo e kulupu mute e toki mute.[4] ona li pali ante e ma tawa alasa e soweli e kala kepeken lawa pi seli en sinpin linja pi telo linja. kin la ona li pali e ilo alasa mute. palisa alasa en palisa tawa kama li ni. mute la jan nanpa wan li pali ala e tomo suli. kin la ona li tawa kepeken kulupu lili. ma ale li jo jan ala tawa jan nanpa wan, pilin ona li ni: mi kama tan ma, ma li mama mi, ma li jo e mi. kin la nasin sike li suli tawa ona. ona la tenpo pini en tenpo ni en tenpo kama li sama.
jan kama pi ma Elopa
tenpo sike 1606 la, jan pi ma Netelan li lukin tawa ma Oselija. ona li sitelen e ma selo mute, li pana e nimi "ma Niju Olan" (toki Netelan: Nieuw-Holland, "ma Olan sin"). taso, ona li lon ala e tomo.[5] jan Jemu Ku (toki Inli: James Cook) pi ma Inli li sitelen e ma selo mute kin lon tenpo sike 1770. ona li pana e nimi "ma Niju Sato Welu" (toki Inli: New South Wales, "ma Kinla sin pi lon ante") tawa ma selo ni. ona li toki e ni: jan ala li lawa e ma ni la ma Inli li jo e ma selo ni.[6] tenpo sike 1788 la, ma Inli li weka e jan ike e jan pakala tawa ma Niju Sato Welu.[7]
jan pi ma Inli li utala li moli li lawa e jan pi nanpa wan.[8] ona li lanpan e jan lili tan mama pi jan nanpa wan.[9] tenpo ni la, ni li awen, taso ni li pana kin e pilin ike tawa jan nanpa wan pi tenpo ni. ona li pana e nimi "kulupu jan tenpo pi lanpan" tawa jan nanpa wan tan ijo tenpo ni. [10]
ma
telo suli Insija en telo suli Pasipi li poki e ma Oselija. kin la, telo Arafura en telo Timor li lon. selo ma pi ma Kinlan la, telo Coral li lon kin.
ma Oselija jo e ma kipisi pi luka wan e ma kipisi ante tu wan. kin la, ona jo e ma kipisi ante pi telo ante. ma lon ma Oselija li ni:
ma kipisi
ma kipisi lili
lon ma Oselija
ma telo
jan
tenpo sike 2016 la jan lawa li pali e lipu nanpa jan, pini la ona li lukin e ni: jan 23,401,892 li lon ma Oselija.
ma suli la ma Oselija li jo ala e jan mute. jan mute li poka e selo ma e telo suli.
ma mama jan
lipu nanpa jan la jan lawa li sitelen e ni: ma mama sina li seme? jan li sitelen e ni:
len | ma mama | kipisi | sona mute |
---|---|---|---|
ma Inli | 36.1% | ||
ma Oselija | 33.5% | ni la jan mute li tan ma Juke. | |
ma Alan | 11.0% | ||
ma Sukosi | 9.3% | ||
ma Sonko | 5.6% | ||
ma Italija | 4.6% | ||
ma Tosi | 4.5% | ||
ma Palata | 2.8% | ||
jan nanpa wan | 2.8% | ni la jan nanpa wan li tan ma suli Oselija li tan ma telo Towe. | |
ma Elena | 1.8% | ||
ma Netelan | 1.6% | ||
ma Pilipina | 1.4% | ||
ma Wije | 1.4% | ||
ma Lunpan | 1% |
toki mama jan
...
tan sona
- ↑ "Constitution of Australia". ComLaw. 9 July 1900. lukin 5 August 2011.
- ↑ Fagan, Brian M.; Durrani, Nadia (2018). People of the Earth: An Introduction to World Prehistory. Taylor & Francis. pp. 250–253. ISBN 978-1-351-75764-5.
- ↑ Oppenheimer, Stephen (2013). Out of Eden: The Peopling of the World. Little, Brown Book Group. pp. 111–. ISBN 978-1-78033-753-1.
- ↑ Encyclopædia Britannica.
- ↑ Davison, Hirst and Macintyre, p. 233
- ↑ Goucher, Candice; Walton, Linda (2013). World History: Journeys from Past to Present. Routledge. pp. 427–428. ISBN 978-1-135-08829-3.
- ↑ "European discovery and the colonisation of Australia". Department of the Environment, Water, Heritage and the Arts, Commonwealth of Australia. 11 January 2008. lukin 7 May 2010.
- ↑ Attwood, Bain; Foster, Stephen Glynn (2003) Frontier Conflict: The Australian Experience National Museum of Australia ISBN 978-1-876944-11-7 p. 89
- ↑ Attwood, Bain (2005). Telling the truth about Aboriginal history. Crows Nest, New South Wales: Allen & Unwin. ISBN 978-1-74114-577-9.
- ↑ "The Stolen Generation" The Australian Museum. 22 June 2020. lukin 3 May 2021.